Qızılüzən: Redaktələr arasındakı fərq

{{Çaylar

|Adı = Qızılüzən

|Təsvir = [[Şəkil:Sefidrivermap.png|300px|thumb|left]]

|Təsvirin izahı= Qızılüzən çayının hövzəsi

 

[[Azərbaycan dili|Azərbaycan türkcəsi]]<nowiki/>ndəki adı olan "Qızılüzən" adı "qızıl" (qırmızı rəng) və "özən" (çay, axar su) sözlərindən ibarətdir. Həmçinin bu addakı "qızıl" (qırmızı rəng) hissəsini tarixən coğrafi məkan adlarında kompas yönlərini bildirən rəng adlarıyla əlaqələndirib, adı "cənubi çay" (qırmızı rəng vaxtilə cənub yönünü bildirmək üçün istifadə olunub) şəklində açıqlamaq olar. Çayın [[Fars dili|farsca]] adı olan "Səfidrud" adı isə "ağ çay" deməkdir ("səfid" sözü farsca "ağ rəng", "rud" isə "çay, axar su" deməkdir).

 

== Çayın hövzəsi ==

Bu çay [[Bicar]]ın [[Qırxbulaq dağı|Qırxbulaq]] adlı dağlarından başlanır. [[Məncil]]ə qədər çay ''Qızılözən'' adlanır, [[Məncil]]<nowiki/>dən [[Xəzər dənizi|Xəzər]]ə qədər [[Fars dili|farsca]] adı olan [[Səfidrud]] adıyla adlanır.

 

Aşağı hissəsində çay, sıldırımlı dar dağ qobularından keçdiyinə görə sürətlə axır. Məncildən sonra Qızılözən dağ silsiləsini çərtərək və dənizqırağı düzənliyə çıxaraq, suvarma kanalların başlanğıc götürdüyü və çoxsaylı qolları olan mənsəb yaradır.

 

Çayın ən böyük qolu [[Gilan ostanı]]<nowiki/>nın mərkəzi şəhəri olan [[Rəşt]] şəhərindən keçərək dənizə tökülür. Çay lil kütləsi gətirdiyinə görə mənsəbi getdikcə dənizə tərəf genişlənir. Mənsəbin sahəsi 3600 kv km, eni 110&nbsp;km. Qızılözənin qolları müxtəlif yüksəkliklərdə su ilə qidalanır, bu isə suyun il ərzində bərabər daxil olmasına və çayın çox sulu olmasını təmin edir.<ref>[М.П.Петров, Иран, Физико-географический очерк. М. 1955 səh. 70</ref>

 

==Coğrafiyası və geoloqiyası==