Kür: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur |
|||
Sətir 48:
Adı Kür, [[Əhəmənilər dövləti|Əhəmənilər İmperiyası]]<nowiki/>nının imperatoru olmuş [[II Kir]]<nowiki/>in adı ilə bağlıdır. Kür formasında bu hidronimin adını ilk dəfə Strabon (I əsr) çəkmişdir (Strabon, XI, 2). Lakin er.əvvəl VIII əsrə aid Urartu mənbəyində Kuriaini adlı ölkə adı çəkilir. Tədqiqatçılar bu ölkəni Türkiyə ərazisində Çaldıran gölünün hövzəsində, Kür çayının yuxarı axınında lokalizə edir və onun Kür çayının adını əks etdirdiyini yazırlar (Мешшанинов И.А. Предположительные сведения о движении халдов в пределах Азербайджана. Известия Азербайджанского Археологического Комитета. 1926, III, c.36; Меликишвили Г.А. Урартские клинообразные надписи, с.438). Əgər bu fikir həqiqəti əks etdirirsə, onda belə qənaətə gəlmək olar ki, Kür hidronimi er.əv. VIII əsrdə vardı.<ref name="ReferenceA">B.Ə.Budaqov, Q.Ə.Qeybullayev Ermənistanda Azərbaycan mənşəli toponimlərin izahlı lüğəti</ref>
Azərbaycanda bu adın mənası haqqında iki fikir söylənilmişdir. A.Axundov onu Udin dilində kur - "quyu" (Axundov A. Kür sözünün etimologiyasına dair. S.M. Kirov ad. Azərbaycan Dövlət Universitetinin əsərləri", 1956, № 3.), K.H.Əliyev isə qrız dilində kur -"çay" Алиев К.Г. О названии реки Кура. "Доклады АН Азерб. ССР". 1959, № 4.) sözləri ilə bağlamışdır. Lakin araşdırmalarımız onun türk dillərindəki kür -"bol (sulu)", "qüvvətli", "sürətli", "sarsılmaz", "məğrur" sözündən ibarət olduğunu göstərmişdir. Həqiqətdə də Cənubi Qafqazda Kür ən böyük və bol sulu çaydır. Kür etnoniminin türk mənşəli olduğunu göstərən bir fakt da vardır. XIX əsrdə Şimali Qafqazda (Maykopda, Mozdokda və Kubanda) Kür adlı üç çay vardı. Aydındır ki, oralarda nə Udinlər, nə də qrızlılar çay adları yarada bilməzdilər.<ref name="ReferenceA" />▼
▲Azərbaycanda bu adın mənası haqqında iki fikir söylənilmişdir. A.Axundov onu Udin dilində kur - "quyu" (Axundov A. Kür sözünün etimologiyasına dair. S.M. Kirov ad. Azərbaycan Dövlət Universitetinin əsərləri", 1956, № 3.), K.H.Əliyev isə qrız dilində kur -"çay" Алиев К.Г. О названии реки Кура. "Доклады АН Азерб. ССР". 1959, № 4.) sözləri ilə bağlamışdır. Lakin araşdırmalarımız onun türk dillərindəki kür -"bol (sulu)", "qüvvətli", "sürətli", "sarsılmaz", "məğrur" sözündən ibarət olduğunu göstərmişdir. Həqiqətdə də Cənubi Qafqazda Kür ən böyük və bol sulu çaydır. Kür etnoniminin türk mənşəli olduğunu göstərən bir fakt da vardır. XIX əsrdə Şimali Qafqazda (Maykopda, Mozdokda və Kubanda) Kür adlı üç çay vardı. Aydındır ki, oralarda nə Udinlər, nə də qrızlılar çay adları yarada bilməzdilər.<ref name="ReferenceA"/>
Kür çayının adı [[gürcü dili]]ndə ''Mt'k'vari'' (qədim gürcü dilində ''Mt'k'uari'') sözü gürcü dilindəki "yaxşı su" yaxud [[meqrel dili]]nin gürcüləşmiş variantı ''tkvar-ua'', yəni "dağları yarıb keçən çay" mənasını verir<ref name="E.M. Pospelov, 1998 p. 231">Pospelov, E.M. ''Geograficheskie nazvaniya mira'' (Moskva, 1998), p. 231.</ref>. Kür yaxud Kura adı ilk dəfə ruslar və daha sonra avropalılar tərəfindən istifadə olunmağa başlandı. Avropa sərhədlərinin bəzi təyinatında Kür çayı Avropa ilə Asiyanın sərhədi kimi göstərilir<ref>[http://www.phespirit.info/places/nations_europe.htm Countries that exist wholly or partially within geographical Europe<!-- Bot generated title -->]</ref>.
| |||