Osmanlı İmperiyası: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Teqlər: Mobil redaktə Mobil veb redaktə |
k Türkmənçay tərəfindən edilmiş redaktələr geri qaytarılaraq Turkmen tərəfindən yaradılan sonuncu versiya bərpa olundu. Teq: Geri qaytarma |
||
Sətir 82:
|rəhbər_hakimiyyət3=|xəritə=OttomanEmpireIn1683tr.png
|bəndin adı = Hazırkı dövrdə<br/>(Əhatə edib)
|əlavə bənd ={{flaqifikasiya|Albaniya}}<br/>{{flaqifikasiya|Azərbaycan}}<br/>{{flaqifikasiya|Bəhreyn}}<br/>{{flaqifikasiya|Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri}}<br/>{{flaqifikasiya|Bosniya və Herseqovina}}<br/>{{flaqifikasiya|Bolqarıstan}}<br/>{{flaqifikasiya|Əlcəzair}}<br/>{{flaqifikasiya|Cibuti}}<br/>{{flaqifikasiya|Eritreya}}<br/>{{flaqifikasiya|Ermənistan}}<br/>{{flaqifikasiya|Efiopiya}}<br/>{{flaqifikasiya|Fələstin}}<br/>{{flaqifikasiya|Mərakeş}}<br/>{{flaqifikasiya|Misir}}<br/>{{flaqifikasiya|Gürcüstan}}<br/>{{flaqifikasiya|Xorvatiya}}<br/>{{flaqifikasiya|İraq}}<br/>{{flaqifikasiya|İran}} <br/>{{flaqifikasiya|İsrail}}<br/>{{flaqifikasiya|İtaliya}}<br/>{{flaqifikasiya|Kosovo}}<br/>{{flaqifikasiya|Monteneqro}} <br/>{{flaqifikasiya|Qətər}}<br/>{{flaqifikasiya|Kipr}}<br/>{{flaqifikasiya|Küveyt}}<br/>{{flaqifikasiya|Şimali Kipr Türk Respublikası}}<br/>{{flaqifikasiya|Liviya}}<br/>{{flaqifikasiya|Livan}}<br/>{{flaqifikasiya|Macarıstan}}<br/>{{flaqifikasiya|Makedoniya Respublikası}}<br/>{{flaqifikasiya|Moldova}}<br/>{{flaqifikasiya|Polşa}}<br/>{{flaqifikasiya|Rumıniya}}<br/>{{flaqifikasiya|Rusiya}}<br/>{{flaqifikasiya|Serbiya}}<br/>{{flaqifikasiya|Slovakiya}}<br/>{{flaqifikasiya|Sloveniya}}<br/>{{flaqifikasiya|Somali}}<br/>{{flaqifikasiya|Sudan}}<br/>{{flaqifikasiya|Suriya}}<br/>{{flaqifikasiya|Səudiyyə Ərəbistanı}}<br/>{{flaqifikasiya|Tunis}}<br/>{{flaqifikasiya|Türkiyə}}<br/>{{flaqifikasiya|Ukrayna}}<br/>{{flaqifikasiya|Oman}}<br/>{{flaqifikasiya|İordaniya}}<br/>{{flaqifikasiya|Yəmən}}<br/>{{flaqifikasiya|Yunanıstan}}
}}
Sətir 89:
Bu dövlətin qurucusu oğuzların qayı boyundan olan [[I Osman|Osman bəy]] idi. Onu tarixi Türkiyədə və Balkan yarımadasında Osman Ağa (Osman Qazi) adlandırırdılar.
Әsası [[1299]]-cu ildə müasir [[Türkiyə]]nin [[Biləcik ili|Biləcik vilayəti]]nin [[Söğüt|Söyüdlü]] şəhərində [[I Osman|Osman bəy]] tərəfindən Osmanoğulları Bəyliyi kimi qoyulmuşdur. Osmanlı dövləti tarixdə məşhur [[Bizans İmperiyası]]na son qoyaraq onun paytaxtı [[Konstantinopol]]u ələ keçirmiş və öz paytaxtına çevirmişdir. Konstantinopolun adı dəyişdirilmiş və İstanbul adı verilmişdir. XVII əsrdə özünün ən qüdrətli dövrünü yaşayan dövlət üç qitəyə yayılmışdır. Dövlət ən geniş sərhədlərinə 1683-cü ildə - II Vyana mühasirəsinədək davam etmişdir. Bu zaman Osmanlı imperiyası Avropada Macarıstandan Anapaya, Asiyada Kiçik Asiyadan İraq, Azərbaycan və Cənubi Azərbaycanı əhatə etmişdir. Afrika qitəsində Şimali Əlcəzair, Liviya(Trablusqarp), Misir və Somali Osmanlı tabeçiliyinə keçmişdir.
Dövlətin qurucusu və Osmanlı sülaləsinin banisi olan [[I Osman|Osman bəy]] [[Oğuz türkləri|oğuzlar]]ın [[Qayı boyu|qayı]] boyundandır. Osmanlının mahiyyətcə əsası 1077-ci ildə Səlcuqlular tərəfindən qurulan Türkiyə(Anadolu Səlcuqlu dövləti) dövlətinin tarixində ikinci mərhələni nəzərdə tutur. İmperiya qərbdə Türkiyə imperiyası olaraq tanınırdı. Rusiya, Avropa və Qərbdə "Türkskiy" adı ilə məşhur idi.
Sətir 125:
Bəyazidin həyatının son illərində oğulları arasında səltənət çəkişməsi başladı. Yeniçərilər, qəhrəmanlığına və cəsarətinə heyran olduqları [[Yavuz Səlim]]in tərəfini tutdular. 1512-ci ildə Bəyazid, taxtı Səlimə verməyə məcbur oldu. Səlim ilə [[Şah İsmayıl]] arasında [[Çaldıran döyüşü|Çaldıranda baş verən döyüşdə]], Şah İsmayıl məğlub oldu. Cənubi Anadolu Osmanlıların əlinə keçdi. Sonra Dulqədiroğullarının ölkəsi ilə [[Maraş]] və Əlbistan fəth edildi. Məmlüklar öncə Mərcidabikdə (1516), sonra da Ridaniyədə (1517) məğlub oldular. Suriya, Misir və Hicaz Osmanlı idarəçiliyinə keçdi. Rəvayətlərdən birində belə deyilir: "Misirə səfər edən Yavuz Sultan Səlim Misirin alma bağlarından keçərkən, orduya DUR əmri verir. Bütün əsgərlərinin heybələrini yoxladan Səlim deyir: Əgər bir əsgərimin heybəsində alma tapsaydım, səfərimi yarımçıq qoyacaqdım". Yavuz Sultan Səlim yeni səfər üçün Ədirnəyə gedərkən Çorluda öldü (1520). Yerinə oğlu [[Süleyman Qanuni]] hökmdar oldu. Misirdə "Canbçatdı üsyanı" yatırıldı. [[Belqrad]] və [[Rodos]] Osmanlı torpaqlarına qatıldı. 1526-cı ildə [[Mohaç]]da baş verən döyüşdə Macar ordusu məğlub edildi. Macarıstan Osmanlı Dövlətinə bağlı bir krallığa çevrildi. 1529-cu ildə [[Vyana]] şəhəri mühasirəyə alındı. Ancaq şəhəri almaq mümkün olmadı. Osmanlı ordusunun çəkilməsindən sonra, Avstriyalılar [[Buda]]nı təkrar almağa cəhd etdiklərinə görə Qanuni Süleyman 1532-ci ildə Almaniya səfərinə çıxdı. Avstriya torpaqları yağmalandı. Avstriyalılar ilə 1533-cü ildə sülh bağlandı. Sədrəzəm İbrahim Paşa Səfəvi dövlətinə göndərildi. Sonra özü də oraya hərəkət etdi. [[Bağdad]] alındı. Bundan sonra [[Aralıq dənizi]] səfərləri başladı. [[Venesiya]]ya qarşı müharibə elan edildi. Qanuni qurudan, [[Xeyrəddin Barbaros]] isə dənizdən hərəkət etdi. 1537-ci ildə [[Korfu]] adası mühasirəyə alındı, ancaq alına bilmədən geri dönüldü.
Bir il sonra da Barbaros Prəvəzədə, Xristiyan donanmasına qalib gələrək Osmanlı İmperiyasının Aralıq dənizi hakimiyyətini saxladı. Bu zaman Misir valisi [[Hadim Süleyman Paşa]] [[Hind Okeanı]]nda [[portuqal]]larla döyüşdü. 1540-cı ildə Macarıstan bir türk əyaləti həddinə gətirildi. 1543-cü ildə Barbaros Hayrəddin Paşa, Fransa kralı I. Françoisə yardım etdiyinə görə vəzifələndirildi. Barbaros, Osmanlı donanmasına qatılan Fransız donanmasıyla birlikdə, Nisi bombardman etdi. Bu arada Qanuni də Əstərgon qalasını aldı. Ertəsi ildə səfəvilərin üzərinə hücuma keçdi. Osmanlı ordusu, [[Naxçıvan]]a qədər irəlilədi lakin burda çox qala bilməyib geri döndü. Bağdad və Ərəb İraqı Osmanlıya qaldı, Səfəvilər isə Ərzurum, Qars, Ərdahan və Ərzincan qalalarını geri aldılar. Qanuni 1566-ci ildə Zigətvar qalasını almaq üçün yola çıxdı. İşğal davam etdiyi zaman öldü. Ölümündən qısa bir zaman sonra da qala alındı. Yerinə oğlu Səlim keçdi. Səlim zamanında [[Kipr]] adası ələ keçirildi (1570). Osmanlı donanmasının böyük bir hissəsi, İnəbahtidə Xaç Birliyi tərəfindəni yox edildi. II Səlim 1574-cü ildə vəfat edincə, yerinə oğlu [[III Murad]] keçdi. Sokullu Məhməd Paşa sədrəzəmlıqda buraxıldı. Səfəvilərlə 12 il davam edən döyüşlər, Osmanlıların üstünlüyü ilə sona çatdı. 1590-cı ildə [[İstanbul anlaşması|İstanbul sülhü]] imzalandı. Təbriz, [[Qarabağ]], [[Gəncə]], [[Qars]], [[Tiflis]], Şəhərizor, Nəhavənd, Luristan Osmanlı hakimiyyətinə keçdi. Müqavilənin şərtlərinə əsasən, Azərbaycanın Lahican, Qaracadağ, Lənkəran, Xalxal əraziləri istisna olmaq şərti ilə, digər ərazilər, həmçinin Qərbi İran Osmanlı hakimiyyəti altına düşdü.
=== Osmanlı dövlətinin Səfəvi dövlətinə məğlub olması ===
| |||