Həyat (qəzet): Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur |
k clean up using AWB |
||
Sətir 25:
== Tarixi ==
[[1905]]-ci il yanvarın 9-da [[Peterburq]]da çara ərizə ilə müraciət etməyə toplaşmış dinc nümayişçilərin gülləbaran edilməsi ilə başlayan və bütün [[Rusiya]] ərazilərinə yayılan inqilab iri sənaye mərkəzlərindən olan [[Bakı]]da da ciddi etirazlarlaç siyasi gərginliklərlə müşayiət olunurdu. Şəhərdə tətil və nümayişlər başladı.
"Həyat" qəzeti nəşrə 1905-ci il iyunun 7-də başladı. “Həyat”ın fəaliyyətə başladığı ilk iki ayda - iyun və iyul aylarında Bakıdakı sənaye müəssisələrinin dörddəüç hissəsini tətil bürüdü. Çar quruluşu idarəsinin zəifləməsindən istifadə edən [[Tiflis]] və [[Bakı]]da özlərinin siyasi mərkəzlərini yaratmış Daşnaksütun Partiyasının üzvləri və Erməni Milli Şurasının nümayəndələri açıq-aşkar yerli müsəlman əhalisinə, Azərbaycan xalqına qarşı terror və təxribat törədirdilər. Ermənilərin [[Bakı]]da, [[Naxçıvan]]da, [[Qarabağ]]da və Zaqafqaziyanın azərbaycanlılar yaşayan hissəsində törətdikləri qətliamlar sistemli şəkil almışdı.
[[1905]]-ci ilin fevral ayının ilk ongünlüyündə Bakıda qırğınlar törədildi, dinc əhali dəhşətli günlər yaşadı. Beləbir ağır şəraitdən çıxmaq üçün informasiya və təbliğat vasitəsinə ciddi ehtiyac var idi. Zamanın tələblərinə uyğun olaraq, gündəlik qəzet nəşr etmək məsələsi Azərbaycan ziyalılarını düşündürürdü. 1905-ci ilin martın 15-də Azərbaycan xalqının həyatında geniş fəaliyyət sferası ilə dərin iz buraxmış, mesenant [[Hacı Zeynalabdin Tağıyev]]in mənzilində toplaşmış ziyalılar bir çox önəmli məsələlər kimi gündəlik qəzet nəşr etməyi də müzakirə etdilər.
Sətir 37:
== Nəşrinə qarşı təzyiqlər ==
"Həyat"a qarşı təzyiq və təhdidlər, senzorun ağır şərtləri qəzetin nəşrinin ilk aylarında özünü açıq büruzə verirdi. İlk sayının çıxmasından ay yarım sonra erməni senzorların təhriki ilə Senzura Komitəsinin sədri Qallel "Həyat"ın çapının dayandırılması üçün Qafqaz canişinliyinə müraciət etdi. Senzura Komitəsi qəzeti və onun redaktoru [[Əhməd bəy Ağaoğlu]]nu "panislamist ideyaların alovlu pərəstişkarı", "bütün müsəlmanların xəlifəsi sayılan türk sultanının nüfuz və qüdrətinin artması tərəfdarı" kimi qələmə verdilər. Digər tərəfdən "Həyat"ın yaradıcı heyəti "qatı islam tərəfdarları" kimi günahlandırılır və anti-erməni təbliğatı nəticəsində Qafqazda müsəlman fanatizminin alovlanacağı iddia edilirdi.
Senzura Komitəsinin Qafqaz Canişinliyinə müraciətində [[Əli bəy Hüseynzadə]]nin və [[Əhməd bəy Ağaoğlu]]nun "islamın təmizliyi və ilkinliyini qorumaq üçün" çarizmə və ruslara qarşı barışmaz mövqedə dayanması da qeyd olunurdu. Ermənilər Əli bəy Hüseynzadənin və Əhməd bəy Ağaoğlunun real bir qüvvə kimi formalaşmasından qorxurdular.
== İlk sayı və yayılması ==
"Həyat"ın ilk sayında dərc olunan "Qəzetimizin məsləki" sərlövhəli məqalədə mətbuatın xalqın həyatında, cəmiyyətin inkişafında önəmi qeyd olunurdu: "Baş məqalədə göstərilirdi ki, Qərb ölkələrində, hətta əhalisi 4-5 milyon nəfər olan ölkələrdə 300-400 qəzet buraxılır. Mədəni millətlər qəzeti "bəşəri ehtiyacların ən zərurilərindən" sayırlar. Həmin ölkələrdə insanlar qəzet oxumağı öyrəniblər, çaysız-çörəksiz dolana bilmədikləri kimi, qəzetsiz də keçinə bilmirlər. Mətbuatın cəmiyyətin inkişafında, xalqın maariflənməsi və tərəqqisindəki r9olu barədə belə qiymətləndirilirdi: "İnsan üçün munis bir yoldaş, xeyirxah bir müəllim, nafiz bir məktəbdir, həm də zillətdə qalanlara doğru yolu, hidayət yolunu göstərir".
"Həyat" qəzeti təkcə Qafqazda deyil, eləcə də, [[Volqaboyu]]nda, [[İran]]da və [[Türkiyə]]də də yayılırdı. [[Əli bəy Hüseynzadə]] "Həyat" qəzeti və "Fyuzat" dərgisi ilə Azərbaycanda milli məfkurənin, türkçülük hərəkatının genişlənməsində böyük rol oynamışdır. "Həyat" qəzetinin əsas məqsədi [[Azərbaycan]]a, [[Azərbaycanlılar|Azərbaycan xalqı]]na və [[Türkçülük|türkçülüy]]ə xidmət etmək idi.
Sətir 136:
dövrdən xeyli vaxt keçməsinə baxmayaraq, xalqın bu mədəniyyət ocağına etinasız
yanaşmasını ürək ağrısı ilə qarşılayaraq yazırdı:<ref name=":0" />
{{cquote|''Neçə il belə teatr çıxardıq isə də [[Bakı]] [[
"Əkinçi" qəzetinin yaranmasına diqqət çəkən H.Zərdabi “Həyat”ın 28
dekabr [[1905]]-ci il və 3 yanvar 1906-cı il tarixli sayında, "Rusiyada əvvəlinci türk
Sətir 181:
və firavan görmək istəyirdi. Vətən, ana dili, insan anlayışlarına sosial məzmundan
fərqli bədii yanaşma tərzi ortaya qoyan Nərimanov "Həyat"ın 30 iyul [[1906]]-cı il
tarixli sayında yazırdı:
{{cquote|''Vətən insanın evidir. Necə ki, evində hər bir şeyə ixtiyarın var, necə ki, evin bədbəxtliyi səni qəm dünyasına mübtəla edir, xoşbəxtliyi şad edir, elə də özün üçün Vətən bildiyin məmləkətdə ixtiyarın gərəkdir ola, onun bədbəxtliyi gərək ürəyini dağlaya, xoşbəxtliyi səni şad-xürrəm edə.''}}
Sətir 198:
== Mənbə ==
* Vəliyev Akif Abduləzim oğlu. '''Azərbaycan mətbuat tarixi''' (1875-1920). Bakı, "Elm və Təhsil", 2009 — 296 səh.
{{Azərbaycan mətbuatı}}▼
[[Kateqoriya:Azərbaycan qəzetləri]]
Sətir 203 ⟶ 205:
[[Kateqoriya:1905-ci ildə yarananlar]]
[[Kateqoriya:Azərbaycan mətbuatı]]
▲{{Azərbaycan mətbuatı}}
| |||