|
Araz çayının adı ilk dəfə [[Hekate boğazı|Hekatey]] (er.əv. VI əsr) [[Herodot|Herodo]]<nowiki/>t (er.əv.V əsr) tərəfindən çəkilmişdir. Araz adının mənbələlərdə ilk dəfə bu əsrlərdə qeyd olunması heçdə onun həmin əsrlərdə yaranması demək deyildir. Sadəcə olaraq bu barədə tarixi mənbə yoxdur. Er.əv.VIII əsrə aid [[Urartu]] dilində aid mənbədə ([[Urartu]] çarı I Arkiştinin-er.əv..[[785-ci il|785-]]753-cü illər arasında yazdırdığı kitabədə) Araz çayı Muna adlandırılır. Məhz bu çar ilk dəfə Muna çayını keçərək indiki [[Ermənistan]] ərazisnə hərbi səfər etmişdir.Tədqiqatçılar Muna adının mənasını aça bilməmişlər. Bu məsələyə geniş yer verməkdən imtina edərək, təkcə onu deməklə kifayətlənirik ki, [[Altay dilləri|Altay-dil]] ailəsinə mənsub [[Tunqus-mancur dilləri|tunqus-mancur]] dillərində [[mu]], [[Myerson|mye]] ''[[su]]'' deməkdir.<ref name=":0">B.Ə.Budaqov,Q.Ə.Qeybullayev ''Ermənistanda Azərbaycan mənşəli toponimlərin izahlı lüğəti''. "Oğuz eli " nəşriyyatı Bakı, 1998 səh: 67-68</ref>
== Araz çayının hidronimi ==
=oooAraz [[Hidrologiya|hidronim]]<nowiki/>inin mənası barədə müxtəlif fikirlər deyilmişdir. Lakin bu fikirlərin heç biri düz deyil. [[Ermənistan|Erməni]] tarixçiləri Araz adını [[Urartu|Urartu dili]] vasitəsi ilə izah etməyə təşəbbüs etmişlər. Məsələn, [[Ermənilər|erməni]] tarixçilərinə görə [[Urartu]] mənbələrində indiki [[Ermənistan]] ərazisində qeyd olunan Eriaxi əyalətinin adından yaranmışdır. Lakin Eriaxi adının sonunu təşkil edən ''xi'' hissəsi Urartu dilində əlavə olunmuş şəkilçisidirsə, ''Eria'' sözündən Araz (ermənicə tələffüzdə Eracx) adı necə yarana bilər? H.Y.Marr bu hidronimi qədin [[fars dili]] əsasında ''ariləri qoruyan'' mənasını verdiyini yazmışdır.<ref>Марр.Н .Я.Избр.работы, том V, М-Л,1935, s.2</ref> Y.B.Yusifov bu adın [[Hind-Avropa dilləri|hind- Avropa]] dillərində art ''su'', ''çay'' və [[Türk dilləri|türk]] dillərindəokus ''çay'' ''su'' sözlərinin ,<ref>Юсифов Ю.Б. Торонимы и этническая истогия дгевного Азегбайджана.''Azərbaycan onomostikasının problemlərinə həsr olunmuş konfransın materialları''.Bakı, 1987,c. 112.</ref> Ə.Ş.Haqverdiyev isə türk dillərində ar ''çay'', ''s''u və az, us, üz, ''çay'', ''su'' sözlərinin birləşməsindən əmələ gəldiyini yazmışlar.<ref>Ə.Ş.Haqverdiyev Araz hidroniminin məmşəyinə dair. ''Azərbaycan onomostikasının problemlərinə dair konfransın materialları'', c.207-208</ref> Bu nöqteyi nəzərlərdə inandırıcı deyil. Ona görə ki, çayın adı eynimənalı iki sözün birləşməsindən yarana bilməz. Əslində Araz hidronimi qədim türk dillərində ərəz, [[Urasa|uras]], oraz, uraz, ''sakit'', ''dinc'', ''xeyirxah'', ''xeyirli'' sözündəndir. Bu ad çayın sahillərində yaşamış [[tayfa]]<nowiki/>ların təsərrüfat həyatında müsbət rolu ilə əlaqədar olaraq yaranmışdır. Araz çayından onun hər iki sahilində yaşamış xalqlar suvarma əkinçiliyi məqsədilə tarix boyu arxlar və kanallar çəkmiş və suyunu içmişlər.<ref name=":0" />
== Araz çayının etimologiyası ==
* [[Amudərya]]
== Xarici keçidlər ==
* [http://kayzen.oooaz/ oooooooooooooooooooooooAzərbaycanın daxili suları]
* [https://books.google.az/ Araz çayı haqqında məqalələr]
== İstinadlar ==
|
