Mxitar Qoş: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur |
Redaktənin izahı yoxdur |
||
Sətir 14:
== Həyatı ==
*[[Gəncə]] şəhərində doğuımuş, öz doğma şəhərini şəhərlərin anası, metropoliya adlandırmışdır Qoş təxəllüslü məşhur hüquqşünas Mxitar təhsilini əvvəlcə vardapet Tavuşlu Yovhannesdən almış, sonra isə [[Kilikiya]]da oxumuşdur. Mxitar Qoş böyük nüfuza malik olmuş,ehkamşılıq,kilsə mərasimləri məsələlərində,eləcə də kilsə qanun-qaydaları,monastır nizamnaməsi məsələlərində onun rəyi həlledici sayılırdı. Qoş [[Qafqaz Albaniyası]] maarifçiliyinin mötəbər ocağı sayılan Nor Qetik monastrının və monastır məktəbinin yaradıcısıdır. Nor Qetiki hətta Qoşavəng (Qoşu monastırı)da adlandırırlar.
*Vardan Areveltsi və Vanakan Vardapet Mxitar Qoşun tanınmış şagirdlıri olmuşar. Hazırda Mxitar haqqında əlimizdə olan məlumatların əksəriyətini Vanakanın yetirməsi, Qoşu özünün mənəvi babası adlandıran Gəncəli Kirakos yazıb qoymuşdur.
*Mxitar Qoş [[Gəncə]]dən [[Xaçın]]a köçmüş və Qetik monastrında məskən salmış,1131-ci il zəlzələsi monastrı dağıdana qədər burada qalmışdır. Sonra [[Xaçın]] knyazı Vaxtanqın və onun yaxın adamlarının köməyi ilə Nor Qetik (Yeni Qetik) monastrını yaratmış və ömrünün sonuna qədər burada yaşamışdır.
*Bəzi tədqiqatçılar əssasız olaraq Mxitar Qoşu erməni müəllifi adlandırırlar. Lakin faktlar onun alban əsilli olduğunu sübut edir. Məsələn, Mxitar Qoş əsərin yazıldığı dövrü, ölkənin siyasi vəziyyətini, həmin dövrdə baş verən hadisələri lakonik şəkildə şərh edərək yazır:"'''...bizim məmləkətin hakimiyyətdən məhrum olduğu ouzaq illərdə:yalnız Xaçın diyarında cəmi bir neçə knyazın qaldığı o vaxtlarda, Həsən adlı knyazın rahibliyi qəbul etdiyi o günlərdə və onu Xayterk (Fəridə Məmmədovaya görə Aterk) adlı qalada yaşayan və digər knyazların başçısı sayılan oğlu Vaxtanqın dövründə və Kilikiyada böyük knyaz Rubenin dövründə,müzəffər Gürcüstan çarı Georginin öldüyü,baş keşiş Qriqorini Böyük Emənistanda patriarxlıq etdiyi və baş yepiskop Stefanın ''bizim Alban ölkəsində'' hakimiyyətdə olduğu dövrdə... '''İ.A.Orbeli qeyd edir ki,Qoş bu fraqmentdə özü üçün doğma olan Albaniyanın ([[Xaçın]],[[Arsaq]]) böyük knyazını Kilikiyanın böyük knyazına,yaxın gələcəkdə ölkənin kralı olacaq höökmdara bərabər tutur, Albaniyanı ''''bizim çarlıq'''', '''' bizim Alban ölkəsi''''adlandırır. İ.A.Orbelinin diqqətəlayiq başqa bir müşahidəsi də odur ki, Mxitar [[Xaçın]] knyazlarından danışanda o dövrün güclü erməni tayfalarının nümayəndələri olan Zaxariya və Dolqorukilərin adını çəkmir.Əksinə Qanunnamənin giriş hissəsindən vəKirakos Gəncəlini onun haqqında verdiyi məlumatlardan aydın olur ki,Qoş Albaniyalı xristian olmuş,Alban kilsəsinin vardapeti (müəlllimi) vəzifəsini daşımışdır.
*Bütün bu faktlara baxmayaraq,erməni müəllifləri öz əsərlərində Mxitar Qoşun "erməni xalqı qarşısında xidmətləri"ndən danışaraq onu israrla ermıniləşdirməyə çalışırlar. Lakin [[Azərbaycan]]da Albanşünaslığın ən böyük alimlərindən biri [[Fəridə Məmmədova]] öz əsərlərində Qoşun məhz alban tarixçisi olduğunu sübut edir. O yazır:
*A.Ş.Mnatsakanyana görə Qoş gürcü yepiskopu Kyürion haqqında eşidəndən sonra yazmışdır ki, "'''Syünik və Aqvan taxt-tacının onun səltənətindən daha böyük şöhrətə malik olması onu paxıllıq girdabına saldı və bizi tərk etdi. '''"Bu passajda A.Ş.Mnatsakanyanın xeyrinə bircə işarə də yoxdur. O,"bizi" əvəzliyindən yapışmağa cəhd göstərir, Xatırladaq ki, Kyürion ermənilərin və albanların mənsub olduqları monofizit təriqətindən əl çəkib uzaqlaşmışdı və buna görə də"bizi" deyəndə Qoş şübhəsiz ki,albanları nəzərdə tuturdu. A.Ş.Mnatsakanyan Qoşu "erməni və dünya hüquq fikrinin dahi nümayəndəsi adlandırır və elə oradaca onun "Ermənistanın Şərq əyalətlərində daha geniş" fəaliyyət göstərdiyini qeyd edir."Ermənistanın Şərq əyaləti" dedikdə isə istər A.Ş.Mnatsakanyan,istərsə də digər erməni tədqiqatçıları sağsahil Albaniyasını,yəni [[Kür]] və [[Araz]] çayları arasındakı ərazini nəzərdə tuturlar.Beləliklə hər iki halda Qoşun alban müəllifi olduğu sübuta yetirilir.'''''
== Həmçinin bax ==
Sətir 34:
* [[Fəridə Məmmədova (tarixçi)]]
* [[Ziya Bünyadov]]
==Mənbə==
[[Fəridə Məmmədova (tarixçi)|Fəridə Məmmədova]] - Qafqaz Albaniyasının siyasi tarixi və tarixi coğrafiyası. Bakı: 1993.
|