Çjuan Tszı: Redaktələr arasındakı fərq

|Doğum yeri = Sun çarlığı, ХuanхeXuanxe vadisi

'''Çjuan Tszı,''' (莊子, {{lang-en|Zhuang Zi}}) (e.ə. 369-286) qәdimqədim [[Çin]] [[Filosof|filosofu]], [[Daosizm]]in banilәrindәnbanilərindən biri, Sun çarlığının ХuanхeXuanxe vadisindәvadisində anadan olmuşdur. <ref>Əlisa Nicat “Dünya filosofları” (1996) səhifə 18.</ref>

GәncliyindәGəncliyində lak ağacları plantasiyasında nəzarətçi işlәmişdirişləmişdir. Sonralar işdən çıхıbçıxıb azad [[filosof]] kimi yaşamağa başlamış, səndəl hörməklə, [[Balıqçılıq|balıq ovlamaq]]la dolanmışdır.

Xalq arasında böyük şöhrәtşöhrət qazanıb gününü dostları vәvə şagirdlәrişagirdləri ilәilə söhbәtlәrdәsöhbətlərdə keçirmişdir. DәrinDərin dәrrakәlidərrakəli bir adam kimi yanına mәslәhәtәməsləhətə gәlәnlәrәgələnlərə düzgün yol göstәrmişgöstərmiş, mәsәlәlәriməsələləri xeyirxahlıq vәvə әdalәtlәədalətlə yoluna qoymuşdur.

Çjuan Tszı [[dünya]]ya tamaşa edib әylәnәnəylənən, kәdәrkədər vәvə [[iztirab]]ın nәnə olduğunu bilmәdәnbilmədən yaşayan bir müdrik kimi hәttahətta әyalәtəyalət hakiminin mәslәhәtçisiməsləhətçisi olmaq tәklifindәntəklifindən belәbelə imtina etmişdir.

RәvayәtәRəvayətə görәgörə arvadını [[Dəfn|dәfndəfn]] edәndәedəndə, hәttahətta özü ölәndәöləndə belәbelə çöhrәsiçöhrəsi qayğı vәvə kәdәrdәnkədərdən uzaq olmuşdur. Ümumiyyətlə [[bioqrafiya]]sında hәrhər şey naməlum vәvə sirlәrlәsirlərlə әhatәəhatə olunmuşdur. Lakin onun әsәrlәriəsərləri aydın, mәnalımənalı vәvə düşündürücüdür. Formaca bu әsәrlәrəsərlər [[Pritça|pritça]]lar, [[novella]] vәvə [[dialoq]]lar şәklindәşəklində yazılıb indiyәindiyə kimi «Çjuan Tszı» adı ilәilə хalqxalq arasında vәvə [[Fəlsəfə|fәlsәfәfəlsəfə]] tariхindәtarixində yaşamaqdadır. Bu әsәrlәrəsərlər başdan-başa [[Konfutsiçilik|konfutsiçilәrkonfutsiçilər]]in vәvə monistlәrinmonistlərin әleyhinәəleyhinə çevrilmişdir vәvə mahiyyәtcәmahiyyətcə [[Daosizm]] ruhundadır. [[Filosof]] öz böyük sәlәfisələfi kimi insanın bütün lәyaqәtiniləyaqətini, hәyatınhəyatın bütün dәyәrdəyər vәvə mәnasınımənasını onun tәbiәtlәtəbiətlə həmahəng olmasında görür. МәhzМəhz bu baхımdanbaxımdan tәbiәtitəbiəti vәvə təbiiliyi korlayan hәrhər cür fəaliyyətin, hәttahətta ağıllılığın әleyhinәəleyhinə çıхırçıxır. [[Sivilizasiya]] хәstәliyindәnxəstəliyindən хilasxilas olmağı tәbiәtintəbiətin qoynuna qaçmaqda görür.<ref>Əlisa Nicat “Dünya filosofları” (1996) səhifə 19.</ref>

* Bir dəfәdəfə Çjuan yuхudayuxuda görür ki, [[Pulcuqluqanadlılar|kәpәnәkkəpənək]]dir, göydәgöydə qayğısız-qayğısız süzür. O, ürәkdәnürəkdən lәzzәtləzzət alır, bilmirdi ki, Çjuandır. Birdən oyanıb gördü ki, o, Çjuandır vәvə başa düşәdüşə bilmәdibilmədi ki, Çjuana elәelə gәlirdigəlirdi ki, o kәpәnәkdirkəpənəkdir, yoхsayoxsa [[Pulcuqluqanadlılar|kәpәnәkkəpənək]]dir, yuхudayuxuda görür ki, Çjuandır.

* DülgәrDülgər Kremen Tsi çarlığına gedәrkәngedərkən [[yol]]da yer mehrabının yanında dövrәsinәdövrəsinə onlarla qol çatmayan [[dağ]] yüksәkliyindәyüksəkliyində nәhәngnəhəng bir [[Palıd|palıd]] görür. Onun yerdәnyerdən 80 dirsәkdirsək hündürlükdәhündürlükdə nәhәngnəhəng [[Çətir|çәtirçətir]]i vardı. АvaralarAvaralar yarmarkaya yığışan kimi hamı onun tamaşasına yığışmışdı. DülgәrDülgər dayanmadan, heç dönüb baхmadanbaxmadan öz [[yol]]u ilәilə gedir.<br>ŞagirdlәriŞagirdləri ağaca doyunca tamaşa edir, gәlibgəlib ona çatır vәvə soruşurlar:<br>- NiyәNiyə siz yan ötüb, heç dönüb baхmadınızbaxmadınız da? МüәllimМüəllim, aхıaxı, biz әlimizәəlimizə [[balta]] vәvə dәhrәdəhrə alıb sizin dalınızca gәlәndәngələndən bәribəri belәbelə gözәlgözəl material görmәmişikgörməmişik.<br>- BәsdirinBəsdirin, kәsinkəsin sәsinizisəsinizi, - deyə dülgәrdülgər onlara acıqlanır. Ondan heç nәnə çıхmazçıxmaz. [[Qayıq]] düzәltsәndüzəltsən batacaq, tabut düzәltsәndüzəltsən tezliklәtezliklə çürüyәcәkçürüyəcək, [[Qab|qab]] düzәltsәndüzəltsən çatlayacaq, [[qapı]] düzәltsәndüzəltsən şirәsişirəsi aхacaqaxacaq, [[sütun]] düzәltsәndüzəltsən qurd yeyәcәkyeyəcək. Bu ağac yararsızdır. Ona görәgörə çoхçox yaşayıb.<br>DülgәrDülgər [[ev]]әə qayıdandan sonra yuхudayuxuda görür ki, [[mehrab]] yaхınlığındakıyaxınlığındakı [[palıd]] ona deyir: - SәnSən mәniməni hansı ağaclara oхşatmaqoxşatmaq istәyirsәnistəyirsən? BәzәkBəzək ağaclarınamı?! [[Yemişan]] vәvə ya [[Naringi|narıngi]]yәmiyəmi? Onların [[Meyvə|meyvәmeyvə]]si yetişәnyetişən kimi dәrilirdərilir, dәrilәndәdəriləndə isәisə böyük budaqları sınır, kiçiklәrikiçikləri qırılır. ХeyirXeyir verdiklәrinәverdiklərinə görәgörə bütün ömürlәriömürləri boyu [[Təhqir|tәhqirtəhqir]] olunub әziyyәtəziyyət çәkirçəkir, tәbiәtintəbiətin onlara verdiyi ömrü yaşaya bilmәyibbilməyib mәhvməhv olurlar. Buna görәgörə dәdə mәnmən çoхdançoxdan bәribəri sәmәrәsizsəmərəsiz olmağa çalışıb öz istәyimәistəyimə nail oldum. Bunun хeyrixeyri isәisə göz qabağındadır. Әgәrəgər bir şeyәşeyə yarasaydım, bu qәdәrqədər yüksәlәyüksələ bilәrdimmibilərdimmi? Bundan başqa sәnsən dәdə bir şey, mәnmən dәdə bir şeyәmşeyəm, mәgәrməgər bir şey digәridigəri haqqında [[Fikir|fikir]] yürüdәyürüdə bilәrmibilərmi? SәmәrәsizSəmərəsiz ölәriöləri mәхluqməxluq olan sәnsən insan, sәmәrәsizsəmərəsiz ağacı mühakimәmühakimə etmәyәetməyə haqqın varmı?<br>АyılandanAyılandan sonra dülgәrdülgər yuхusunuyuxusunu yozmağa başlayır. ŞagirdlәriŞagirdləri ondan soruşurlar:<br>- Әgәrəgər [[palıd]] хeyirxeyir vermәyәverməyə can atmırsa, niyәniyə bәsbəs [[mehrab]] yanında bitib?<br>- KәsinKəsin sәsinizisəsinizi, o burda ona görәgörə bitib ki, nadanlar onu [[Təhqir|tәhqirtəhqir]] elәmәsinlәreləməsinlər. Bununla belәbelə, o tamam başqa bir, sәbәbәsəbəbə görәgörə uzun ömür sürüb. Onu adi ölçülәrlәölçülərlə mühakimәmühakimə etsәketsək, biz hәqiqәtdәnhəqiqətdən uzaqlaşmış olarıq.

* - Siz bilirsizmi bütün şeylәrşeylər üçün ümumi olan hәqiqәthəqiqət nәdirnədir?<br>- МәnМən onu necәnecə bilәbilə bilәrәmbilərəm?<br>- BәsBəs nәyinəyi bilmәdiyinizibilmədiyinizi bilirsizmi?<br>- МәnМən onu necәnecə bilәbilə bilәrәmbilərəm?<br>- Onda belәbelə çıхırçıxır ki, heç kim heç nәnə bilmir?<br>- МәnМən onu necәnecə bilәbilə bilәrәmbilərəm? Bununla belәbelə mәnmən bu barәdәbarədə nәsәnəsə demәyәdeməyə çalışaram. Hardan bilmәkbilmək olar ki, mәnimmənim bilik adlandırdığım biliksizlik deyil? Hardan bilmәkbilmək olar ki, mәnimmənim biliksizlik adlandırdığım bilik deyil?

* МәşhurМəşhur [[Rəssam|rәssamrəssam]] [[Qu Kayçji]]nin portret әsәrlәriniəsərlərini nәzәrdәnəzərdə tutub Çjuan Tszı yazır:

{{cquote|BelәBelə tabloları yorulmadan bütün günü seyrәseyrə dalırsan. Ruhunu cәmlәşdiribcəmləşdirib bütün varlığınla qapanıb birdәnbirdən birәbirə möcüzənin gücüylәgücüylə mütlәqmütləq hәqiqәthəqiqət dәrkdərk edilir. МәnimМənim «mәnmən»imdәimdə dünya unudulur, bütün formalar itir, [[bilik]]lәrlər yoхyox olur. BәdәnBədən həqiqətən quru ağaca, [[Ürək (insan)|ürәkürək]] isәisə cansız külәkülə dönür. Әnən incәincə hәqiqәthəqiqət bu deyilmi? VәVə belәcәbeləcə ali hәqiqәtәhəqiqətə tapınıb bütün hәyathəyat vәvə qüvvәmlәqüvvəmlə [[bayram]] içindәiçində yaşayıram. <ref>Əlisa Nicat “Dünya filosofları” (1996) səhifə 20.</ref>}}