Uyğur xaqanlığı: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
kRedaktənin izahı yoxdur |
Ulviarasim (müzakirə) tərəfindən edilmiş 4547451 dəyişikliyi geri qaytarıldı. Teq: Geri qaytarma |
||
Sətir 81:
}}
'''Uyğur xaqanlığı''' - [[745
Daha sonra uyğurlar və Doqquz Oğuz Boyları, Göytürklərin çöküşündə əhəmiyyətli rol oynadılar. [[Orxon-Yenisey abidələri]]ndə onların qiyamları haqqında xeyli çox məlumat var. Məsələn dövlətin ən güclü xaqanı olaraq gözə dəyən [[Qapağan xaqan]] Doqquz Oğuz boylarından Bayırkuların pusqusunda öldürülmüşdür. Göktürk Dövlətinin çöküşü zamanı, [[740]]-cı illərdə Uyğurlar Göytürklərin əleyhinə yenidən gücləndilər. Göytürklərin yaxşıca zəiflədiyindən faydalanan uyğurlar, Basmıl və Qar boylarıyla ittifaq yaradaraq son Göytürk xaqanları Ozmış və Pomeini öldürdülər. Əvvəlcə Basmıl rəhbərini xaqan elan edən uyğurlar, pillə olaraq istifadə etdikləri bu xaqanı öldürərək öz yabguları [[Qutluq Bilgə Kül xaqan]]ı Göytürklərin (Hunların da) paytaxtı olan Ötükəndə xaqan elan etdilər ([[745
Orxon Çayı sahilində Ordubalıq şəhərini paytaxt seçən ilk Uyğur xaqanı [[Qutluq Bilgə Kül xaqan]] iki illik bir hökmdarlıqdan sonra
Uyğur xaqanlığı yerləşix həyata keçmex nəzərinde Türklərə qabaqcıl oldu.<ref>Ahmet Caferoğlu, Uygurlarda Hukuk ve Maliye Istılahları, Türkiyat Mecmuası, 1934, C: 4, s. 7</ref> Bütün Türk dövlətlərine təsiri oldu. Mədəniyyət mərhələsində bir çox ilk Uyğurlarda yaşandı.<ref>Ümit Hassan Osmanlı / Örgüt-İnanç-Davranış’tan Hukuk-İdeoloji’ye İletişim Yayınları, s.112</ref><ref>http://www.dmy.info/uygurlarda-devlet/</ref> İctimai həyətte bir çox siyəsi fikir ve din, xoşgörüşlə qarşılanırdı. Çox sayda səyyah Uyğurlar haqqında heyranlıqla bəhs etmişdir.<ref>Özkan İZGİ , Çin Elçisi Wang Yen-Te’nin Uygur Seyahatnamesi, TTK Yay., s. 34</ref> 779-cu ildə [[Tun Bağa Tarxan]] hakimiyyətə gəldi. İqtisadiyyat gücləndi. Sonrakı illərdə uyğurların tərkibindəki qəbilə və tayfalar hakimiyyətə tabe olmurdular. Bunun nəticəsində IX əsrin ortalarından başlayaraq Uyğur xaqanlığı zəifləməyə başladı. Qırğızların başladığı üsyan bu zəifləməni daha da gücləndirdi. Qırğızlar 842-ci ildə Uyğurları məğlub etdi. Sağ qalanlar isə şimal-şərqi Mancuriyaya qaçdılar.
Sətir 97 ⟶ 95:
# [[Qutluq Bilgə Kül xaqan]]
# [[Bayan
# [[İdigən]]
# [[Tun Bağa Tarxan]]
| |||