Krım tatarlarının deportasiyası: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur |
Redaktənin izahı yoxdur |
||
Sətir 35:
2004-cü ilə qədər tatarların böyük hissəsi Krıma geri qayıtdı və yarımadanın əhalisinin 12 faizini təşkil etdilər. Yerli hakimiyyət onların geri qayıtmasına heç bir köməklik göstərmədi, həmçinin itirdikləri torpaqlara görə kompensasiya vermədi. 12 dekabr 2015-ci ildə [[Ukrayna Ali Radası]] bu hadisələrin [[soyqırım]] kimi tanınması barədə qərar qəbul etdi və 18 may günü Ukraynada "Krım tatarlarının soyqırımı" günü kimi ölkə təqviminə salındı.
== Arxa plan ==
{{Main|Krım tarixi}}
[[File:Black Sea with the Crimea highlighted.svg|thumb|[[Qara dəniz]] xəritəsində rəngləndirilmiş [[Krım]] təsviri]]
[[Krım tatarları]] 1441-ci ildən 1783-cü ilə qədər mövcud olmuş [[Krım xanlığı]]<nowiki></nowiki>nı idarə etmişdir. Məhz həmin tarixdə [[Krım]] ərazisi [[Rusiya İmperiyası]] tərəfindən [[anneksiya]] olunmuşdur. 14-cü əsrdən etibarən [[Qızıl Orda]] hökmdarı [[Özbək xan]]<nowiki></nowiki>ın təsiri ilə əhalisinin əksər hissəsi türkdilli olan Krım xalqı da [[İslam]] dinini qəbul etmişdir.{{sfn|Spring|2015|p=228}} Onlar 1468-ci ildən 17-ci əsrə qədər tez-tez ruslarla münaqişə yaşamışdır. Həmin dövrdə Krım tatarları demək olar ki, hər il slavyan ərazilərinin içərilərinə doğru yürüşlər təşkil etmiş, bir çox ələ keçirilmiş insanı kölə ticarətində istifadə etmişdir.{{sfn|Fisher|2014|p=27}} Onlar rusların hökmranlığı altında yaşamaqdan imtina etmiş və elə bu səbəbdən də Krımı tərk etməyə başlamışlar. 1784 və 1790-cı illər aralığında ümumilikdə təqribən bir milyon Krım tatarının 300,000-i Krım ərazisini tərk edərək [[Osmanlı İmperiyası]]<nowiki></nowiki>na köç etmişdir.{{sfn|Potichnyj|1975|pp=302–319}}
[[Krım müharibəsi]] tatarların növbəti kütləvi emiqrasiyası ilə nəticələnmişdir. 1855-1866-cı illər aralığında ən azı 500,000 müsəlman Rusiya İmperiyasını tərk etmiş və Osmanlı İmperiyasına köçmüşdür. Köç edənlərin ən azı üçdə biri Krımdan, qalan hissəsi isə [[Qafqaz]]<nowiki></nowiki>dan idi. Bu dövrdə emiqrasiya edənlər Krımın ümumi əhalisinin 15-23 faizini təşkil edirdi. Rusiya İmperiyası isə bu faktdan ideoloji zəmin kimi istifadə edərək "Yeni Rusiya" yaratmağa cəhd etmişdir.{{sfn|Fisher|1987|pp=356–371}} Nəticədə, Krım tatarları getdikcə Krım ərazisində etnik azlığa çevrilmişdir. 1783-cü ildə onlar ümumi əhalinin 98 faizini təşkil etdiyi halda, 1897-ci ildə bu göstərici 34.1 faizə enmişdir. Krım tatarlarının köç etməsi rus hökumətini ərazini "ruslaşdırmağa" başlamaq üçün ruhlandırmışdır. Rus hökumətinin dəstəyi ilə Krıma [[ruslar]], [[ukraynalılar]] və başqa [[slavyan]] xalqları köçürülmüş, buranın "ruslaşdırılması" siyasəti Sovet dövründə də davam etmişdir.<ref name="Vardys 101">[[#Vardys|Vardys (1971)]], p. 101</ref>
1917-ci ildə baş vermiş [[Oktyabr inqilabı]]<nowiki></nowiki>ndan sonra, 18 oktyabr 1921-ci ildə Krım [[SSRİ]] daxilində [[muxtariyyət]] əldə etmişdir.{{sfn|Smele|2015|p=302}} SSRİ-də [[İosif Stalin]] hakimiyyətə gəldikdən sonra Krım tatarlarının statusu daha da pisləşdi. 1927 və 1938-ci illər aralığında baş tutmuş repressiyalar ən azı 5.2 milyon Sovet vətəndaşının ölümü ilə nəticələnmişdir.{{sfn|Rosefielde|1997|pp=321–331}}
== Həmçinin bax ==
Sətir 41 ⟶ 50:
== İstinadlar ==
{{İstinad siyahısı|2}}
== Xarici keçidlər ==
| |||