08:38, 1 aprel 2019 tarixindəki versiya redaktə KaraBakh (müzakirə \| töhfələr) 1.386 redaktə Redaktənin izahı yoxdur ← Əvvəlki redaktə		07:57, 3 aprel 2019 tarixindəki versiya redaktə əvvəlki halına qaytar KaraBakh (müzakirə \| töhfələr) 1.386 redaktə Redaktənin izahı yoxdur Sonrakı redaktə →
Sətir 28: Ada ilk dəfə 21 yanvar 1821-ci ildə [[Faddey Bellinshauzen]] tərəfindən kəşf olunub və rus çarı [[I Pyotr]]un şərəfinə adlandırılıb. 2 fevral 1929-cu ilə qədər bu adaya heç kim ayaq basmamışdı. Məhz həmin tarixdə Lars Kristensen tərəfindən maliyyə dəstəyi ilə təmin olunan Nils Larsen və Ola Olştadın rəhbərlik etdiyi "İkinci Norveç Ekspedisiyası" adaya ilk dəfə ayaq basmışdır. 1931-ci ildə ada Norveç tərəfindən [[anneksiya]] olundu və 1933-cü ildə asılı ərazi elan edildi. Adaya növbəti dəfə 1948-ci ildə elm adamlarından ibarət qrup və məhdud sayda turist səyahət etdi. I Pyotr adası 1961-ci ildə [[Antarktika haqqında konvensiya]]nın subyekti oldu. 1987-ci ildən bəri burada avtomatlaşdırılmış meteoroloji stansiya yerləşdirilib. Adaya mütəmadi olaraq turist səyahətləri təşkil olunur. ~~== Coğrafiya ==~~ ~~[[Şəkil:Peter I Øy kart.png\|thumb\|left]]~~ Adanın uzunluğu 19 km, eni isə 11 km, ümumi sahəsi 156 km² təşkil edir. Ən hündür zirvəsi Lars Kristensen 1640 m təşkil edir<ref>[http://stadnamn.npolar.no/stadnamn/Lars+Christensentoppen?ident=901263 I Pyotr adasının topoqrafik xəritəsi]</ref>. Adanın 95 % buzla örtülü olur. Adaya yalnız üç yerdən enmək olar. == Tarixi == Adaya ilk səfər 21 oktyabr 1821-ci ildə [[Faddey Bellinshauzen]]in rəhbərlik etdiyi rus bayrağı altında hərəkət edən "Vostok" və "Mirnıy" gəmilərindən ibarət [[ekspedisiya]] qrupu tərəfindən təşkil olunmuşdur.<ref name=r180>Rubin (2005): 180</ref> O, bu adanı məşhur rus çarı [[I Pyotr]]un şərəfinə adlandırmışdır. Ətrafı əhatə edən üzən buzlaqlar adaya 25 kilometrdən artıq yaxınlaşmağa imkan vermirdi. Ekspedisiya qrupu ilk dəfə [[Cənub Qütb dairəsi]] boyunca adanın ucqar cənub nöqtəsindən buranı daha yaxından müşahidə etməyə nail oldu.<ref name=b67>Barr (1987): 67</ref> 1910-cu ilin yanvarında Jan-Batist Şarkonun rəhbərlik etdiyi fransız ekspedisiya qrupu bu adanın Bellinshauzen tərəfindən kəşf olunduğunu təsdiqlədi, lakin özləri üzən buzlaqlar səbəbilə adaya ən yaxşı halda 5 kilometrə qədər yaxınlaşa bildi.<ref name=b67>Barr (1987): 67</ref> Ada ilk dəfə [[11 yanvar]] [[1821]] ildə Birinci rus antarktika ekspedusiyası zamanı [[Faddey Bellinshauzen]] tərəfindən aşkarlanmışdır. Ada [[Rusiya imperiyası]]nın qurucusu [[I Pyotr]]ın şərəfinə adlandırılmışdır. Adanın sahilindən 14 dəniz mili (26 km) məsafədə şelf buzlağına sahibliyi səbəbindən ona eniş baş verməmişdir<ref>[http://www.kronstadt.ru/books/travels/bellinsgausen.htm Ф. Ф. Беллинсгаузен. Двукратные изыскания в Южном Ледовитом океане и плавание вокруг света в продолжение 1819, 1820 и 1821 годов, гл. 6] {{ref-ru}}</ref>. [[File:Peter I Island 1929A.jpg\|thumb\|left\|Adaya ilk eniş, 1929-cu il.]] Adaya ilk insan ayağı yalnız 108 il sonra dəymişdir. [[2 fevral]] [[1929]] ildə adaya ilk dəfə «Norveç» gəmisinin ekipajı enmişdir. Onlar adaya norveç bayrağını sançaraq öz əraziləri elan etmişlər. [[1931]] ildə bu iddianı Norveç parlsmenti təstiqləmişdir. 1926 və 1927-ci illərdə norveçli Eyvind Tofte "Odd I" adlı gəmi vasitəsilə adanın ətrafında tam dövrə vurdu.<ref name=b67>Barr (1987): 67</ref> Norveçli balina-gəmisi sahibi Lars Kristensen bir neçə dəfə Antarktidaya baş tutmuş ekspedisiyaları maliyyələşdirdi. Antarktidadakı [[balina ovu]] stansiyalarından ingilislərin vergi tutmasından və bununla da xeyli gəlir əldə etməsindən ruhlanan Kristensen Norveçə məxsus olan ərazidən daha çox imtiyaz əldə etmək və bu vergilərdən əldə edilən gəlirin öz doğma ölkəsinə çatmasını təmin etmək məqsədilə bu ərazilərdə də balina ovu stansiyaları yaratmağa ümid edirdi.<ref name=k52>Kyvik ''et.al'' (2008): 52</ref> Adaya ayaq basan ilk ekspedisiya qrupu Kristensen tərəfindən maliyyələşdirilən və Nils Larsen ilə Ola Olştadın rəhbərlik etdiyi ikinci "Norveç" ekspedisiya qrupu idi. Onlar 2 fevral 1929-cu ildə adaya ayaq basdı və buranı Norveç ərazisi elan etdi. Larsen 1931-ci ildə bunu yenidən təkrarlamağa cəhd etsə də, üzən buzlaqlar onun bu istəyinə mane oldu. 6 mart 1931-ci ildə Norveç hökuməti adanın Norveç suverenliyi altına daxil olduğunu və 23 mart 1933-cü ildə adanın Norveçdən asılı ərazi olduğunu elan etdi.<ref name=b67>Barr (1987): 67</ref><ref name=ld>{{cite web \|title=Lov om Bouvet-øya, Peter I's øy og Dronning Maud Land m.m. (bilandsloven) \|url=http://www.lovdata.no/all/tl-19300227-003-0.html#1 \|publisher=Lovdata \|accessdate=3 aprel 2019 \|archivedate=29 avqust 2011 \|archiveurl=https://www.webcitation.org/61Im5y11Q \|language=Norwegian}}</ref> Adaya növbəti eniş 10 fevral 1948-ci ildə Larsenin rəhbərlik etdiyi "Brateqq" gəmisi vasitəsilə baş tutdu. Üzən buzlaqlar ekspedisiya qrupuna adanı tərk etməyə məcbur etməzdən əvvəl bioloji, geoloji və hidroqrafik müşahidələr üç gün davam etdi. 1959-cu ildə Norveçin [[Antarktika haqqında konvensiya]]nı imzalamasından sonra, 23 iyun 1961-ci ildə I Pyotr adası da bu konvensiyanın subyekti oldu.<ref>{{cite web \|title=Parties \|url=http://www.ats.aq/devAS/ats_parties.aspx?lang=e \|publisher=Secretariat of the Antarctic Treaty \|accessdate=3 aprel 2019 \|archivedate=29 avqust 2011 \|archiveurl=https://www.webcitation.org/61Im9yCen}}</ref><ref>Barr (1987): 79</ref> Həmin tarixdən etibarə adaya müxtəlif dövlətlərin elmi araşdırma qrupları səyahət etməyə başladı, həmçinin məhdud sayda gəmilər adaya uğurlu şəkildə turist səyahətləri təşkil etməyə nail oldu. == İstinadlar ==▼ ~~<references/>~~ 1987-ci ildə [[Norveç Qütb İnstitutu]] adaya on bir günlük müddətə beş nəfərdən ibarət elmi araşdırma qrupu göndərdi. Alimlərin adaya göndərilməsində əsas məqsəd [[aerofotoşəkil]] və [[Topoqrafiya\|topoqrafik]] ölçmələr həyata keçirməklə adanın dəqiq xəritəsini çıxarmaqdan ibarət idi. İkinci vacib məqsəd dəniz suyunda bioloji müşahidələr aparmaq, həmçinin geoloji, bioloji və başqa araşdırmalar təşkil etmək idi. Həmin elmi qrup ada ərazisində [[meteoroloji stansiya]] da inşa etmişdi.<ref>Barr (1987): 68</ref> 1987, 1994 və 2006-cı illərdə adaya üç radioekspedisiya göndərildi.<ref>{{cite web \|title=The FIRST Peter One DXpedition, 1987 \|url=http://www.peterone.com/1987.htm \|publisher=Peter One \|accessdate=3 aprel 2019 \|archivedate=29 avqust 2011 \|archiveurl=https://www.webcitation.org/61ImEN9Wm}}</ref><ref>{{cite web \|title=The 1994 Peter I 3YØPI Expedition \|url=http://www.peterone.com/3y0pi.html \|publisher=Peter One \|accessdate=3 aprel 2019 \|archivedate=29 avqust 2011 \|archiveurl=https://www.webcitation.org/61ImGuU0s}}</ref><ref>{{cite web \|title=We hope you enjoyed the 3YØX DX-perience! \|url=http://www.peterone.com/ \|publisher=Peter One \|accessdate=3 aprel 2019 \|archivedate=29 avqust 2011 \|archiveurl=https://www.webcitation.org/61ImNKb0R}}</ref> == Həmçinin bax == * [[Antarktida]] * [[Antarktika haqqında konvensiya]] * [[Norveçin dənizaşırı əraziləri]] ▲== İstinadlar == {{İstinad siyahısı\|2}} == Ədəbiyyat == {{refbegin}} * {{cite book \|title=Norway's Polar Territories \|last=Barr \|first=Susan \|location=Oslo \|publisher=Aschehoug \|year=1987 \|isbn=82-03-15689-4}} * {{cite book \|title=Norge i Antarktis \|editor-last=Kyvik \|editor-first=Helga \|location=Oslo \|publisher=Schibsted Forlag \|year=2008 \|isbn=82-516-2589-0}} * {{cite book \| editor1-last=LeMasurier \| editor1-first=W. E. \| editor2-last=Thomson \| editor2-first= J. W. \| title=Volcanoes of the Antarctic Plate and Southern Oceans \| publisher=[[American Geophysical Union]] \| date=1990 \| isbn=0-87590-172-7 }} * {{cite book \|title=Antarctica \|last=Rubin \|first=Jeff \|publisher=Lonely Planet \|year=2005 \|isbn=1-74059-094-5}} {{Antarktikadakı Bölgələr}}

I Pyotr adası: Redaktələr arasındakı fərq