Novruz Rizayev: Redaktələr arasındakı fərq

|Adı = NOVRUZ RİZAYEV

|Tam Adı = Novruz Kərim oğlu RizayevRzayev

|Digər Adları = Novruz Rizayev

|Doğum Tarixi= [[1886]]

|Doğum Yeri = [[Ordubad]] şəhəri

|Ölüm Yeri = [[Bakı]] şəhəri

|Ölüm Səbəbi = repressiya olunub

'''Rzayev Novruz RizayevKərim oğlu''' - təhlükəsizlik əməkdaşı, repressiya qurbanı

Novruz Kərim oğluRzayev [[1886]]-cı ildə Azərbaycanın [[Naxçıvan]] vilayətinin [[Ordubad]] şəhərində qulluqçu ailəsində anadan olub. N.Rizayev fəhlə kimi əmək fəaliyyətinə başlayaraq xalq komissarı vəzifəsinə¬dəkvəzifəsinədək yüksəlmişdi. 1905-ci ildən inqilabi fəaliyyətə başlayan Novruz Rzayev həmin ilin iyulundan 1917-ci ilin yanvar ayına qədər fasiləsiz olaraq Culfa-Təbriz şosse yolunda müxtəlif vəzifələrdə çalışıb, məhz bu dövrdə İran Azərbaycanında baş verən milli özünüdərk proseslərində iştirak edib və həm də çar rejiminin təqibləri ilə üzləşib. Qeyd etmək lazımdır ki, həyatının bu dövrü sonradan ona qarşı sovet cəza aparatı tərəfindən irəli sürülmüş qondarma ittihamların ayrılmaz tərkib hissəsini təşkil edirdi. Oktyabr çevrilişi və Azərbaycanın sovet Rusiyası tərəfindən işğalından sonra uzun müddət sovet partiya orqanlarında rəhbər vəzifələrdə çalışan Novruz Rizayev 1927-ci il mayın 22-dən Fövqəladə Komissiyadan sonra adını dəyişərək Dövlət Siyasi İdarəsi kimi fəaliyyət göstərmiş təhlükəsizlik orqanına başçılıq etmişdi. Lakin dəyişən yalnız forma idi, məzmun isə dəyişməmişdi və bu orqanlar dövlətin yürütdüyü ideoloji xəttə qulluq edən repressiya aləti idi. Novruz Rizayev həqiqi əqidə sahibi kimi sovet ideologiyasının onun xalqının ümdə problemlərini həll edəcəyinə ümid bəsləyirdi. Lakin hər keçən gün onu öz inamında yanıldığı qənaətinə gətirirdi O, bu vəzifədə çalışdığı müddətdə müvafiq orqanda özünü büruzə verən nöqsanları kəskin şəkildə pisləmiş və onla¬rınonların aradan qaldırılması üçün səylər göstərmişdir. Novruz Rzayev mərkəzə yazdığı məktublarda dəfələrlə repressiyalara, xalqımıza qarşı həyata keçirilən əsassız siyasi təqiblərə qəti etirazlarını bildirmişdir. Müttəfiq respublikalarda milli mənlik şüurunun oyanmasının qarşısını almaq üçün total repressi¬yalararepressiyalara rəvac verən mərkəzi hökumət nəinki bu müraciətlərə biganə qalır, söz sahi¬bisahibi olan insanları sıradan çıxarmaqla milləti intellektual elitadan məhrum etməyə yönəlmiş siyasət yürüdürdü. Novruz Rizayevə qarşı qondarma ittihamlara o qədər geniş meydan veri¬lirverilir ki, hətta mərkəzi mətbuat orqanı olan “İzvestiya”"İzvestiya" qəzeti “Sovet"Sovet aparatında jan¬darm¬lar”jandarmlar" adlı məqalə dərc etdirir. Məqalədə Novruz Rzayev əksinqilabçı təşkilatlarla əlaqədə, dövlət əmlakına laqeyd münasibətdə ittiham olunur. N.Rizayev Moskvaya - Orconekidzeyə, Molotova, Yaroslavskiyə ünvanladığı məktubda özünə qarşı irəli sürül¬müşsürülmüş ittihamları tutarlı dəlillərlə təkzib edir, təmiz adının qarayaxmalardan müdafiə olun¬masınıolunmasını tələb edir.

Təhlükəsizlik orqanlarında çalışan və dövlətin cəza aparatının həyata keçirdiyi repressiyaların forma və metodlarına dərindən bələd olan Novruz Riza¬yevRizayev Moskva¬nınMoskvanın bu məkrli niyyətlərinin həyata keçirilməsi yolunda ciddi əngələ çevrilirdi. Məhz bu səbəbdən o, 1929-cu ilin oktyabrında Dövlət Siyasi İdarəsinin rəhbərliyindən kənar¬¬laşdırılırkənarlaşdırılır. Lakin bu addımı atan şəxslər onu siyasi səhnədən tam uzaqlaşdıra bilmədilər. Bunu N. RizayevinRzayevin sonradan partiya-təsərrüfat orqanlarında yenidən yüksək vəzifələrə irəli çəkilməsi təsdiqləyir. 30-cu ilin fevralında Azərbaycan Kommunist (bolşeviklər) Partiyasının razılığı ilə Riza¬yevRizayev Perm şəhərinə getmiş və orada Meşə Sənaye Təsərrü¬fatınınTəsərrüfatının direktoru vəzifəsində işləmişdi. 1931-ci ildə Sverdlovsk şəhərində trest müdiri təyin edilir. 1933-cü ilin fevralın¬dafevralında Ümumittifaq Kommunist (bolşeviklər) Partiyası Mərkəzi Komitəsi tərəfindən Cənubi Qazaxıstan Vilayət İcraiyyə Komitəsinin sədr müavini vəzifəsinə göndərilir. Qazaxıstana partiya işinə onu həmin vilayətin icraiyyə komitə¬sininkomitəsinin sədri vəzifəsində çalışan [[Levon Mirzoyan|Mirzoyan]] dəvət edir və burada da erməni məkrinin izləri görünmək¬dədirgörünməkdədir. Azərbaycan ziyalılarına, məmurlarına qarşı başlanılmış istintaq işlərinin əksəriyyətini erməni müstəntiqləri aparıb və ermənilər bolşevik, menşevik, daşnak kimi örtüklər altında pərdələnsə də, erməni siyasətinin mahiyyəti dəyişməyərək milləti¬mi¬¬¬zəmillətimizə qarşı kökləri tarixə gedən düşmənçilikdən qaynaqlanıb. İstintaq ma¬terialların¬danmateriallarından məlum olur ki, Novruz RizayevRzayev ilə üzləşdirmədə Mirzoyan ona qarşı çıxır, RizayevinRzayevin Qazaxıstan millətçiləri ilə əlaqədə olduğu barədə ittihamlar irəli sürür və bura¬danburadan belə qənaətə gəlmək olar ki, azərbaycanlılara qarşı repressiyalar əslində bir zəncirin həlqələridir və bu, milltəmizin say-seçmə oğullarının məhv edilərək sonradan onun taleyi ilə bağlı qəbul olunacaq ədalətsiz qərarlara qarşı müqavimət gücünü zəiflətməyə hesablanıb. N.RizayevRzayev 1937-ci il oktyabr ayının 31-də Alma-Ata şəhərində Azərbaycan SSR Xalq Daxili İşlər Komissarlığının qərarı ilə həbs edilərək Bakıya gətirilir. Maraqlıdır ki, onun barədə həbs-qətiim¬kanqətiimkan tədbirinin şeçilməsi haqqında qərara da Azərbaycan SSR Xalq Daxili İşlər Komissarlığının Dövlət Təhlükə¬sizliyiTəhlükəsizliyi İdarəsinin 2-ci şöbəsinin rəisi Qriqoryan razılıq verir. Bu işi aparan müstəntiqlərin səriştəsizliyinin, savadsızlığının və onların bu işləri tələm-tələsik bitirməkdə maraqlı olmasının bariz nümunəsi kimi müttəhimin həbsi haqqında qərarda məhkumun doğul¬duğudoğulduğu Ordubad şəhərinin İrana mənsubiyyəti barədə məlumatın özünə yer tapmasını faktını göstərmək olar.

1939-cu il avqustun 2-də Qazaxıstan SSR Xalq Daxili İşlər Komissarlığı qoşun¬larınınqoşunlarının Hərbi tribunalının məhkəməsinin qərarına əsasən bəraət almasına baxmayaraq, 1940-cı il yanvarın 5-də saxtalaşdırılmış sənədlər əsasında təkrar həbs olunmuş və SSRİ Ali Məhkəməsinin Hərbi Kollegiyasının hökmü ilə [[1941]]-ci il iyunun 30-da ölüm cəzası¬nacəzasına məhkum edilmişdir. 1955-ci il mart ayının 19-da N.RizayevRzayev SSRİ Ali Məhkəməsinin Hərbi Kollegiyasının Sərəncamı ilə bəraət almışdır.

Novruz RizayevRzayev şəxsiyyətinin layiqli qiymətini zəngin və mənalı ömür yolunun 25 ilini təhlükəsizlik orqanlarında yorulmaz fəaliyyətdə keçirmiş ulu öndər [[Heydər Əliyev]] verir. Heydər Əliyev Milli Təhlükəsizlik Nazirliyinin şəxsi heyəti ilə görüş¬ləriningörüşlərinin birində Novruz RizayevRzayev barədə bu fikirləri söyləmişdir:

“Qısa"Qısa müddət - 1926, 1927, 1928-ci illərdə Novruz RizayevRzayev bu orqana rəhbərlik edibdir. Amma onun başına da sonra çox böyük bəlalar gətiriblər. Tarixdən məlumdur və mənim xatirimdədir, 1956-cı ildə [[Mircəfər BağırovunBağırov]]un qrupunun məhkəməsi zamanı Novruz RizayevinRzayevin istintaq işinin içindən onun Stalinə göndərdiyi bir məktubu çıxmışdı. Bu, çox məşhur məktubdur o, çox cəsarətli, çox əqidəli bir insan kimi o məktubda 1937-38-ci illərdəki kütləvi repressiyalara qarşı etirazını, hiddətini açıq-aydın bildiribdir. Çox məşhur məktub idi, o vaxtlar bizim mətbuatda da ondan istifadə etdilər. Ona görə də, xatirimdədir, mən Dövlət Təhlükəsizliyi Komitəsində işləyərkən biz Novruz RızayevinRzayevin adını əbədiləşdirdik. Mən onun fəaliyyəti, tərcümeyi-halı ilə tanış oldum. Çox dəyərli bir insan olmuşdur və xalqına çox sədaqətlə xidmət etmişdir”etmişdir".

== Həmçinin Baxbax ==