|
* Qastroektomiya (mədənin hissəvi çıxarılması)
* Yüksək dozalı radiasiya terapiyası
== Hansı insanlarda diareya riski daha çoxdur? ==
Amerika Birləşmiş Ştatlarında aparılmış bir tədqiqatın nəticəsini görə bu ölkədə diareyanın aşağıdakı risk qrupları qeyd olunur:
* Səyahətçilər. Latın Amerikasına, Afrika və Asiya ölkələrinə səyahət edənlərin 40%-ində diareya qeyd olunur. Bunun əsasında enterotoksigenik Escherichia coli, Campylobacter, Shigella və Salmonella durur. Rusiyada, xüsusilə də Sankt-Peterburqda Giardia, Nepalda isə Cyclospora mənşəli diareya ola bilər.
* Müəyyən qidaları requlyar qəbul edənlər. Pikniklərdə, banketlərdə və ya restoranlarda tez-tez qidalananlarda toyuq ətindən Salmonella, Campylobacter və ya Shigella, hamburgerdən E. coli (O157:H7), qızardılmış düyüdən Bacillus Aureus, mayonez və ya kremlərdən Staphylococcus aureus və ya Salmonella, yumurtadan Salmonella mənşəli diareya baş verə bilər.
* İmmunodefisitli insanlar. Anadangəlmə (İgA çatmamazlığı, hipoqammaglobulinenmia, xroniki qranulomatoz xəstəlik) və ya qazanılmış (AIDS, senescence, farmakoloji immunosupressiya) immun çatışmazlığı olan insanlar diareyaya meyilli olur.
* Gündəlik tibbi xidmət iştirakçıları. Bu qrup insanlarda Shigella, Giardia, Cryptosporidium, Rotavirus mənşəli diareya ola bilər.
* Nosokominal diareya. Xəstəxanaya qəbuldan 3 gün sonra meydana çıxan diareyanın səbəbi ya istifadə edilən antibiotiklər, ya da xəstəxanadaxili infeksiyadır. Xəstəxanadaxili diareya fərqli mikroorganizmlərdən, xüsusilə də Clostridium difficile-dən qaynaqlana bilər.
== Həkimə getməzdən öncə nə etmək olar? ==
Çoxlu miqdarda maye içməli ki, bədən susuzlanmasın, çünki diareya zamanı orqanizm çoxlu maye itirir. Koffeinləşmiş və spirtli içkilərdən qaçmaq lazımdır. Süd nəcisin boş olmasına səbəb olsa da ehtiyac duyulan maye və qidalanmanı təmin edir. Südün içilməsi mülayim diareya zamanı məqbul hesab edilə bilər. Orta və kəskin diareya zamanı qazsız mineral su daha məqsədəuyğundur. Faydalı bakteriyaların aktiv kulturası (probiotiklər) diareyanın kəskinliyini və onun davametmə müddətini azaldır. Düyü, çörək suxarısı, banan diareya zamanı faydalı ola bilər.
Diareya əleyhinə dərman maddələrinin reseptsiz həddən ziyadə istifadəsindən qaçmaq lazımdır. Bu dərman maddələri bəzi infeksiyaları daha da dərinləşdirə bilər. Nəzərə alın ki, sizdə diareya varsa bu o deməkdir ki, orqanızmıniz nəcis irfazının tezləşməsi yolu ilə onu yarada biləcək səbəbləri (virus, köhnə qida və s.) orqanizmdən xaric etməyə çalışır. Qəbul edilən diareya əleyhinə dərman maddələri isə bu prosesi ləngidir. Odur ki, paralel spesifik müalicə aparmadan diareya ələyhinə dərman maddələrinin uzun müddət qəbul edilməsi məqsədəuyğun deyil.
Əgər sizdə xroniki diareya varsa nəcisə həcm verə biləcək qidaları daha çox qəbul edin. Bunlara düyü, banan və liflərlə zəngin digər taxıl məmulatları daxil edilir.
== Hansı hallarda həkimə müraciət etməli? ==
Aşağıdakı hallarda mütləq həkim müraciət etmək tövsiyə olunur:
* Nəcisdə qan və ya irin olarsa
* Nəcis qara rəngdə olarsa
* Qarında ağrı defekasiya aktından sonra keçmirsə
* Dehidratasiya (susuzlanma) əlamətləri varsa
* Hərarətiniz varsa 38 °C-dən yuxarıdırsa
* Nəcis üfunət iyi verərsə və ya nəcis yağla zəngin görünürsə
* Xarici ölkəyə səfərdən yeni geri dönmüsünüzsə
* Diareyası olan digər insanlarla bir yerdə yemek yemisinizsə
* Hər hansı dərman maddəsini yeni qəbul etməyə başlamısınızsa
* 5 gün əsrzində diareya keçmirsə (uşaqlarda iki gün)
== Həkimə müraciətdən nə gözləmək olar? ==
Həkiminiz fərqli suallar verməklə sizdən xəstəliyin tarixini və xarakterini öyrənməyə çalışacaq. Daha sonra fiziki müayinə üsullarından (qarının əllənməsi, döyəcənməsi, manual rektal müayinə) istifadə edərək diarreyanın yaranmasının ilkin səbəblərini araşdırmağa çalışacaq. Həkim sizdən nəcisin müayinə məqsədilə xüsusi konteynerə toplanmasını xahiş edə bilər. Bəzi həkimləri nəcisin gündəlik çəkisi də maraqlandırır və ola bilsin həkim sizə belə bir "ev tapşırığı" versin. İlkin müayinədə əldə edilən nəticələrdən asılı olaraq, həkim sizdən əlavə olaraq aşağıdakı müayinələrdən keçməyi xahiş edə bilər:
* Nəcisin ümümi, bakterioloji və gizli qana görə müayinəsi
* Qanın ümumi və biokimyəvi analizi vasitəsilə iltihab göstəriciləri, qalxanabənzər vəzin, pankreasın funksional vəziyyəti, elektrolit balabsın pozulub-pozulmaması müəyyənləşdirilə bilər.
* Kolonoskopiya və rektoskopiya yoğun bağırsaq və düz bağırsaq daxilində patologiyanın olub olmamasını müəyyən etməyə imkan verir. Bu müayinələr zamanı bağırsaq daxilindən müayinə üçün toxuma da götürülə bilər.
* Sonoqrafiya vasitəsilə xroniki pankreatitin olub-olmaması araşdırılır. Bəzi ixtisaslaşmış mərkəzlərdə ultrasəs müayinəsi vasitəsilə yoğun bağırsaq patologiyalarıda tədqiq edilə bilər.
* Nazik bağırsağın rentgen müayinəsi (Sellink üsulu ilə). Bu müayinə nazik bağırsaq patologiyalarını və Kron xəstəliyini inkar etməyə komək edir.
* Funksional testlər. Bunlara Laktoza testi, H2-tənəffüs testi, Şillinq tesi, pankreolauryl testi aid edilə bilər.
* Kompüter tomoqrafiyası və maqnit rezonans tomoqrafiyası bəzi çətin situasiyalarda istifadə edilə bilər.
== Profilaktika ==
==== Aşağıdakıların edilməsi sizə ishaldan qaçmağa kömək edə bilər: ====
* Yeməkdən əvvəl və tualetdən döndükdən sonra əli yumalı.
* Uşaqlara öyrətməli ki, çirkli əşyaları ağızlarına almasınlar
* Antibiotiklər qəbul edən zaman faydalı laktobasillər olan qida maddələri qəbul edəsiniz. Bu yolla antibiotiklərin məhv etdikləri faydalı bakteriyaları bərpa etmək olar. Yoqurt və ya laktobasillərin canlı kulturası belə faydalı bakteriyaların dəyərli mənbəsidir.
* Alkoqol əsaslı əl gellərindən tez-tez istifadə edin
* İnkişaf etməmiş ölkələrə səfərlər zamanı qablaşdırılmış sudan istifadə edin, bişirilməmiş göyərti və meyvədən istifadə etməyin.
* Tam bişirilməmiş ət yeməyin
== Mənbə ==
| 