Şeyx Zahid Gilani: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Sətir 25:
==''Həyatı''==
Şeyx Zahid Gilani [[1218]]-ci ildə [[Lənkəran]]ın Siyavurd (indiki [[Siyavar]]) kəndində doğulmuşdu. Dövrünün görkəmli alimi olmuş, bir neçə dil bilirdi. Öz müridləri ilə sufizmi yayan Şeyx Zahidin Siyavurd, Güstaşfi və Hiləkaranda zaviyələri olmuşdu. Şeyxin Həlyəkəran və Siyavrudda iki xatunu var idi. Şeyx Səfi təzkirəsində bu barədə belə bir qeyd varː{{sitat|
▲Şeyx Zahid Gilani [[1218]]-ci ildə [[Lənkəran]]ın Siyavurd (indiki [[Siyavar]]) kəndində doğulmuşdu. Dövrünün görkəmli alimi olmuş, bir neçə dil bilirdi. Öz müridləri ilə sufizmi yayan Şeyx Zahidin Siyavurd, Güstaşfi və Hiləkaranda zaviyələri olmuşdu. Şeyxin Həlyəkəran və Siyavrudda iki xatunu var idi. Şeyx Səfi təzkirəsində bu barədə belə bir qeyd varː{{sitat|Həzrət Şeyxün ululuğından birisi bu idi kim, həzrət Şeyx Zahidün iki xatunı var idi, biri Həlyəkəranda və birisi Siyavrudda<ref>[http://lib.az/users/1/upload/files/Sheyx_Sefi_Tezkiresi._Sefvetus-sefanin_XVI_esr_turk_tercumesi._Baki._Nurlan._2006%2C_932_s..PDF Şeyx Səfi Təzkirəsi. Səfvətüs-səfanın XVI əsr türk tərcüməsi. Bakı: Nurlan, 2006, s. 59 (elektron variant)]</ref>}}.
''Şeyx Zahid Gilani [[1300]]-cü ilin mart ayında vəfat etmiş və Siyavurdda dəfn olunmuşdur. Siyavurdu su basdığına görə [[Şah İsmayıl Xətai]]nin babası və Şeyx Zahidin yeznəsi (qızının əri) Şah Səfiəddin onun qəbrini oradan Hiləkərana köçürülmüşdü. O vaxtdan da alimə hörmət əlaməti olaraq Hiləkəran Şıxəkəran adlandırılmışdır.''
Mənbələrdə Şeyx Zahid Gilaninin müridlərinin sayı 100.000 nəfər olaraq qeyd olunur.<ref>Zabit, “Zuhur-u Silsile-i Safeviye Nokta-i Atıfî der Tarih-i İran”, Mishakat, Şumare: 58-59, Bahar ve Tabistan, 1377, s. 60</ref>[[File:Sheikhzahed01.jpg|thumb|300px|Şeyx Zahid Gilaninin məqbərəsi|alt=|left]][[Şeyx Səfi|Səfiəddin]] 25 yaşında olarkən Həlyəkərana (Lənkəran şəhəri yaxınlığındadır) gedərək Şeyx Zahid Gilani ilə görüşür və onun müridi olaraq, mürşidindən bilik, mərifət öyrənir və irfanın incəliklərinə, gizli sirlərinə yetərincə bələd olur. Səfiəddin ömrünün 25 ilini Şeyx Zahid Gilaninin xidmətində keçirərək mürşidinin qızı Bibi Fatimə ilə evlənir və burada gilək dilini də öyrənir. Hələ Şeyx Zahid Gilaninin sağlığında onun canişini təyin edilən Şeyx Səfiəddin çox keçmir ki, [[Ərdəbil|Ərdəbilə]] qayıdır və burada 35 il ərzində «Darül-irşad» adlı xanəgaha rəhbərlik edir, Səfəviyyə təriqətinin qurucusu, başçısı kimi fəaliyyət göstərərək çoxlu sayda irfan əhli tərbiyə edib yetişdirir.<ref name=":0">[http://lib.az/users/1/upload/files/Sheyx_Sefi_Tezkiresi._Sefvetus-sefanin_XVI_esr_turk_tercumesi._Baki._Nurlan._2006%2C_932_s..PDF Şeyx Səfi Təzkirəsi. Səfvətüs-səfanın XVI əsr türk tərcüməsi. Bakı: Nurlan, 2006, s. 11 (elektron variant)]</ref> ▼
▲[[Şeyx Səfi|Səfiəddin]] 25 yaşında olarkən Həlyəkərana (Lənkəran şəhəri yaxınlığındadır) gedərək Şeyx Zahid Gilani ilə görüşür və onun müridi olaraq, mürşidindən bilik, mərifət öyrənir və irfanın incəliklərinə, gizli sirlərinə yetərincə bələd olur. Səfiəddin ömrünün 25 ilini Şeyx Zahid Gilaninin xidmətində keçirərək mürşidinin qızı Bibi Fatimə ilə evlənir və burada gilək dilini də öyrənir. Hələ Şeyx Zahid Gilaninin sağlığında onun canişini təyin edilən Şeyx Səfiəddin çox keçmir ki, [[Ərdəbil|Ərdəbilə]] qayıdır və burada 35 il ərzində «Darül-irşad» adlı xanəgaha rəhbərlik edir, Səfəviyyə təriqətinin qurucusu, başçısı kimi fəaliyyət göstərərək çoxlu sayda irfan əhli tərbiyə edib yetişdirir.<ref name=":0">[http://lib.az/users/1/upload/files/Sheyx_Sefi_Tezkiresi._Sefvetus-sefanin_XVI_esr_turk_tercumesi._Baki._Nurlan._2006%2C_932_s..PDF Şeyx Səfi Təzkirəsi. Səfvətüs-səfanın XVI əsr türk tərcüməsi. Bakı: Nurlan, 2006, s. 11 (elektron variant)]</ref>
Elxani hökmdarı [[Qazan xan (Elxani)|Qazan xan]] ([[1295]]-[[1304]]) Şeyx Zahid Gilanini ziyarət edərək ona böyük ehtiram göstərmişdi. Bu fakt Şeyx Zahid Gilaninin də o dövrdə böyük nüfuz və kəramət sahibi olduğunu göstərir.<ref name=":0" /> Bu görüş barədə Səfvət-üs Səfada belə məlumat verilmişdirː {{sitat|Bir qatla Sultan Qazan (r.ə.) Gilanun sultanı Məlik Əhmədi dutdurub zəncirlədi. Məlik Əhməd həzrət Şeyx Zahiddən şəfaət qılmağa iltimas qıldı. Şeyx Zahid Şeyx Səfiəddini öz oğlı ilən, şeyxzadə Cəmaləddin Əli, Sultan Qazan yanına şəfaət içün göndərdi. Sultan Qazan anlarun şəfaətin qəbul edüb, Məlik Əhmədi zəncirdən azad qıldı. İttifaqən ol vəqtdə bir Şeyx adlı kişi var idi kim, ol həman bu şeyxliğ adı ilən məğrur olub, özini mötəbər və müqərrər sağınurdı. Əmir Qutluğşah kim, bəglərbəgi idi, anun canibin riayət qılurdı və Sultan Qazan çün Şeyx Zahidün müridi idi, həzrət Şeyxün canibin saxlar idi... islam padşahı Qazan Sultan Mahmud, Şeyxi ziyarət qılmağa əzm etdi. Yolda gedərkən bəgləri dövlət ərkanına dedi ki, bir niyyət edəlim, əgər Şeyx ol etdügimiz niyyətləri zühura gətürə, Şeyxün kəramatlarından ola. Hər biri bir niyyət etdilər ayru-ayru. Sultan Qazan dedi: «Mən üç niyyət eylədim, siz mənüm ilən müvafiqət eyləniz. Biri ol kim, həman kim Şeyxün hüzurinə müşərrəf olauz, Şeyx Zahid, Mənsur Həllacun* sözini söyləyə kim, bitün xəlayiq anun həqqinə gərçək ilə yalan sözlər söylərlər, həqiqətün bizə bildürsün. İkinci niyyət ol kim, ədl ilə insafdan sözlər söyləyə. Üçünci niyyət ol kim, mütəhhər əgnindən könləgin çıxarub mana geydürə». Bəglər qamu bu niyyət ilən müvafiqət qıldılar. Amma çün Sultan Qazan, Şeyxün hüzurinə yetdi, Şeyx anun içün ayağa qalxdı və ol vəqt Şeyxün zahir basirəsi aciz olmış idi. Sultan Şeyxün mübarək əlini əlinə alub, Sultanun gövdəsi titrəməgə düşdi. Moğol dili ilə Qutluğşah bəgə dedi: «Bu kişi Tanrınun gərçəkidir. Nədən kim, hər kimün əlini dutardum, anun əli titrəməgə düşərdi. İmdi anun əli çün mənüm əlümə yetdi, mənüm əlüm titrədi."<ref>[http://lib.az/users/1/upload/files/Sheyx_Sefi_Tezkiresi._Sefvetus-sefanin_XVI_esr_turk_tercumesi._Baki._Nurlan._2006%2C_932_s..PDF Şeyx Səfi Təzkirəsi. Səfvətüs-səfanın XVI əsr türk tərcüməsi. Bakı: Nurlan, 2006, s. 160(elektron variant)]</ref>}}''Səfəvi hökmdarları ulu babaları olan Şeyx Zahidin məqbərəsini dəfələrlə ziyarət etmiş, onu təmir etmişlər. 1478-ci ildə Şah İsmayıl Xətainin atası Şeyx Heydər (1460-1488) bir neçə nəfər mahir bənna və nəccarla gəlib məqbərə ilə günbəzi təmir etdirmişdir. Şah İsmayıl Xətai (1487-1524) 1500-ci ildə, 1-ci Şah Abbas (1587-1629) isə 1609-cu ildə buranı ziyarət etmişdilər.''
''Türbədə Şeyx Zahidin adına başdaşı yoxdur. İ.Əzimbəyova görə onun qəbrinin üstü taxta yeşiklə örtülmüşdü.''
| |||