İstanbul: Redaktələr arasındakı fərq

 

'''İstanbul''' — Türkiyənin ən böyük şəhəri və ölkənin 81 ilindən biri. Ölkənin əhali, iqtisadi, tarixi və sosial-mədəni əhəmiyyətli şəhəridir.<ref name="anadoluist">"''Cumhuriyet Dönemi'nde Ankara başkent yapılmışsa da İstanbul kültürel başkent olma özelliğini korumuştur.''" ''İstanbul'', Anadolu Yayıncılık (1983), s.4086.</ref><ref>[http://www.ibb.gov.tr/tr-TR/kurumsal/YetkiAlani/Pages/Metropol.aspx İstanbul Büyükşehir ve metropol]</ref><ref name="michelin">"''İki kıta üzerine kurulu İstanbul, Türkiye'nin siyasi ve iktisadi merkezi olmayı sürdürmektedir.''" ("''À cheval sur deux continents Istanbul demeure le pôle culturel et économique de la Turquie.''") ''Istanbul'', Michelin (2011), s. 106. ISBN 2-06-715438-9, 9782067154384</ref> Şəhər, iqtisadi böyüklük baxımından [[Dünya]]da 34-cü, əhali baxımından [[Avropa]]da birinci, dünyada isə [[Laqos]] şəhərindən sonra altıncı sırada iştirak etməkdədir.<ref>[http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_cities_proper_by_population List of cities proper by population]</ref><ref>[http://www.todayszaman.com/tz-web/detaylar.do?load=detay&link=106288 PriceWaterhouseCoopers: U.K. Economic Outlook and Global City GDP Ranking 2005-2020 Full Report] '''(PDF faylı)'''</ref>

İstanbul [[Türkiyə]]<nowiki/>nin şimal-qərbində, [[Mərmərə dənizi|Mərmərə]] sahili və [[Boğaziçi]] boyunca salınmış şəhərdir. İstanbul qitələrarası bir şəhər olub, Avropadakı hissəsinə [[Avropa]] yakası ''(tur. Avrupa Yakası),'' [[Asiya|Asiyadakı]] hissəsinə isə Asiya yakası ''(tur. Anadolu Yakası)'' deyilir. Tarixdə ilk dəfə olaraq üç tərəfini [[Mərmərə dənizi]], [[Boğaziçi]] və [[Haliç dağı|Haliç'in]] qucaqladığı bir yarımada üzərində qurulan İstanbulun qərbdəki sərhədi İstanbul Surlarını meydana gətirir. İnkişaf və böyümə prosesində şəhər hər dəfə qərbə doğru divarlar quraraq 4 dəfə genişlənmişdir və şəhər<ref>[http://web.archive.org/web/20150910051845/http://www.istanbul.gov.tr/Default.aspx?pid=12413 İstanbula Merhaba isimli çalışma] - 12 Yanvar, 2009-cu ildə [http://web.archive.org/web/20150910051845/http://www.istanbul.gov.tr/Default.aspx?pid=12413 bu mənbədən] arxivlənmişdir.</ref> 39 rayondan ibarətdir. Böyükşəhər bələdiyyəsi ''(tur. Büyükşehir Belediyesi)'' ilə birlikdə 40 bələdiyyəsi vardır.

[[Dünya]]nın ən qədim şəhərlərindən biri olan İstanbul, 330-395-ci illər arasında [[Roma İmperiyası]]nın, 395-1204 ilə 1261–1453 illəri arasında [[Bizans İmperiyası]]nın, 1204–1261 arasında [[Latın İmperiyası]]<nowiki/>nın və son olaraq da 1453–1922 illəri arasında [[Osmanlı İmperiyası]]na paytaxtlıq etmişdir.<ref>[http://www.kultur.gov.tr/TR/BelgeGoster.aspx?F6E10F8892433CFFAAF6AA849816B2EFD748A88C51E17C58] T.C. Kültür Bakanlığı Osmanlı başkentleri sayfası.</ref>

Son illərdə ard-arda ortaya çıxarılan [[Arxeoloji abidələr|arxeoloji tapıntılar]] bəşəriyyətin tarixində mühüm rol oynamışdır. [[Yarımburgaz mağarası]]nda çıxarılan daş alətlərlə, [[İbtidai icma quruluşu|ibtidai insan]] izlərinin 400.000 il əvvəlinə söykəndiyi ortaya çıxmışdır.<ref name="C.P.İ-I">Qaya, Öndər (2010). "Byzas'ın yerinden Konstantin'in şehrine: İstanbul". "''Cihan Payitahtı" - İstanbul'' kitabından. İstanbul: Timaş. ss. səhifə. 15-23. [[:tr:Özel:KitapKaynakları/9786051141655|ISBN 978-605-114-165-5.]]</ref><ref>[http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:7fkquRL90PwJ:dergi.istanbul.gov.tr/Default.aspx%3Fpid%3D518%26did%3D1%26sid%3D26+yar%C4%B1mburgaz+ma%C4%9Faras%C4%B1+M.%C3%B6.+400.000&cd=7&hl=tr&ct=clnk&gl=tr "Çağlar boyu İstanbul"]. Buraxılış tarixi: 29 İyun 2010.</ref><ref>[http://deepblue.lib.umich.edu/bitstream/2027.42/34951/1/3_ftp.pdf "History of sedimentary infilling of Yarimburgaz Cave] '''(PDF faylı),''' Buraxılış tarixi: 29 İyun, 2010 ''([[İngilis dili|İngiliscə]])''</ref><ref>[http://web.archive.org/web/20150122234220/http://www.denizce.com:80/tunaturgay12.asp "İstanbul'un en eski yerleşimi: Yarımburgaz Mağaraları"] 22 Yanvar, 2015 tarixində [http://www.ibb.gov.tr/sites/ks/tr-TR/0-Istanbul-Tanitim/konum/Pages/Cografi_Konum_ve_Stratejik_Onem.aspx bu mənbədən] arxivləndi. Buraxılış tarixi: 29 İyun, 2010</ref> Bu arxeoloji tapıntılar təkcə İstanbul deyil, bütün [[Marmaray|Marmara]] regionunun ən qədim insan izləridir. [[Anadolu]] tərəfindəki ilk qəsəbələr İstanbulun [[Asiya]] yakasında [[Kalkedon]], [[Avropa]] yakasında isə [[Bizans İmperiyası|Bizans]] olmuşdur. Müstəqillik dövründən yüz il əvvəllər də əsarəti altında olduğu dövlətlərin paytaxtı olan İstanbul, bu xüsusiyyətini 13 oktyabr 1923-cü ildə paytaxtın Ankaraya daşınması ilə itirdi. Ancaq İstanbul hal-hazırda ölkənin [[ticarət]], [[sənaye]], [[nəqliyyat]], [[turizm]], [[təhsil]], [[mədəniyyət]] və [[İncəsənət|incəsənətin]] mərkəzi olaraq davam edir.<ref>"İstanbul". ''Təməl Britannica''. '''IX'''. İstanbul: Əsas Buraxılış. 1993. ss. səhifə 115.</ref>