Fransa tarixi: Redaktələr arasındakı fərq

== Fransa XI-XVorta əsrlərdə ==

[[11|XI]] [[əsr]]də [[Fransa]] iri və xırda [[Feodal|feodal mülklərimülklərin]]nəə parçalanmışdı. [[Ölkə]]nin [[şimal]]-[[şərq]] torpaqları [[Paris]] və [[Orlean]]la birlikdə [[kral]]a məxsus idi<ref group=q>Ölkədə təsərrüfat, mədəniyyət dirçəlib inkişaf edir.</ref>. [[Kral]] bütün [[ölkə]] üçün [[qanun]] verə bilməzdi, [[vergi]] toplamaq hüququna malik deyildi. Hətta [[Vassallıq|vassallar]] da [[kral]] [[torpaq]]larında [[qəsr]]lər tikirdilər. [[Kral]] öz [[mülk]]ündən əldə etdiyi [[gəlir]]in hesabına yaşayırdı. Onun [[qoşunOrdu|qoşunu]]u və [[muzd]]la işləyən [[məmur]]ları yox idi<ref name="area">[http://www.statistiques-locales.insee.fr/Fiches%5CRS%5CDEP%5C75%5CCOM%5CRS_COM75056.pdf INSEE local statistics], including [[Bois de Boulogne]] and [[Bois de Vincennes]].</ref><ref name="insee.fr">{{cite web|url=http://www.insee.fr/fr/themes/comparateur.asp?codgeo=dep-75 |title=Résumé statistique – Département de Paris (75)|author=[[INSEE]]|accessdate=7 January 2018|language=fr}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.insee.fr/fr/themes/tableau.asp?reg_id=0&ref_id=nattef01203 |publisher=Insee |title=Les 60 premières aires urbaines en 2013 |work=insee.fr}}</ref>.

[[Feodal]]ların [[pul]]a ehtiyacı artdı, [[feodal]]lar [[məhsul töycüsü]]nü [[pul töycüsü]] ilə əvəz etdilər. [[Kənd]]lilər yüksək ödəniş müqabilində şəxsi asılılıqdan azad olurdular. [[Vergi]]lərin artırılmasına qarşı [[üsyan]]lar baş verirdi. Orta və xırda [[feodal]]lar bu [[üsyan]]ın qarşısını ala bilmirdilər, onlar bu [[üsyan]]ı yatırtmaq üçün [[kral]]a arxalanırdılar. [[Sənətkar]] və [[tacir]]lər [[feodalFeodal dağınıqlıqdağınıqlığı|Feodal dağınıqlığ]]ının aradan qaldırılmasına, [[şəhər]]lilər [[senyor zülmü]]ndən xilas olmağa çalışırdılar. [[Şəhər]]lilər [[feodal]]dan xilas olmaq üçün [[kral]]a müraciət edir, ona [[pul]]la, [[silah]]lı dəstələrlə kömək edirdilər<ref>{{cite web |url=http://www.insee.fr/fr/themes/tableau_local.asp?ref_id=&millesime=2013&typgeo=|author=[[INSEE]]|title=Séries historiques des résultats du recensement–France|accessdate=25 September 2016|language=fr}}</ref><ref>{{cite web|title = Métro2030|url = http://www.ratp.fr/en/ratp/r_108501/metro2030-our-new-paris-metro/|website = RATP (Paris metro operator)|accessdate = 25 September 2016|deadurl = yes|archiveurl = https://web.archive.org/web/20161221051116/http://www.ratp.fr/en/ratp/r_108501/metro2030-our-new-paris-metro/|archivedate = 21 December 2016|df = dmy-all}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://japantoday.com/category/features/travel/the-51-busiest-train-stations-in-the-world-all-but-6-located-in-japan|title=The 51 busiest train stations in the world– All but 6 located in Japan|work=Japan Today|date=6 February 2013|access-date=22 April 2017}}</ref><ref>''The Art Newspaper'' Visitor Figures 2016, 29 March 2016</ref><ref>[https://www.lesechos.fr/industrie-services/tourisme-transport/0301026686629-vers-une-frequentation-touristique-record-a-paris-en-2017-2138559.php Vers une fréquentation touristique record à Paris en 2017] on ''[[Les Échos (France)|Les Echos]]''</ref>.

Beləliklə, [[kral]]lar [[şəhər]]lilərə, [[sənətkar]]lara və [[tacir]]lərə, orta və xırda [[feodal]]lara, [[kənd]]lilərə arxalanaraq [[ölkə]]ni birləşdirməyə başladılar{{sfn|Lawrence|Gondrand|2010|p=25}}. [[Fransa]] [[kral]]ı [[ölkə]]nin birləşdirilməsində [[İngiltərə]] ilə toqquşdu. Hələ [[11|XI]] [[əsr]]də [[Normandiya]] [[hersoq]]u işğalçı [[I Vilhelm Fateh|Vilhelm]] [[İngiltərə]]ni tutdu və onun [[kral]]ı oldu. Onun varisləri [[Fransa]] [[ərazi]]sinin çoxunu ələ keçirdilər. Lakin [[13|XIII]] [[əsr]]in əvvəllərində [[ingilis]] [[kral]]ının [[Fransa]]dakı [[mülk]]ləri də, [[Normandiya]], [[Tuluz]]a [[qraf]]lığı [[Fransa]] [[kral]]ı tərəfindən tutuldu. Yalnız [[Akvitaniya]] [[hersoq]]luğunun bir hissəsi [[İngiltərə]]nin əlində qaldı. [[Fransa]] mərkəzləşmiş [[dövlət]]ə çevrildi{{sfn|Arbois de Jubainville|Dottin|1889|p=132}}{{sfn|Cunliffe|2004|p=201}}. [[Ölkə]]nin bütün [[ərazi]]si [[kral]]ın [[hakimiyyət]]i altında birləşdirildi. [[Hersoq]] və [[qraf]]lar əvvəlki [[müstəqil]]liklərini itirdilər. [[Kral]]ın daimi qoşunu var idi və illik [[vergi]] toplayırdı<ref group=q>The word was most likely created by Parisians of the lower popular class who spoke *argot*, then *parigot* was used in a provocative manner outside the Parisian region and throughout France to mean Parisians in general.</ref>. Nəticədə [[təsərrüfat]] da inkişaf edirdi. Bütün bunlar [[15|XV]] [[əsr]]də [[Fransa]]da yaranmış mərkəzləşmiş [[dövlət]]in əsas əlamətləri idi{{Sfn|Margerison|2011|p=167}}{{sfn|Robertson|2010|p=37}}{{sfn|Leclanche|1998|p=55}}{{sfn|Dottin|1920|p=535}}{{sfn|Schmidt|2009|p=88–104}}.

[[Ölkə]]də hamı [[kral]]ın təbəəsi idi. [[Əhali]] [[3]] silkə bölünmüşdü{{sfn|Schmidt|2009|p=210–11}}. [[Hüquq]]ları və [[vəzifə]]lərivəzifələri eyni olan [[insan]] qruplarına [[silk]] deyilir; [[silk]]insilkin [[hüquq]] və [[vəzifə]]lərivəzifələri [[nəsil]]dən­ [[nəsil|nəslə]] keçirdi. [[Fransa]]da mövcud olan [[1]]-ci [[silkə]] [[Ruhani|ruhanilər]] daxil idi. Onların [[vəzifə]]sivəzifəsi ibadət etmək və s. idi. [[2]]-ci [[silkə]] [[zadəgan]]lar daxil idi. Onların [[vəzifə]]si [[kral]]ı və onun təbəələrini [[düşmən]]dən qorumaq idi. [[Ruhani]]lər və [[zadəgan]]lar [[vergi]]dən azad idilər. [[3]]-cü [[silkə]] [[ölkə]]nin qalan [[əhali]]si: [[kənd]]lilər, [[sənətkar]]lar, [[şəhər]]lilər və b. daxil idi. Onları varlı [[şəhər]]lilər təmsil edirdi{{sfn|Schmidt|2009|p=154–167}}{{Sfn|Meunier|2014|p=12}}{{sfn|Schmidt|2009|p=210–11}}.

[[14|XIV]] [[əsr]]də [[4|IV]] [[IV Filip (Fransa)|Gözəl Filippin]] ([[1285]]-[[1314]]) [[dövr]]ündə [[Fransa]]nın birləşdirilməsi başa çatdı<ref>{{cite web|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/516821/Massacre-of-Saint-Bartholomews-Day|title= Massacre of Saint Bartholomew's Day|publisher=Encyclopædia Britannica Online|accessdate=23 November 2014}}</ref>{{sfn|Bayrou|1994|p=121–130}}. [[Şampan]] [[vilayət]]i və [[Navarra]] [[kral]] [[torpaq]]larına birləşdirildi. [[IV Filipp]] [[kilsə]] [[torpaq]]ları üzərinə [[vergi]] qoydu. Nəticədə [[kral]]la [[Roma]] [[papa]]sı arasında [[münaqişə]] baş verdi. [[Kral]]ın [[səfir]]i [[Roma]]da [[papa]]nın qəsrinə girib onu təhqir etdi. [[Papa]]nın [[hakimiyyət]]i zəiflədi, [[kral]] [[hakimiyyət]]i gücləndi{{sfn|Lawrence|Gondrand|2010|p=27}}{{sfn|John Frederick Hinnebusch|1972|p=262}}{{sfn|Sarmant|2012|p=36–40}}{{sfn|Sarmant|2012|p=28–9}}{{sfn|Lawrence|Gondrand|2010|p=27}}<ref>Du Fresne de Beaucourt, G., ''Histoire de Charles VII'', Tome I: ''Le Dauphin'' (1403–1422), Librairie de la Société bibliographiqque, 35 Rue de Grenelle, Paris, 1881, pp. 32 & 48</ref>.

[[Kral]] [[IV Filip (Fransa)|IV Filipp]] [[papa]]ya qarşı mübarizədə [[silk]]lərin köməyinə arxalanmaq üçün [[1302]]-ci ildə [[Baş Ştatlar]]ı çağırdı. [[Kral]] [[papa]]ya qarşı mübarizədə [[silklər]]ə arxalanırdı<ref>{{cite web|url=http://www.lemonde.fr/les-decodeurs/article/2015/01/14/attentats-terroristes-les-questions-que-vous-nous-avez-le-plus-posees_4554653_4355770.html|publisher=''Le Monde''|date=15 January 2015|accessdate=15 January 2015|title=Attentats terroristes : les questions que vous nous avez le plus posées|language=French}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.lefigaro.fr/politique/le-scan/citations/2015/01/11/25002-20150111ARTFIG00086-les-politiques-s-affichent-a-la-marche-republicaine.php|title=Les politiques s'affichent à la marche républicaine|publisher=''Le Figaro''|date=11 January 2015|accessdate=11 January 2015|language=French}}</ref><ref>{{Cite news|title = Islamic State claims Paris attacks that killed 127|url = https://www.reuters.com/article/2015/11/14/us-france-shooting-idUSKCN0T22IU20151114|newspaper = Reuters|date = 14 November 2015|access-date = 14 November 2015}}</ref>. [[Baş Ştatlar]] [[ruhani]], [[zadəgan]] və [[varlı]] [[şəhər]]lilərin nümayəndələrinin iştirakı ilə çağırılırdı. [[Kral]] yeni [[vergi]] qoyanda [[Baş Ştatlar]]ı çağırırdı. [[Silk]]lər arasında [[ixtilaf]]lar [[Baş Ştatlar]]ın [[dövlət]] işlərinə təsirini azaldırdı. [[14|XIV]]-[[16|XVI]] [[əsr]]lərdə [[Fransa]]da [[silki nümayəndəlik|silki nümayəndəliy]]in ali orqanı [[Baş Ştatlar]] idi. [[14|XIV]] [[əsr]]də Fransada silki mütləqiyyət ([[monarxiya]]) - mərkəzləşmiş [[feodal]] [[dövlət]]i yarandı. Bu [[dövlət]]də [[kral]] [[hakimiyyət]]i [[silklər]]in nümayəndələrinin yığıncağına arxalanırdı. Bu [[mərkəzləşdirilmiş silk]]i [[monarxiya]] [[dövlət]]inin [[1|birinci]] mərhələsi idi. Bu mərhələdə [[kral]] [[hakimiyyət]]i kifayət qədər güclü deyildi. O, [[ölkə]]ni [[silklər]]in köməyi olmadan idarə edə bilməzdi{{sfn|Fierro|1996|p=577}}{{sfn|Fierro|1996|p=582}}{{Sfn|Combeau|2003|p=42–3}}{{sfn|Fierro|1996|pp=590–591}}<ref>{{Cite web|url=http://www.cnn.com/2015/01/21/europe/2015-paris-terror-attacks-fast-facts/index.html|title=2015 Charlie Hebdo Attacks Fast Facts|last=Library|first=C. N. N.|website=CNN|access-date=20 June 2017}}</ref>.

Bu [[müharibə]] [[1337]]-[[1453]]-cü illərdə olmuş və [[100]] [[il]]dən çox davam etmişdi. [[Yüz]][[il]]lik [[müharibə]]nin səbəbləri [[ingilis]] [[kral]]ının [[Fransa]]da itirdikləri [[mülklər]]ini geri almaq, [[Flandriya]] üstündə rəqabət, [[ingilis]] [[kral]]ının [[Fransa]] taxtına iddiası idi. [[IV Filippin]] oğlanları öləndən sonra [[Fransa]] [[kralıKral|kralın]]nının kişi nəsli kəsildi. [[İngiltərə]] [[kral]]ı [[Fransa]] [[kral]]ının uzaq qohumu idi. Ona görə də [[İngiltərə]] [[kral]]ı [[Fransa]] taxtını ələ keçirmək [[hüquq]]una malik olduğunu iddia edirdi<ref>{{Cite web |url=http://www.historicgermany.travel/historic-cities/aachen |title=Aachen {{!}} Historic Highlights of Germany |last=Mueller |first=Joerg |date=26 July 2017 |website=www.historicgermany.travel |accessdate=26 July 2017}}</ref><ref name="CVDE">{{harvnb|Bridgwater|Aldrich|1968|p=11}}.</ref><ref name="EA">{{harvnb|Bayer|2000|p=1}}.</ref><ref name="rwth-aachen.de">{{harvnb|RWTH Aachen University|2013}}.</ref>.