Almaniya: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Teq: 2017 viki-mətn redaktoru |
Redaktənin izahı yoxdur |
||
Sətir 61:
}}
'''Almaniya''' ({{dil-de|Deutschland}} {{IPA|[ˈdɔʏtʃlant]}}
Almaniya ərazisinə 16 federal [[Almaniya torpaqları|torpaq]] daxildir, ümumi sahəsi 357,386 kvadrat kilometr təşkil edir və mülayim mövsümi iqlimə sahibdir. Almaniya dünyada ABŞ-dən sonra ən çox miqrant qəbul edən ikinci ölkədir<ref>{{cite web|title=Germany Top Migration Land After U.S. in New OECD Ranking|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2014-05-20/immigration-boom-propels-germany-past-u-k-in-new-oecd-ranking|publisher=Bloomberg |date=20 may 2014|accessdate=11 may 2019}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.un.org/en/development/desa/population/migration/data/estimates2/estimates15.shtml|publisher=United Nations Department of Economic and Social Affairs, Population Division|title=Trends in International Migrant Stock: The 2015 Revision|date=2015}}</ref> 83 milyon nəfərlik əhalisi ilə [[Avropa]]da [[Rusiya]]dan sonra ikinci, [[Avropa İttifaqı]]na [[Avropa İttifaqı ölkələrinin siyahısı|üzv ölkələr]] arasında isə ilk yerdədir. Almaniya yüksək səviyyədə [[desentralizasiya]]laşmış ölkədir. [[Paytaxt]]ı və [[Almaniya şəhərlərinin siyahısı|ən böyük]] metropolisi [[Berlin]] olsa da, ölkənin əsas maliyyə mərkəzi və ən məşğul [[Frankfurt Hava Limanı|hava limanı]] [[Frankfurt]]dur. Almaniyanın digər böyük şəhərlərinə [[Hamburq]], [[Münxen]], [[Köln]], [[Ştuttqart]], [[Düsseldorf]], [[Leypsiq]], [[Drezden]], [[Bremen]], [[Hannover]] və [[Nürnberq]] aiddir.
Müasir Almaniyanın şimal hissələri [[antik]] dövrlərdən etibarən [[qədim germanlar]] tərəfindən məskunlaşılmışdır. [[Miladi tarix]]lə 100-cü ildən əvvəl həmin region orada məskunlaşan tayfaların adı ilə Germaniya olaraq adlandırılmışdır. [[Xalqların böyük köçü]] ərzində german tayfaları cənub istiqamətində də yayılmışdırlar. 10-cu əsrin başlanğıcından etibarən alman əraziləri [[Müqəddəs Roma İmperiyası]]nın tərkib hissəsi olmuşdur. 16-cı əsr ərzində Şimali Almaniya regionları [[Reformasiya|protestant reformasiyası]]nın mərkəzi rolunu oynamışdır. Müqəddəs Roma İmperiyasının dağılmasından sonra, 1815-ci ildə [[Almaniya ittifaqı]] formalaşmışdır. [[Almaniyada 1848-1849-cu illər inqilabı]] Frankfurt Parlamentində mühüm demokratik hüquqların təsis edilməsi ilə nəticələnmişdir.
1871-ci ildə bir çox alman dövlətinin (İsveçrə və Avstriya istisna olmaqla) birləşməsi ilə Prussiya rəhbərliyində [[Almaniya İmperiyası]] yaradılmışdır. [[Birinci dünya müharibəsi]]ndən sonra, 1918-1919-cu illərdə baş vermiş inqilab nəticəsində imperiya parlamentli [[Veymar Respublikası]] ilə əvəzlənmişdir. 1933-cü ildə nasistlərin hakimiyyəti ələ keçirməsi ilə ölkədə [[Nasist Almaniyası|diktatorluq]] rejimi qurulmasının ardınca, [[Avstriya]] anneksiya olundu və [[İkinci dünya müharibəsi]] başladı. Avropada İkinci dünya müharibəsinin başa çatması və Almaniyanın müttəfiq qoşunların işğalı altına düşməsindən sonra, Avstriya yenidən müstəqillik əldə etdi və iki yeni alman dövləti yaradıldı: Amerikan, ingilis və fransız işğal zonasında [[Almaniya Federativ Respublikası (1949-1990)|Qərbi Almaniya]], Sovet işğal zonasında isə [[Almaniya Demokratik Respublikası|Şərqi Almaniya]]. 1989-cu il inqilabının ardınca, Mərkəzi və Şərqi Avropada [[kommunist]] idarəçiliyinə son qoyulmuş və 3 oktyabr 1990-cı ildə Almaniya yenidən vahid dövlət halında birləşmişdir.<ref name="SLyE6YJEn0C page 52">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=ySLyE6YJEn0C&pg=PA52|title=The Lost German East|isbn=9781107020733|author1=Demshuk|first1=Andrew|date=30 aprel 2012|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20161201215323/https://books.google.com/books?id=ySLyE6YJEn0C&pg=PA52|archivedate=1 dekabr 2016}}</ref>
Bugün [[suveren dövlət]] olan Almaniya [[Almaniyanın Federal Kansleri|kansler]] tərəfindən rəhbərlik olunan federal, parlamentli respublikadır. [[Almaniya iqtisadiyyatı|Güclü iqtisadiyyat]]a sahib olan Almaniya dünya ölkələri arasında nominal [[ÜDM]] göstəricilərinə görə dördüncü, [[alıcılıq qabiliyyəti pariteti]] göstəricisinə görə isə beşinci yerdədir. Bəzi sənaye və texnoloji sektorlarda qlobal lider olan Almaniya dünya üzrə malların həm ixracına, həm də idxalına görə üçüncüdür. [[İnkişaf etmiş ölkə]] kimi yüksək həyat standartlarına, sosial təhlükəsizlik və universal səhiyyə sisteminə, [[təbiətin mühafizəsi]] və pulsuz ali təhsil sisteminə sahibdir.
Almaniya Federativ Respublikası 1957-ci ildə yaradılmış [[Avropa İqtisadi Birliyi]] və 1993-cü ildə əsası qoyulmuş [[Avropa İttifaqı]] kimi təşkilatların qurucu üzvlərindən biridir. [[Şengen zonası]]na daxil olan bu ölkə 1999-cu ildə yaradılmış [[Avrozona]]nın həmtəsisçisidir. Bundan başqa, Almaniya [[BMT]], [[NATO]], [[G7]], [[G20]], [[İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf Təşkilatı]] kimi təşkilatların da üzvüdür. Zəngin mədəni tarixi ilə məşhur olan bu ölkə təsirli və uğurlu rəssamların, filosofların, musiqiçilərin, idmançıların, sahibkarların, alimlərin, mühəndislərin və ixtiraçıların ev sahibi olmağa indi də davam edir. [[Ümumdünya irsi]] siyahısına daxil olan mədəni abidələri ilə zəngin olan Almaniya dünyanın əsas turizm məkanlarından biri hesab olunur.
== Etimologiyası ==
|