Səfəvi-Osmanlı müharibəsi (1578–1590): Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Teqlər: Mobil redaktə Mobil veb redaktə |
Teqlər: Mobil redaktə Mobil veb redaktə |
||
Sətir 96:
Tarixçi [[Oruc bəy Bayat]] belə hesab edirdi ki, “''Səfəvi qoşunlarına başçılıq edən Məhəmməd xan Toxmaq yanlış məlumatın qurbanı olmuşdu. O, öz kəşfiyyatçılarının məlumatına əsaslanaraq Dərviş paşanın və Bəhram paşanın qırx minlik qoşununu Osmanlıların başlıca zərbə qüvvəsi hesab etmiş, onlara hücum etmişdi. Lakin Mustafa paşanın yetmiş min nəfərlik qoşunu gizli sığınacaqdan gəlib [[Səfəvilər]]in sağ cinahına zərbə endirəndə Məhəmməd xan öz səhvini başa düşdü. Ancaq artıq gec idi. Səfəvi qoşunu iki xoşbəxt təsadüf üzündən tam darmadağın edilməkdən xilas oldu. Birincisi, Toxmaq tərəfindən göstərilmiş sərkərdəlik məharəti, ikincisi isə qaranlığın düşməsi idi. Qızılbaşlar öz qoşunlarının əsas hissəsini itirdilər: 7 min nəfər həlak oldu, 3 min nəfər isə [[türklər]]ə əsir düşdü. Məhəmməd xan qaranlıqdan istifadə edərək, öz qoşunlarının bir hissəsini dağ cığırlarından və keçidlərdən keçirib xilas edə bildi.''”<ref>{{harvnb|Süleyman Əliyarlı|1996|p=397}}</ref><ref>{{harvnb|Oqtay Əfəndiyev|2007|p=173}}</ref>
İsgəndər bəy Münşi yazır: “''Çıldır vuruşmasında Səfəvilərin məğlubiyyətinin başlıca səbəbi bunda idi ki, qızılbaş əmirləri təkəbbürün və özlərinə güvənməyin bolluğundan rumilərlə müharibəni yüngül və sadə [iş] hesab edirdilər. Buna görə də, onlar 10-15 min nəfərlik qoşunla Mustafa paşanın yüz minlik qoşununa qarşı çıxmağı mümkün saymışdılar. Qazi Əhmədin dediyinə görə, bir qızılbaş on nəfər rumiyə qarşı dururdu. Əgər qızılbaş əmirləri arasında həmrəylik yaransaydı, Azərbaycanın və Şirvanın birlikdə sayı 50 min nəfərə çatan bütün qoşunları birləşsəydi, habelə gürcü çarları onlara qoşulsaydılar, o zaman Lələ paşanın ölkəyə basqını belə asan olmazdı. Lakin əmirlərin çəkişməsi, tayfalar arasındakı ədavət və təşəbbüssüzlük üzündən nəinki təkcə ölkə itirildi, habelə, qızılbaşların nüfuzlu başçıları həlak oldular. Azərbaycan qoşunu məhv edildi, bir sıra illər boyu yığılmış əmlak və ləvazimat isə talan edildi.''”<ref
34"/><ref name="Afandiyev-173-174">{{harvnb|Oqtay Əfəndiyev|2007|pp=173-174}}</ref>
Osmanlı mənbələri birtərəfli qaydada türklərin qüvvələrinin sayını azaldır, Səfəvi qoşunlarının sayını isə artırırlar. Onların məlumatlarına görə, Çıldır döyüşü ərəfəsində Osmanlı qüvvələrinin sayı 30 min nəfərə çatırdısa, Səfəvilərin sayı 25-50 min nəfər arasında idi. Buna baxmayaraq, Osmanlı tarixçiləri də Səfəvilərin mətinliyini, mərdliklə vuruşmalarını qeyd edirlər. <ref name="Afandiyev-173-174"/> Onlar göstərirlər ki, Diyarbəkir bəylərbəyiliyi Dərviş paşa əvvəlcə məğlubiyyətə uğradı, döyüşdə özünün 30 ağasını və 7 sancaqbəyini itirdi.<ref>{{harvnb|Фарах Гусейн|2005|p=36}}</ref> Yalnız Dərviş paşaya böyük qoşunla köməyə gəlmiş [[Özdəmiroğlu Osman Paşa|Özdəmiroğlu Osman paşa]]nın yeni hissələri döyüşə girdikdən sonra Səfəvilər darmadağın edilmişdilər.<ref name="Afandiyev-173-174"/> Çıldır döyüşündən sonra Məhəmməd xan Toxmaq məsuliyyəti öz üzərinə götürərək qoşunların qalıqları ilə [[Çuxursəəd]]ə getdi, İmamqulu xan isə [[Qarabağ]]a qayıtdı.<ref name="İsgandar-2
34">{{harvnb|İsgəndər bəy Münşi|2010|p=234}}</ref>
== Müharibə ==
| |||