İnsan hüquqları: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Sətir 107:
Qadınlara qarşı ayrı-seçkiliyin ləğvi üzrə Komitə əvvəllər bütün yığıncaqlarını Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Nyu-Yorkdakı qərargahında keçirsə də, hazırda Cenevrədəki BMT-nin İdarəsində keçirir; digər müqavilə orqanları da Cenevrədə toplanır. İnsan hüquqları Komitəsi mart sessiyasını adətən Nyu-Yorkda keçirir.
== Regional insan hüquqları ==
İnsan hüquqlarını tənzimləyib təşviq edən bir çox sazişlər və regional təşkilatlar var.
=== Afrika ===
[[Şəkil:Flag of the African Union.svg|200px|thumb|right|Afrika İttifaqının bayrağı]]
[[Afrika İttifaqı]] (Aİ) - 55 Afrika dövlətindən ibarət fövqəlmilli ittifaqdır.<ref>{{cite web|url=http://www.africa-union.org/root/au/memberstates/map.htm|title=AU Member States|publisher=African Union|accessdate=3 Yanvar 2008}}</ref> 2001-ci ildə yaradılmış Aİ-nin hədəfi, əsasən Afrika daxili münaqişələrə son verib effektiv ümumi bazarın yaradılmasına, Afrikada insan hüquqlarına, demokratiyaya, davamlı iqtisadiyyatın yaradılmasına kömək etməkdir.<ref>{{cite web|url=http://www.africa-union.org/root/au/AboutAu/au_in_a_nutshell_en.htm|title=AU in a Nutshell|accessdate=3 Yanvar 2008}}</ref>
Afrika ölkələri 1981-ci ildə İnsan və xalqların hüquqları haqqında Xartiya qəbul edərək, insan hüquqları üzrə regional təşkilat yaradıblar. Afrika Xartiyasında kontinentin spesifikası və iştirakçı dövlətlərin vəzifələri nəzərə alınmışdır. İnsan və xalqların hüquqları haqqında Afrika Xartiyasında özünütəyinetmə, müstəmləkəçilik, xarici hökmranlıqla mübarizə məsələləri, sosial-iqtisadi inkişaf, təbii sərvətlər və ehtiyatlar üzərində suveren hüquqların həyata keçirilməsi ön planda durur. Xartiyada xalqların beynəlxalq sülh və təhlükəsizlik hüququ, əlverişli ətraf mühitdə inkişaf etmək hüququ, müstəmləkəçiliyin qalıqlarının tamamilə aradan qaldırılması və Afrika xalqlarının azad inkişaf hüququ da əsas yer tutur. Xartiya İnsan və xalqların hüquqları üzrə Komissiyanın yaradılmasını da nəzərdən keçirmişdir. Bu komissiya hər il öz sessiyasını keçirir. Xartiyanın 62-ci maddəsinə uyğun olaraq iştirakçı dövlətlər hər iki ildən bir Xartiyada nəzərdə tutulmuş hüquq və azadlıqların təmin edilməsi üçün qəbul etdikləri qanunverici və digər tədbirlər haqqında məruzə təqdim etməlidirlər. Komissiyanın funksiyaları haqqında ümumi xüsusiyyətlər ifadə olunub. Xartiyada müzakirə olunan məruzələr üzrə bu orqanın hansı qərar qəbul etməsi, Komissiyanın səlahiyyət normaları haqqında konkret müddəalar yox dərəcəsindədir. Təcrübədə Afrika İnsan Hüquqları Komissiyası yalnız bu və ya digər hüquq və azadlıqların qanunverici təminatı haqqında tövsiyələr verə bilər.<ref name=":0">{{cite web
|url = http://sesqazeti.az/news/kivdf/498912.html
|archiveurl = https://web.archive.org/web/20190206155533/http://sesqazeti.az/news/kivdf/498912.html
|archivedate = 6 Fevral 2019
|title = İnsan Hüquqlarına dair Amerikaarası Konvensiya və İnsan və xalqların hüquqları haqqında Afrika Xartiyası
|author = Vahid Ömərov
|date = 10 Sentyabr 2015
|work =
|publisher = sesqazeti.az
|accessdate =
|language =
}}</ref>
Avropa və Amerikaarası Konvensiyalardan fərqli olaraq İnsan və xalqların hüquqları haqqında Afrika Xartiyasında ayrı-ayrı fərdlərin hüquqlarının pozulması haqqında məlumatlar arasında fərqlər göstərilir. Bu isə Xartiyanın 58-ci maddəsinə uyğun olaraq "xalqların və insanların hüquqlarının çoxsaylı kobud və kütləvi pozulmasının mövcudluğunu" sübut edir. Afrika Komissiyası ona təqdim olunan məlumatı öyrənərək, bu və ya digər ölkədə xalqların və insanların hüquqlarının sistemli olaraq pozulması nəticəsinə gəldikdə, bu barədə Afrika dövlət və ölkə başçılarının assambleyasına məlumat verir. Assambleyanın tapşırığı ilə komissiya bu cür hüquq pozuntularının təhqiqatını aparır və öz məruzəsində nəticələrini və tövsiyələrini əks etdirir. Mövcudluğu ərzində Komissiya insanların hüquqlarının kütləvi pozuntusuna dair onlarla məlumat almışdır. Bütün məlumatlar Afrika dövlət və hökumət başçılarının assambleyası qərar qəbul edənədək diqqətdə saxlanır. Ayrı-ayrı insan hüquq və azadlıqlarının pozulması halları haqqında informasiyaları Komissiya nəzərdən keçirmir.<ref name=":0" />
Afrika hüquqşünaslarından M.Keba Afrika ölkələrinin insan hüquqları sahəsində əməkdaşlığını təhlil edərək, belə qənaətə gəlmişdir ki, bu cür əməkdaşlığın əsasında inkişaf məsələləri, həmçinin, müstəmləkəçilik və irqçiliklə mübarizə durur.<ref name=":0" />
İnsan və xalqların hüquqları üzrə Afrika Komissiyası Afrika İttifaqının kvazi-məhkəmə orqanıdır. Komissiyaya Afrikada insan və kollektivlərin (xalqların) hüquqlarını qoruyub təbliğ etmək, Afrika Xartiyasına zidd məsələlərə nəzarət etmək və fərdi şikayətlərə baxmaq təlimatı verilib. Komissiya üç geniş sahədə məsuliyyət daşıyır.<ref name=mandate>{{cite web|url=http://www.achpr.org/english/_info/mandate_en.html|title=Mandate of the African Commission on Human and Peoples' Rights|accessdate=3 Yanvar 2008}}</ref>
* İnsan və xalqların hüquqlarının təbliği
* İnsan və xalqların hüquqlarının qorunması
* İnsan və xalqların hüquqları haqqında Afrika Xartiyasının [[interpretasiya]]sı
Bu məqsədlərə çatmaq üçün Komissiyaya sənədlər toplamaq, Afrikada insan və xalqların hüquqları ilə bağlı problemlər mövzusunda tədqiqatlar aparmaq, seminarlar, simpozium və konfranslar təşkil etmək, informasiya yaymaq, insan hüquqları və xalqların haqları məsələləri ilə məşğul olan milli və yerli müəssisələri təşkil etmək etmək tapşırılıb. Bundan başqa Komissiya lazım gələrsə, hökumətlərə öz fikirlərini bildirib, tövsiyələr verə bilər (Komissiyanın Nizamnaməsi, Maddə 45)<ref name=mandate/>.
İnsan və xalqların hüquqları üzrə Afrika Məhkəməsinin yaradılması ilə (1998-ci ildə yaradılmış və 2004-cü ilin yanvar ayında qüvvəyə minmiş Xartiyanın protokoluna uyğun olaraq), Komissiyanın qarşısında bütün işlərin məhkəmənin yurisdiksiyasına verilməsi və bunun üçün hazırlanması vəzifəsi qoyulacaq.<ref name=court>{{cite web|url=http://www.achpr.org/english/_info/court_en.html|title=PROTOCOL TO THE AFRICAN CHARTER ON HUMAN AND PEOPLES` RIGHTS ON THE ESTABLISHMENT OF AN AFRICAN COURT ON HUMAN AND PEOPLES` RIGHTS|accessdate=3 Yanvar 2008}}</ref> Afrika İttifaqı Assambleyasının 2004-cü il iyul ayındakı qərarına əsasən yaradılacaq İnsan və xalqların hüquqları üzrə Afrika Məhkəməsi, Afrika Məhkəməsi ilə birləşdiriləcək.
Afrika İttifaqının məhkəməsi "ittifaqın ali məhkəmə orqanı" olmaq iddiasındadır (Afrika İttifaqı Məhkəməsinin protokolu, Maddə 2.2).<ref>{{cite web|url=http://www.africa-union.org/official_documents/Treaties_%20Conventions_%20Protocols/Protocol%20to%20the%20African%20Court%20of%20Justice%20-%20Maputo.pdf|title=PROTOCOL OF THE COURT OF JUSTICE OF THE AFRICAN UNION|publisher=African Union}}</ref> O, hələ yaradılmamasına baxmayaraq, İnsan və xalqların hüquqları üzrə Afrika Komissiyasının öhdəliklərini öz üzərinə götürməyi, Afrika İttifaqının ali məhkəməsi kimi fəaliyyət göstərməyi, zəruri olan bütün qanun və müqavilələri təfsir etməyi öz üzərinə götürmək niyyətindədir. İnsan və xalqların hüquqları üzrə Afrika Məhkəməsinin yaradılması haqqında Protokol 2004-cü ilin yanvar ayında qüvvəyə minib.<ref>{{cite web|url=https://www.amnesty.org/en/alfresco_asset/dc501e2c-a5f9-11dc-bc7d-3fb9ac69fcbb/ior630082004en.pdf|title=Open Letter to the Chairman of the African Union (AU) seeking clarifications and assurances that the Establishment of an effective African Court on Human and Peoples’ Rights will not be delayed or undermined|publisher=Amnesty International|date=5 Avqust [[2004]]}}</ref> Lakin onun məhkəmə ilə birləşməsi yaradılmasını gecikdirdi. Məhkəmənin yaradılması ilə bağlı protokol onun 15 ölkə tərəfindən ratifikasiya olunmasından sonra qüvvəyə minəcək.<ref>{{cite web|publisher=African International Courts and Tribunals|url=http://www.aict-ctia.org/courts_conti/acj/acj_home.html|title=African Court of Justice|accessdate=3 Yanvar 2008}}</ref>
Bir çox Afrika ölkəsi beynəlxalq ictimaiyyət və qeyri-hökümət təşkilatları tərəfindən insan hüquqlarının pozulması ilə bağlı ittiham olunurlar.<ref>{{cite web|url=http://hrw.org/doc/?t=africa|title=Human Rights Watch Africa|accessdate=3 Yanvar 2008}}</ref>
=== Amerika ===
=== Asiya ===
=== Avropa ===
== İnsan hüquqlarının təsnifatı ==
| |||