Aral gölü: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
k 82.194.10.66 tərəfindən edilmiş redaktələr geri qaytarılaraq Toghrul Rahimli tərəfindən yaradılan sonuncu versiya bərpa olundu.
Teq: Geri qaytarma
Sətir 64:
== Tarixi ==
[[Şəkil:Survey of the Sea of Aral 1853.jpg|left|thumb|Aral Dənizi 1853]]
Aral dənizi, Cainozoyik dövrün orta hissəsində 21 mln. 1200 il əvvəl Xəzər dənizi birləşdirildi. Həmçinin AİHM Saryshyganak baxımından 80 metr dərinlikdə dəniz qeyri-müəyyənlik, mövcud Oliqosen qırmızı balıq, bir balina dövründə yaşamış ən böyük ulwdıñ kəşf bel sümükləri ətrafında qaya rəhbərlik tərəfindən təsdiq olunacaq. Görünür ki, okean dənizdə dənizdədir. Həm də Aral dənizinin yaxınlığında köpəkbalığı dişləri və sümüyü tapılmışdır. XIX əsrin ortalarında baş, Aral dənizi hövzəsi geoloji gözləntiləri Aral və Xəzər hövzəsi erkən Mən bilmirəm gehbe umid gölməçələr bölünür Yer qabığının artım Alpine dövrlərin təqib Aralıq dənizi su edirəm ki. Həm də, Aral dənizi haqqında Aral dənizi də qədim dünya ədəbiyyatında tapılmışdır. İndi dünyanın diqqətini cəlb edən bu su axınının öyrənilməsi bu günə qədər davam edir. Aral dənizi hövzəsində sahilində, eləcə də təkamül yeni məlumatlar müqayisə qədim və müasir tədqiqat əsrlər boyu dəyişikliklər xarakteri müəyyən etmək çətin deyil niyə ki. Məsələn, qədim zamanlarda Aral dənizi bir çox ölkələrlə tanınmışdı. IX-X əsrlər ərəb alimləri tərəfindən verilmiş məlumatlar - İbn Xordadbeh, İbn Rəhman, əl-Məsudi, Əl-Istahri çox dəyərlidir. Buna görə də Aral dənizinin forma və forması barədə məlumat əldə etmək mümkündür. Kürd - Ibn-Xordadabex "Kitabi-və-masalïk Val-mamlïk" səyahət və Amudərya -Jeyxwn işinin kitab göl, Aral dənizi çağırıb. Və İbn-Rwstenniñ Amudərya və Aral dənizi, Aral dənizi, onun sözlərinə görə, daha dəqiq yazılmış 80 farsax (bir farsax 6 kilometr) bir ümumi. Dənizin əsas sahilində olan yodlara Siahuh (Qara Dağlar) deyilir. Sağ sahilində isə qalın bir meşənin böyüdüyü boğucudur. Yəni Siikuk - plitənin üfüqi kayaları deməkdir. Qərb sahilləri hələ də yüksək olduğundan, bəzi balların hündürlüyü 190 metrdir. Ərəbcə coğrafiyaçı Əl-Istahri Aral dənizini "Xorezm gölü" adlandırmış və Syr Darıstanı təsvir etmişdir. İstahra deyir: "Bu göl 100 farsah ilə əhatə olunmuşdur. Su duzludur və göllər Ceyhun, İləş Sirdəriyyə və digər çaylarda yatır ". Eləcə də naməlum müəllif "şərqdən qərbə dünyanın Hudud və Alam regionlarda" Fars yazırdı X əsrdə salnamələr Aral dənizinin təsviri edir. Burada dəniz 300 farshesin ölçüsü və sahili qumludır. Aral dənizinə gələnlər əsasən dənizdə təlim keçməyən müşahidəçilərdir, lakin dünya ədəbiyyatı haqqında az məlumat verənlərdir. Buna görə də, Aral dənizində heç bir real elmi tədqiqat yox idi. Lakin, ekoloji şərait dəyişiklik və nə siz keçmiş sïpatınınıñ real əmin olmaq üçün cari bölgənin təbiəti ilə müqayisədə bu bölgədə eyni dövrdə. Əsas Aral dənizi, yəni xüsusi araşdırmaların başlanğıcı ilə bağlı xüsusi məlumatların toplanması XVII-XIX əsrlərə aiddir. Çünki bugünkü ad XVII əsrə aid olan Araldır. Bu 1740-1741 il Sırdərya və Aral dənizi regionu araşdırmaq üçün ilk biri idi ki, Ivan çox xüsusi bir atəş dəqiqliyi, xəritə almaq üçün ilk dəfə Mwrawïn Aral dənizinin şərq sahillərini iştirak etmişdir. Aral dənizi üzrə son tədqiqat 1946-1950-ci illərdə aparılmışdır. Məlumatlara görə, dəniz sahəsi 66 min kvadrat kilometr, ən uzun 424 kilometr, digər 292 kilometr, ortalama dərinliyi 16,1 metr, ən dərin 68 metrdir. Dənizin qalan hissəsi artıq 15-20 min kvadrat kilometr su obyektinə malikdir. Zənnimcə, 2001-ci ildə regionda ilk dəfə olaraq dəniz dibi Aralıq dənizinin bir şəhəri idi və bu fərziyyə bu günlərdə gerçəkləşdi. bütün il əvvəl sonra Aral dənizi yaşlı bəzi dəniz üzgüçülük, insan sümükləri qədim ornamentlərin xas sahillərində öz səviyyəsi heç üzləşib saxlamaq üçün gəmi biz öz ağız eşitdim necə çox. Amma kim bilir ki, dənizin altında bir dəniz var? İndi dəniz çəkildikdə və sahilləri fərqli səviyyələrdə açıldığında tez-tez görülür. Mövcud arxeologiya, 12-15-ci əsrlərdən dənizin dibində yerləşən məscidin sünnə olduğunu tapır. Həmçinin ada "Barsakelmes" qərbində, aşkar şəhərində cari yerə 1592-ci ilin eyni dövrü ilə Aral aydın tarixi kimi tanınan olan birlikdə torpaq səthi ilə. Daha sonra dəniz suyunun yüksəlməsi səbəbindən qitədən ayrıldı.[[Şəkil:Aral Sea.gif|thumb|Aral Dənizi 1960-2014|468x468px]]
 
== Aral gölü ==
Sətir 75:
 
== Aral filosu ==
19-cu əsrin peyser umid ortalarında rus hökmdarlarının Orta Asiya hökmdarı, Aralıq dənizi və Amudaranın sərhədlərinə yaxınlaşması regiondakı limanlara və Aral donanmasına gətirib çıxardı. 1847-ci ildə Orenburqda ilk "Nikolay" hərbi gəmiqayırma şirkəti Siri Darya'nın yuxarı hissəsində Reim qalasına çatdı. 20 Avqust 1847-ci ildə Şoua Huiu qalası Şəhərin döyüşündə iştirak etdi. 1848-ci ildə leytenant A.Butakov və icraçı Pospelov Aral dənizində dəfn edilmişdir. Onlar Nikolay və Konstantin (1848) kitablarından keçərək Aralıq dənizinin cənub sahilində və Amudarya sahillərində Xiva xanlığına baxaraq araşdırdılar. 1850-ci ildə İsveçrədəki Matals Factory-də "Perovskiy" və Obruçev barjası dənizdə və çayda hazırlanıb. 1852-ci ildə onları Syr Darya sahilinə gətirmiş və 1853-cü ilin fevralında su basmışdır. 5 iyun 1853-cü ildə "Perovsk" gəmisi bu təşəbbüsdə iştirak etdi. 5 iyun 1856-cı ildə Bütakov Amudarya çayından Conir istiqamətinə məcburi qaldırdı. 1873-cü ildə Hicrada 2 gəmi və 3 qabıq iştirak etdi. Aral dəniz donanmasında 4 gəmi (Samarkand, Aral, Taşkent, Syr Darya), 11 barj, 10 barj və 5 balıqçı gəmisi var idi. 1877-ci ildə 78 gəmi 4 bölmə (Kazaly - Perovsk, Perovsk - Çinar, Kazaly - Caryaral və Dual - Nickolay adası) arasındakı yükləri daşıyıb. 1888-ci ildə "Samarkan" gəmi Perovsk şəhəri yaxınlığında boğuldu. 26 oktyabr 1882-ci ildə Gen.-Adjutant Chernyaev Aral Dənizi Afet Yardımı üzrə Komissiya qurdu. 7 aprel 1883-cü ildə komissiya donanı ləğv etdi. Aral dənizi filotilinin əvəzinə, Amu Darya flotilası 1888-ci ildə formalaşmışdır.
 
== Aral fosilləri ==