|
'''Pirana''' — [[Cənubi Amerika]]dakı axarsularda yaşayan, kiçik amma yırtıcılığıyla diqqət çəkən bir çox balıq növü.
{{qaralama-az}}
'''Pirana''' — [[Cənubi Amerika]]'dakı axarsularda yaşayan, kiçik amma yırtıcılığıyla diqqət çəkən bir çox balıq növü.[[Şəkil:Pygocentrus nattereri.jpg|272x272px|thumb|right|Növləri:
Catoprion
Pristobrycon
Megapiranha]]
== Haqqındaİstinadlar ==
Cənubi Amerika'dakı axarsularda yaşayan, kiçik amma yırtıcılığıyla diqqət çəkən bir çox balıq növü Pirana adıyla bilinir. Piranalar ət yeyən və ot yeyən olaraq iki sinifə ayrılır. Bu balıqlar şirin su balıqlarıdır, duzlu suda (dəniz kimi) yaşaya bilməzlər. Bu balıqlar tetralar kimi,təhlükəli olmayan çox rəngli bir çox akvarium balığının qohumudur. Piranalar çox geniş bir sahəni əhatə edən Amazon hövzəsindəki axarsularda ve Orinoko kimi yaxınındaki çaylarda yaşayırlar. İçlərində 4-5 növ xüsusilə təhlükəlidir. Ancaq pacular (otyeyən piranalar) təhlükəli deyildir.<ref>Freeman, Barbie; Nico, Leo G.; Osentoski, Matthew; Jelks, Howard L.; Collins, Timothy M. (2007). "Molecular systematics of Serrasalmidae: Deciphering the identities of piranha species and unraveling their evolutionary histories" (PDF). Zootaxa. 1484 (4), s. 1–38. doi:10.1046/j.1439-0469.2000.384132.x. Erişim tarihi: 22 June 2009.</ref>
Piranaların ən fərqli özəlliyi iri və iti dişləridir. Güclü əzələlərə bağlı alt ve üst çənəsində sıralanmış olan ülgüc kimi dişlər ağız qapandığında bir-birlərinə sıxıca birləşir.Beləcə pirana özündən çox daha iri olan ovundan büyük parçalar qopara bilir.
Ən böyük pirana növü Brazilya'nın şərqində yaşayan ve uzunluğu 60 santimetrəyə qədər çatan piranadır (Pygocentrus piraya).
Piranaların son dərəcə yırtıcı olduğu qədimdən bəri danışılıb yazılmışdırkaynak belirtilmeli.Həqiqətən minlərlə balıqdan meydana gəlmiş böyük sürülər halında yaşayan piranaların suya girən ya da düşən mal-qara ve kapibara kimi iri heyvanlara hücum etdiyi bilinməkdədir. Ancaq bir çox pirana növü digər balıqlar və suya düşən meyvə, toxum kimi bitki mənşəli maddələrlə bəslənir. Piranalar ailələrinə çox bağlıdır ama qan qoxusuna dözə bilmir.Məsələn pirananın anası yaralanmışdırsa və pirana qan qoxusunu hiss edərsə dərhal anasını yeyər. Yəni xasiyyət və fiziki quruluşdan (diş və əzələlər) birsözlə köpək balıqlarına bənzəyirlər.Bəzi bölgələrdə insanlar piranaların bol olduğu suların yaxınlarına belə girmək istəməzkən,bəzi bölgələrdə piranalarla əlaqəli heç bir hücum hadisəsinə rast gəlinməmişdir. Bu balıqların xüsusiyyətləri çox ac ikən,çoxalma zamanında ya da böyük sürülər halında gəzərkən böyük heyvanlara hücum etdikləri bilinməkdədir. Dişi piranalar yumurtalarını su bitkilərinə yapışdırır, erkəkləri də bunları balaları inkişaf edib çıxıncaya qədər qoruyurlar.
== Pirana anatomiyası ==
[[Şəkil:Piranha.jaw.jpg|300px|thumb|center|Pirana dişləri|alt=]]
Kürək üzgəci: Kürək üzgəci balığın dik durmasını təmin edir. Bir növ onurğa vəzifəsini edir.
Yağ üzgəci: Bu üzgəcin nə işə yaradığı bilinmir. Karasin qrupu bütün balıqlarda vardır. Ətli bir quruluşa sahibdir.
Quyruq üzgəci: Balığın su içində irəliləməsini təmin edir. Sağa və sola hərəkət etdirərək balıq suyu yarır və irəliləyir. Ayrıca sükan vəzifəsini edir və balıq quyruğu sayəsində yönlənir.
Ana üzgəc: Kürək üzgəci ilə birlikdə onurğa vəzifəsini üstlənir balığın tarazlıqda və dik durmasını təmin edir.Həm də bəzi balıqlarda çoxalmağa kömək olur. (Lepisteste olduğu kimi)
Qarın və sinə üzgəci: Balıqda qol qıç yerini əvəz edir. Bu üzgəclər sayəsində manevr edirlər.İrəli geri edən hərəkətlər ilə balıq anidən dayanar ya da yavaşlaya bilir. Qumu qarışdırmaq ya da yumurtalarına oksigeni bol su yönləndirmək üçün sinə üzgəclərini istifadə edərlər.
== Piranaların bəslənməsi ==
Pygocentrus növləri təbiətdə ovlanaraq bəslənən canlılardır. Akvaryumda da bu motivlə bəslənirlər. Yem atdığınızda bəzən qorxaq davranışlar sərgiləyərlər. Əslində bu qorxaq davranışlar ovunu yanıltmaq və onu qaçmasını əngəlləmək üçündür. Geri çəkilib bir iki kərə yaxınlaşıb qaçarlar ve daha sonra aralarından bir balıq ilk dişləməni alar. Balığın qaçışı qalmamışdır və salisələr içində digərləri hücum edir. Ən az 5-6 balıq ilə yaradılacaq kiçik sürü balıqların bir-birindən qüvvət almasını təmin edər və özlərindən 3-4 qat böyük bir canlıya belə hücum edə bilirlər. Piranaların hücum etməyəcəkləri ovun boyu sürüdəki balıq sayısına bağlıdır. Onlar hücum edərkən tək vücud olurlar və hamsının yaratdığı kütlədən daha böyük bir canlıya hücum etməzlər. Əsasən leş v.s şeylərlə bəslənirlər. Lakin davamlı olaraq bu cür yeyəcəklər tapa bilməyib açıq sularda gördükləri hərəkətli canlılara da hücum edirlər.
Serrasalmuslar növləri isə parazit balıqlardır. Əsasən pygocentruslardan fürsəttapa bilməzlər. O görə əsas bəslənmə şəkilləri başqa balıqlar üzərindəndir. Öz boylarında ya da daha böyük balıqların yanlarında fırlanıb acıdıqca balıqdan parçalar qopardırlar. Balıq bir həftə və ya daha qısa zamanda sağalacaqdır. Ancaq bu arada yeni bir yarası daha olacaqdır. Balıq qaçana qədər ardıyca gələr və ya artıq balıqın qaçacaq halı qalmaz yaralarına görə xəstələnmişdir və öləcəkdir ki o ölmədən onu parçalayıb yeyərlər. Əslində işlərini qarantiyə alıb heç ac qalmayan balıqlardır. Pygocentruslar uzun zaman ac qalıb daha sonra həddindən çox bəslənirlər. Serrasalmuslarda bu yoxdur. Bir pygocentus'a nəzərən daha böyük cüssəsi vardır lakin buna baxmayaraq daha da kiçik mədələri vardır. Az yeyərək qarınlarını doyura bilirlər və quraqlıq zamanında daha çox həyatda qalma şansları vardır.
== İstinadlar ==
== Xarici keçidlər ==
*http://akvaryum.rooteto.com/tatli-su-baliklari/piranha-beslenme
*http://akvaryum.rooteto.com/tatli-su-baliklari/amazon-ve-piranha
| 