Almaniya: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
KaraBakh (müzakirə | töhfələr)
Redaktənin izahı yoxdur
KaraBakh (müzakirə | töhfələr)
Redaktənin izahı yoxdur
Sətir 183:
2015-ci ildə baş vermiş [[Avropa miqrant böhranı]] Almaniyaya da təsir etdi. [[Afrika]] və [[Yaxın Şərq]] kimi regionlardan Avropa İttifaqına daxil olan sığınacaq axtarışında olan insanların əksər hissəsinin son dayanacağı Almaniya hesab olunurdu. Bu hadisələr zamanı Almaniya hökuməti bir milyondan artıq məcburi köçkün və miqrantı qəbul edərək, növbəti mərhələdə kvota sistemi tətbiq etdi və həmin miqrantları gəlir vergisi dərəcəsi, əhalinin sıxlığı nəzərə alınmaqla müxtəlif federal ştatlara yerləşdirdi.<ref>{{cite web|title=Migrant crisis: Migration to Europe explained in seven charts|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-34131911|date=28 yanvar 2016|accessdate=4 iyun 2019|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160131030536/http://www.bbc.com/news/world-europe-34131911|archivedate=31 yanvar 2016}}</ref>
 
== Coğrafiya ==
== Fiziki-coğrafi xarakteristika ==
[[ŞəkilFile:Deutschland topo.jpg|thumb|300px|rightupright|Almaniyanın topoqrafikfiziki xəritəsi]]
Almaniya Avropanın mərkəzi hissəsində yerləşən 357.021&nbsp;km² əraziyə malik olan ölkədir. Ərazisinin 349.223&nbsp;km² quru, 7.798&nbsp;km² isə sudan ibarətdir. Almaniya ərazisinə görə dünyada 63-cü, Avropada isə 7-ci ən böyük dövlətdir. Avropanın 9 ölkəsi ilə həmsərhəddir. Bunlar şimalda [[Danimarka]], şərqdə [[Polşa]] və [[Çex Respublikası]], cənubda [[Avstriya]] və [[İsveçrə]], cənub-qərbdə [[Fransa]] və qərbdə [[Luksemburq]], [[Belçika]] və [[Niderland]]dır. Ən hündür nöqtəsi ölkənin cənubunda [[Alp dağları]]nda yerləşən [[Zugspitze]] dağıdır (dəniz səviyyəsindən 2.962 m hündürlükdə). Almaniyanın cənubu əsasən dağlıq, şimal hissəsi isə düzənlik ərazilərdir. Hal-hazırda müasir Almaniyanın ərazisi [[Soyuq müharibə]] dövründəki [[Qərbi Almaniya]]nın ərazisindən 30.3% böyük, Almaniya İmperiyasının ərazisindən 33.9% kiçik, Veymar Respublikası dövründəki Almaniyanın ərazisindən isə 23.8% daha kiçikdir.
 
[[Qərbi Avropa|Qərbi]] və [[Mərkəzi Avropa]] regionlarında yerləşən Almaniya şimaldan [[Danimarka]], şərqdən [[Polşa]] və [[Çex Respublikası]], cənub-şərqdən [[Avstriya]], cənub-qərbdən [[İsveçrə]], qərbdən [[Fransa]], [[Lüksemburq]] və [[Belçika]], şimal-qərbdən [[Niderland]]la həmsərhəddir. Ölkə 47° və 55° şimal paralelləri, həmçinin 5° və 16° şərq meridianları arasında yerləşir. Mərkəzi Avropanın üçüncü ən böyük gölü olan [[Boden gölü]] Almaniya, İsveçrə və Avstriya dövlətlərinin sərhədində yerləşir.<ref>[http://library.mcmaster.ca/maps/fc1999.htm Image #432, Flying Camera Satellite Images 1999] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015142609/http://library.mcmaster.ca/maps/fc1999.htm |date=15 October 2015 }}, Lloyd Reeds Map Collection, McMaster University Library.</ref> Almaniyanın ümumi sahəsi 357,021 km² təşkil edir ki, bunun da 349,223 km²-i quru sahədən, 7,798 km²-i isə su sahəsindən ibarətdir. Ölkə ərazisinin böyüklüyünə görə Avropada yeddinci, dünyada isə 64-cü yerdədir.<ref name="CIA">{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/gm.html|title=Germany|website=CIA World Factbook|accessdate=4 iyun 2019|publisher=Central Intelligence Agency|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160211075204/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/gm.html|archivedate=11 fevral 2016}}</ref>
Almaniyanın iqlimi mülayim-dəniz iqlimi hesab olunur. Həm qış, həm də yay mövsümləri üçün sərin, buludlu və rütubətli hava xarakterikdir. Ölkə boyunca rütubətli qərb küləyi hakimdir. Ölkənin şimalı və şimal-qərbində hava çox rütubətlidir və ilin demək olar bütun dövrlərində burada çoxlu yağış yağır.
 
Yüksəklik aralığı cənubda [[Alp dağları]]ndan başlayır və şimal-qərbdə [[Şimal dənizi]], şimal-şərqdə [[Baltik dənizi]]nə qədər müxtəliflik təşkil edir. Mərkəzi Almaniyadakı meşəlik ərazidəki yaylalarla şimaldakı alçaq səviyyədə yerləşən düzənliklərə çıxış [[Reyn çayı|Reyn]], [[Dunay çayı|Dunay]] və [[Elba çayı|Elba]] çayları vasitəsilə təmin olunur. Ölkə ərazisində rast gəlinən mühüm təbii resurslara dəmir filizi, [[kömür]], potaş, linyit, [[uranium]], mis, [[təbii qaz]], [[duz]], [[nikel]] və [[su]] daxildir.<ref name="CIA" />
Ərazisinin təxminən 4.750&nbsp;km² hissəsi sulanan torpaqlardır.Ölkə ərazisinin 31%-i [[meşə]]lərlə örtülüdür.Almaniyanın ərazisindən çoxlu sayda çay axır,ən böyük olan çaylar Reyn,Dunay,Elba,Vezer və Oder çaylarıdır.Çaylar kanallar vasitəsi ilə birləşirlər.Ən böyük kanal-Kil kanalıdır(Baltik ve Şimal dənizlərini birləşdirir).Almaniyanın ən böyük gölü-Boden gölüdür(sahəsi- 540 kvadrat kilometr,dərinliyi-250 metr).
 
=== İqlim ===
[[File:Koppen-Geiger Map DEU present.svg|thumb|[[Köppen iqlim qruplaşdırması]] əsasında tərtib olunan Almaniya xəritəsi.<ref>{{cite journal |last1=Beck |first1=Hylke E. |last2=Zimmermann |first2=Niklaus E. |last3=McVicar |first3=Tim R. |last4=Vergopolan |first4=Noemi |last5=Berg |first5=Alexis |last6=Wood |first6=Eric F. |title=Present and future Köppen-Geiger climate classification maps at 1-km resolution |journal=Scientific Data |date=30 oktyabr 2018 |volume=5 |pages=180214 |doi=10.1038/sdata.2018.214}}</ref>]]
 
Almaniyanın əksər hissəsində rütubətli qərb küləklərinin üstün olduğu mülayim iqlim üstünlük təşkil edir. Ölkə Qərbi Avropanın [[dəniz iqlimi]] və Şərqi Avropanın [[kontinental iqlim]]i arasında yerləşir. İqlim [[Qolfstrim cərəyanı]]nın şimal uzantısı hesab olunan [[Şimali Atlantika cərəyanı]]nın təsiri altındadır. Bu isti cərəyanların təsiri nəticəsində Şimal dənizinin sahilində yerləşən ərazilərdə dəniz iqlimi hakimdir. Almaniyada illik ortalama 789 mm [[atmosfer yağıntıları]] müşahidə olunur və davamlı quru mövsümlərə rast gəlinmir. Qış mövsümü sərin, yay isə ilıq olur. Yay aylarında temperatur 30 °C-dək yüksəlir.<ref name="climate">{{cite web|title=Climate in Germany|url=http://www.germanculture.com.ua/library/facts/bl_climate.htm|publisher=GermanCulture|accessdate=4 iyun 2019|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160205082859/http://www.germanculture.com.ua/library/facts/bl_climate.htm|archivedate=5 fevral 2016}}</ref>
 
Şərq bölgələrində iqlim nisbətən quru olur. Ölkənin mərkəzi və qərb bölgələrində isə dəniz iqlimi və kontinental iqlim müxtəliflik göstərir. Almaniyanın əksər hissələrində dəniz iqlimi və kontinental iqlimin hakim olmasına baxmayaraq, ucqar cənubda Alp dağlarında isə daha aşağı temperatur və daha artıq atmosfer yağıntıları müşahidə olunur.<ref name="climate" />
 
Ölkə ərazisində indiyə qədər qeydə alınmış ən yüksək temperatur 40.3 °C (2015-ci ilin iyulunda, Kitzingen şəhəri) olduğu halda, ən aşağı temperatur isə −37.8 °C (1929-cu ilin fevralında, Pfaffenhofen-an-der-İlm şəhəri) qeydə alınmışdır.<ref>{{cite web |title=Wetterrekorde Deutschland |url=https://www.wetterdienst.de/Klima/Wetterrekorde/Deutschland/Temperatur/Max/ |publisher=wetterdienst.de |accessdate=4 iyun 2019}}</ref>
 
== İnzibati ərazi bölgüsü ==