Kür: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
k Texniki düzəliş |
|||
Sətir 39:
}}
}}
'''Kür''' (''{{lang-tr|Kura}}'', {{
Kürün [[Qafqaz]] ərazisindən axdığı yerlərdə insanlar bir neçə min il əvvəldən məskunlaşıblar. Kürün vadisində [[kənd təsərrüfatı]] işlərinin hesablamalara görə təxminən 4 500 il tarixi vardır. Kür vadisində yaşayan xalqlar böyük və inkişaf etmiş mədəniyyət yaratmağa müvəffəq olmuşlar. Lakin, eramızdan təxminən 1200 il əvvəl bu xalqların yaşadıqları ərazilərdəki yaşayış mədəniyətlərinin bir çoxu ya təbii fəlakətlər nəticəsində dağılmış, ya da köçəri tayfaların basqınları nəticəsində məhv edilmişdir. XX əsrdə Kürdə daşqınların sayı daha da çoxalmağa başladı. Buna görə həmin əsrin 50-ci illərindən başlayaraq Kürdə çox sayda su anbarları və oradan kanallar inşa edilməyə başlandı. Əvvəllər Xəzər dənizindən Kür çayı vasitəsilə [[Tiflis]] şəhərinə qədər gəmi vasitəsilə üzərək getmək mümkün idisə, hazırda bu yol çay üzərində [[Su elektrik stansiyası|su elektrik stansiyalarının]] inşasından sonra mümkün deyildir.
Sətir 46:
Adı Kür, Cyrus adı Fars Böyük imperator bağlıdır.
== Kür çayının etimologiyası ==
Kür formasında bu hidronimin adını ilk dəfə Strabon (I əsr) çəkmişdir (Strabon, XI, 2). Lakin er.əvvəl VIII əsrə aid Urartu mənbəyində Kuriaini adlı ölkə adı çəkilir. Tədqiqatçılar bu ölkəni Türkiyə ərazisində Çaldıran gölünün hövzəsində, Kür çayının yuxarı axınında lokalizə edir və onun Kür çayının adını əks etdirdiyini yazırlar (Мешшанинов И.А. Предположительные сведения о движении халдов в пределах Азербайджана. Известия Азербайджанского Археологического Комитета. 1926, III, c.36; Меликишвили Г.А. Урартские клинообразные надписи, с.438). Əgər bu fikir həqiqəti əks etdirirsə, onda belə qənaətə gəlmək olar ki, Kür hidronimi er.əv. VIII əsrdə vardı.
== Kür çayının toponimi ==
Azərbaycanda bu adın mənası haqqında iki fikir söylənilmişdir. A.Axundov onu Udin dilində kur - "quyu" (Axundov A. Kür sözünün etimologiyasına dair. S.M. Kirov ad. Azərbaycan Dövlət Universitetinin əsərləri", 1956, № 3.), K.H.Əliyev isə qrız dilində kur -"çay" Алиев К.Г. О названии реки Кура. "Доклады АН Азерб. ССР". 1959, № 4.) sözləri ilə bağlamışdır. Lakin araşdırmalarımız onun türk dillərindəki kür -"bol (sulu)", "qüvvətli", "sürətli", "sarsılmaz", "məğrur" sözündən ibarət olduğunu göstərmişdir. Həqiqətdə də Cənubi Qafqazda Kür ən böyük və bol sulu çaydır. Kür etnoniminin türk mənşəli olduğunu göstərən bir fakt da vardır. XIX əsrdə Şimali Qafqazda (Maykopda, Mozdokda və Kubanda) Kür adlı üç çay vardı. Aydındır ki, oralarda nə Udinlər, nə də qrızlılar çay adları yarada bilməzdilər.<ref
== Çayın mənbəyi ==
Sətir 71 ⟶ 68:
== İqtisadi Əhəmiyyət ==
Kür çayı sahilində yerləşən şəhərlər: [[Borjomi]], [[Qori]], [[Mtsxeta]], [[Tiflis]], [[Rustavi]], [[Mingəçevir]], [[Yevlax]], [[Sabirabad]], [[Şirvan]], [[Salyan]]. Çayın deltasında [[uzunburun]], [[ağ balıq]], [[nərə]], [[ilanbalığı]] və başqa balıqlar ovlanır. Sovet vaxtında çayın Tiflisə qədər olan hissəsi yuxarı ərazilərdən meşə materiallarının axıntı boyunca daşınmasında istifadə olunurdu. Çay Yevlaxdan Xəzər dənizinə qədər 480 kilometr boyunca gəmiçilik fəaliyyəti üçün yararlıdır. Kür çayı üzərində [[Mingəçevir su anbarı|Mingəçevir]], [[Şəmkir su anbarı|Şəmkir]] və [[Yenikənd su anbarı|Yenikənd]] su bəndləri və hidroelektrik stansiyaları inşa edilmiş, nəhəng su anbarları yaradılmışdır. Bundan başqa, Azərbaycan ərazisində Kürün suyu suvarma üçün intensiv şəkildə istifadə olunur.
== Həmçinin bax ==
* [[Azərbaycan çayları]]
== İstinadlar ==
== Kür hövzəsinin şəkilləri ==
| |||