Moskva uğrunda döyüş: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur |
Redaktənin izahı yoxdur |
||
Sətir 145:
1941-ci ilin iyun ayından bəri ilk dəfə olaraq, Sovet qüvvələri almanların qarşısını aldı və onları geri çəkilməyə məcbur etdi. Bu, Stalinin özünəinam hissinin artmasına və hücumu davam etdirmə qərarı verməsinə səbəb oldu. 5 yanvar 1942-ci ildə [[Kremlin]]<nowiki></nowiki>də baş tutmuş görüş zamanı Stalin ümumi payız hücumunun başlayacağını və bu hücumun [[Moskva]], [[Leninqrad]], [[Xarkov]] və [[Krım]] yaxınlığından başlayacağını elan etdi. Bu plan Jukovun təklifləri əsasında hazırlanmışdı.<ref>Zhukov, tome 2, pp. 43–4.</ref> Qırmızı Ordunun ehtiyat qüvvələri və Vermaxtın taktiki cəhətdən bacarıqlı qoşunları arasında Rjev yaxınlığında baş tutmuş qanlı döyüşlər, həmçinin [[İkinci Xarkov döyüşü]]ndə Sovet qoşunlarının məğlub olması, Demyansk cibində Sovet qoşunlarının uğursuz hücum cəhdi, Leninqradın blokadasını aradan qaldırmaq məqsədilə hücuma keçən general Andrey Vlasovun ordusunun mühasirəyə düşməsi və Krım istiqamətində hücuma keçən Sovet qüvvələrinin ciddi itkilər verərək məğlub olması ilə birlikdə Sovet tərəfi bu hücumda gözlənilən uğur əldə edə bilmədi. Sovet qoşunlarının bu uğursuzluqları [[Stalinqrad döyüşü]]ndə cəbhənin cənub istiqamətində almanların uğur qazanması ilə nəticələndi.
== Miras ==
[[Şəkil:Souvenir sheet of Russia stamp no. 716 - 60th anniversary of the Battle of Moscow.jpg|thumb|Moskva döyüşünün 60-cı ildönümünə həsr olunan rus poçt markası]]
Moskvanın müdafiəsi alman işğalçılarına qarşı Sovet müqavimətinin simvoluna çevrildi. Faşizm üzərində [[Qələbə Günü]]<nowiki></nowiki>nün 20-ci ildönümündə, 1965-ci ildə Moskvaya "[[Qəhrəman şəhər]]" titulu verildi. 1995-ci ildə Moskvanın Müdafiəsi Muzeyi yaradıldı.<ref>Rodric Braithwaite, "Moscow 1941: A City and Its People at War", p. 345.</ref>
[[Rusiya]]<nowiki></nowiki>nın paytaxtı [[Moskva]] şəhərinin [[Qırmızı meydan]]<nowiki></nowiki>ında [[Oktyabr inqilabı]]<nowiki></nowiki>nın şərəfinə müntəzəm olaraq hər ilin noyabr ayının 7-də təşkil olunan Oktyabr inqilabı paradı 1995-ci ildən etibarən artıq milli səviyyədə qeyd edilmir. Parad Rusiyada Hərbi Şərəf Gününə daxil olan tarixi hadisə şəklində keçirilir. Bu paradda [[Rusiya Silahlı Qüvvələri]]<nowiki></nowiki>nin Moskva Qarnizonu və Qərb Hərbi Dairəsinin üç min nəfərə yaxın hərbi qulluqçusu iştirak edir. Həmin parada [[Moskva]] şəhərinin meri başçılıq edir və o, parad zamanı çıxış edir. Parad başlamazdan əvvəl, Moskva döyüşü gənc tələbələr və könüllülər tərəfindən "yenidən canlandırılır."
[[Şəkil:4Samarin.jpg|thumb|[[İkinci dünya müharibəsi]]<nowiki></nowiki>ndə döyüşmüş [[Qırmızı Ordu]]<nowiki></nowiki>nun standart uniformasını geyinmiş hərbçilər [[Qırmızı meydan]]<nowiki></nowiki>dan keçərkən, 7 noyabr 2018-ci il.]]
Paradda iştirak edən qoşunları həmişə silahlı qüvvələrin yüksək rütbəli veteranı (adətən [[polkovnik]] rütbəli hərbçi) idarə edir və parad ərzində onlara müəyyən göstərişlər verir. Parad ərzində musiqi dəstəyi həmişə Moskva Qarnizonu Mərkəzləşdirilmiş Orkestri, həmçinin Qərb Hərbi Dairəsinin müxtəlif hərbi orkestrləri və Rusiya Müdafiə Nazirliyinin Mərkəzi Hərbi Orkestri tərəfindən təmin olunur.<ref>{{Cite news|url=https://anydayguide.com/calendar/349|title=Anniversary of the 1941 October Revolution Day Parade in Russia / November 7, 2016|last=AnydayGuide|newspaper=AnydayGuide|access-date=2019-02-28}}</ref><ref>https://sputniknews.com/amp/russia/201811071069580013-military-parade-moscow/
</ref><ref>http://www.tucsonnewsnow.com/2018/11/08/russia-marks-anniversary-military-parade/</ref>
== İtkilər ==
Müxtəlif mənbələr tərəfindən fərqli rəqəmlər açıqlandığına görə Moskva döyüşü ərzində alman və Sovet itkilərinin dəqiq sayı müzakirə mövzusu hesab olunur. Döyüşlərin başlanğıc tarixi kimi Tayfun əməliyyatının başlandığı 30 sentyabr 1941-ci il tarixi (bəzən 2 oktyabr 1941-ci il) əsas götürülsə də, bu döyüşün nə vaxt başa çatması haqqında iki müxtəlif tarix qeyd olunur. Bəzi mənbələr (Erikson<ref name="Erickson">John Erickson, ''Barbarossa: The Axis and the Allies'', table 12.4</ref> və Qlantz<ref name="GlantzB">Glantz, Table B</ref> kimi) Sovet qoşunlarının Rjev hücumunun bu döyüşlərə aid olmadığını və onun fərqli əməliyyat olduğunu bildirməsinə baxmayaraq, başqa mənbələr bunu qəbul etmir. Rjev hücumunu başqa əməliyyata aid edən mənbələrə görə Moskva döyüşü 7 yanvar 1942-ci ildə başa çatmışdır.
Bu döyüş zamanı baş vermiş itkilərə görə də bir-birindən çox fərqlənən rəqəmlər səsləndirilir. Barbarossa əməliyyatına dair kitabın müəllifi olan Con Erikson öz kitabında qeyd edir ki, 1941-ci ilin oktyabrı və 1942-ci ilin yanvar ayları aralığındakı tarixlərdə baş vermiş Sovet itkilərinin sayı 653,924 nəfərdir. Qlantz isə özünün "Titanlar döyüşəndə" adlı kitabında Sovet qoşunlarının 7 yanvar 1942-ci ilə qədər müdafiə döyüşlərində 658,279 nəfər, qış əks-hücumu zamanı isə əlavə olaraq 370,955 nəfər itki verdiyini qeyd edir. [[Vermaxt]]<nowiki></nowiki>ın rəsmi məlumatına əsasən Mərkəz Ordu Qrupunun alman qoşunlarından 1 oktyabr 1941-ci ildən 10 yanvar 1942-ci ilə qədər baş vermiş döyüşlərdə 35,757 nəfər həlak olmuş, 128,716 nəfər yaralanmış və 9,721 nəfər itkin düşmüşdür.<ref>{{cite web|title=Heeresarzt 10-Day Casualty Reports per Army/Army Group, 1941|url=http://ww2stats.com/cas_ger_okh_dec41.html|accessdate=28 fevral 2019|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121025022023/http://ww2stats.com/cas_ger_okh_dec41.html|archivedate=25 oktyabr 2012|df=dmy-all}}</ref> Lakin, bu rəsmi məlumatda cəbhədə döyüşən fərdi batalyon və divizion komandirlərinin məlumatları əks olunmadığına görə alman qoşunları arasında baş vermiş itkilərin rəsmi qeyd olunan məlumatlara nisbətən daha çox olduğu güman edilir.<ref>{{Cite book|title = The Retreat|last = Jones|first = Michael|publisher = Thomas Dunne Books|year = 2009|isbn = 9780719569265|location = New York|pages = 107, 126–7, 292}}</ref>
== Həmçinin bax ==
| |||