Mobutu Sese Seko: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur |
k dil şablonunun tənzimlənməsi, typos fixed: məhşur → məşhur, hökümət → hökumət (3) using AWB |
||
Sətir 29:
}}
'''Mobutu Sese Seko''' ({{
Dəyərli və zəngin yeraltı təbii sərvətlərə sahib olan [[Konqo Demokratik Respublikası]] zəif idarəçilik və kütləvi [[korrupsiya]] səbəbindən sürətlə zəifləmiş və ölkə dünyanın ən kasıb ölkələrindən birinə çevirilmişdir. [[1965]]-ci ildə hakimiyyətə gəlməsinə Qərb və [[ABŞ]] tərəfindən isti yanaşılan Mobutu, zaman keçdikcə bu dəstəyini itirmiş və bundan qısa müddət sonra hakimiyyətdən kənarlaşdırılmışdır.<ref name="time.com">{{cite news|last=Tharoor|first=Ishaan|title=Mobutu Sese Seko|url=http://www.time.com/time/specials/packages/article/0,28804,2097426_2097427_2097458,00.html|work=Top 15 Toppled Dictators|publisher=Time Magazine|accessdate=30 April 2013|date=20 October 2011}}</ref>
== Həyatı ==
Sətir 37:
[[1949]]-cu ildə [[Bekçika Konqosu]]nun ordusunda maliyyə idarəsində məmur olaraq əmək fəaliyyətinə başlamışdır. Hərbi xidmətdə olduğu zaman Leopoldvil (indiki [[Kinşasa]]) şəhərində yayımlanan müxtəlif qəzetlərdə məqalələrlə çıxış etmişdir. [[1956]]-cı ildə ordudan təxris olduqdan sonra ''L'Avenir'' adlı gündəlik qəzetin muxbiri kimi işləməyə başlamışdır. Növbəti iş yeri həfətəlik nəşr olunan ''Actualites Africaines'' jurnalının redaktor işi olmuşdur.
Sese Seko jurnalistika fəaliyyəti ilə məşğul olduğu illərdə Konqonun millətçi liderlərindən olan [[Patris Lumumba]] ilə tanış olmuşdur. [[1958]]-ci ildə Lumumba tərəfindən yaradılan ''Konqo Xalq Hərəkatı'' (MNC) adlı siyasi təşkilata qatılmışdır. [[1959]]-cu ildə [[Belçika]] adına Konqo Xəbərləşmə Təşkilatında işləmək üçün [[Brüssel]] şəhərinə getmiş və burada MNC-nin yerli ofisini açmışdır. Növbəti il Konqoya müstəqillik verilməsinin müzakirə edildiyi ''Brüssel Dəyirmi Masa Konfrasında'' iştirak etmişdir.
Konfransda həbsdə olan [[Patris Lumumba]]yı təmsil edən Sese Seko Konqonun müstəqillik əldə etməsinin və güclü mərkəzi hakimiyyət tərəfindən idarə edilməsinin əhəmiyyətindən danışmışdır.
Konqonun [[1960]]-cı ilin [[30 iyun]] tarixində [[Belçika]]dan öz müstəqilliyini əldə etməsindən sonra ölkə Prezidenti [[Yozef Kasavubu]] və Baş Nazir [[Patris Lumumba]]nın koalisiya
[[Yozef Kasavubu]] və [[Patris Lumumba]] arasında gedən hakimiyyət çəkişməsi zamanı, Lumumbanın [[SSRİ]]-dən kömək aldığını iddia edən Kasavubunun mövqeyindən çıxış etmiş və Lumumbanın idarəçilik sistemindən kənarlaşdırılmasında rol oynamışdır. [[1960]]-cı ilin sentyabr ayında [[Yozef Kasavubu]]nu devirmək üçün özünə tərəfdar toplayan [[Patris Lumumba]] ilk cəhdində buna nail olsa da, iki aydan sonra hakimiyyəti yenidən Kasavubuya təhvil vermişdir. [[1961]]-ci ildə ölüm hökmü əsasında güllələnmiş [[Patris Lumumba]]nın ölümündə Mobutu Sese Sekonun əli olduğu versiyası hər zaman səsləndirilmişdir.
[[1961]]-ci ildə Müdafiə Naziri vəzifəsinə qədər yüksələn Mobutu dörd il sonra Prezident [[Yozef Kasavubu]]nu devirərək hakimiyyəti ələ keçirmişdir. [[1967]]-ci ildə Konqo ordusuna bağlı muzdlu hərbiçilərin başlatdığı üsyan hərəkatını yatırmaqla
Digər tərəfdən, idarəçiliyinə mülki abu-hava qatmaq üçün önəmli məmur postlarına hərbiçi olmayan şəxsləri təyin etməyə başlamışdır. Konqoda yeganə qanuni siyasi partiya olan ''İnqilabçı Xalq Hərəkatı'' ({{
[[Şəkil:Mobutu Nixon.gif|thumb|right|300px|Mobutu Sese Seko dönəmin [[ABŞ prezidenti]] [[Riçard Nikson]]la birlikdə. ([[Ağ ev]], [[1973]])]]
Mobutunun rəhbərliyi dövründə Konqoda bir çox yer adları yerli xalqın dillərindəki adlarla əvəzlənmişdir. Buna ən böyük misal kimi [[Konqo Demokratik Respublikası]]nın adının [[1971]]-ci ildə Mobutu tərəfindən dəyişdirilərək [[Zair]] olaraq adlandırılmasını göstmrək olar. [[Zair]] adı [[Birləşmiş Millətlər Təşkilatı]] və dünyanın demək olar ki, bir çox aparıcı dövləti tərəfindən tanınmışdır. Mobutu Sese Sekonun vəfat etdiyi tarix olan [[1997]]-ci ilə qədər [[Konqo Demokratik Respublikası]]nın adı [[Zair]] olaraq qalmışdır.
Sətir 55:
Digər siyasi partiyaların aktiv şəkildə fəaliyyət göstərdiyi bir vaxtda, ölkə daxilində Mobutuya qarşı böyük muxalif kütlə formalaşmağa başladı. Sağlamlığında ciddi problemləri olan prezident müalicə və tibbi yoxlamalar üçün tez-tez [[Avropa]] ölkələrinə getmək məcburiyyətində qalırdı ki, buda hakimiyyətinin zəifləməsinə gətirib çıxarmışdı. Eyni dövrdə tutsilər Zairin şərq torpaqlarını işğal etməyə başlamışdılar.
[[1994]]-cü ildə baş verən [[Ruanda soyqırımı]] zamanı hutu xalqını dəstəklədiyi üçün tutsilərin qəzəbinə səbəb olmuşdur. Konqoda yaşayan tutsilərin deportasiya edilməsinə başlanması Mobutu hakimiyyətinin sonunu hazırlamışdır. [[Uqanda]] və [[Ruanda]]
Hakimiyyətdən kənarlaşdırılan Mobutu sürgün yeri olaraq [[Toqo]]ya sonradan isə [[Mərakeş]]ə getmişdir. [[1997]]-ci ilin [[7 oktyabr]] tarixində, hakimiyyətdən kənarlaşdırılmasından dörd ay sonra [[Mərakeş]]in paytaxtı [[Rabat]] şəhərində uzun müddət əziyyət çəkdiyi [[prostat xərçəngi]] xəstəliyindən vəfat etmişdir.
| |||