İbrahimxəlil xan: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Teq: Geri qaytarma |
Redaktənin izahı yoxdur |
||
Sətir 1:
{{Dövlət xadimi
| azərbaycan dilində adı = İbrahimxəlil xan
'''İbrahimxəlil xan Cavanşir''' —▼
| adın orijinalı = İbrahimxəlil xan Sarıcalı-Cavanşir
| portret = İbrahimxəlil xan Cavanşir.jpg
| izah = Rəssam: [[Rizvan Qarabağlı]]
| portretin ölçüsü = 250
| titul = III [[Qarabağ xanlığı|Qarabağ xanı]]
| bayraq = Flag karabakh mehdigulu russian emperor.JPG
| bayraq2 = Flag karabakh mehdigulu russian emperor.JPG
| dövr əvvəl = [[1763]]
| dövr son = [[1806]]
| sələfi = [[Mehrəli bəy Sarıcalı-Cavanşir|Mehrəli bəy]]
| xələfi = [[Mehdiqulu xan Cavanşir|Mehdiqulu xan]]
| tacqoyma =
|milliyyəti = [[Azərbaycan türkləri|Azərbaycan türkü]]
|dini = [[Şiə]] [[İslam]]
|doğum tarixi = [[1732]]
|doğum yeri = [[Alaqarğu]], [[Arazbar]]
|ölüm tarixi = [[1806]], [[12 iyun]]<ref>Məlik Cəmşidin Yuli təqvimi ilə 1806-cı ilin mayın sonunda (Qriqori təqvimi ilə: 12.07.1806) general-mayor Nesvеtayevə yazdığı məktubda İbrahim xanın öldürülməsi qeyd olunub. Bax: {{AKAK|3|329-330. — № 600|http://www.runivers.ru/bookreader/book9488/#page/335/mode/1up}}</ref><ref>[http://erevangala500.com/uploads/pdf/1334647157.pdf Ф.М.Абасов. Гарабагское ханство, стр.: 126, Баку, 2007. ханство]</ref>
|ölüm yeri = [[Şuşa]] qalasının yaxınlığında
|dəfn yeri = [[Şuşa qalası]]
|sülalə = [[Cavanşirlər]]
|atası = [[Pənahəli xan]]
| həyat yoldaşı = Xanımnənə xanım (Cəbrayıllı Nəbi ağanın qızı), Bikə ağa ([[IV Ümmə xan]] bacısı), Xurşid bəyim (1743—?) ([[Şahverdi xan Ziyadoğlu-Qacar]] qızı), Tuba xanım (?-[[1806]], [[12 iyun]]) Hurizad xanım (Məlik Şahnəzər qızı)
|uşaqları = '''oğlanları:'''<br />Məhəmmədhəsən ağa, Cavad ağa, [[Mehdiqulu xan]], Əbülfət ağa, [[Xanlar ağa Sarıcalı-Cavanşir|Xanlar ağa]], Məhəmmədqasım ağa, Əhməd xan, Hüseynqulu ağa, Səfiqulu ağa, Fətəli ağa, Şıxəli ağa, Abbasqulu ağa;<br /> '''qızları:'''<br /> Ağabəyim ağa, Tuti bəyim, Baxşı bəyim, Güllü bəyim, Kiçik bəyim, Əzət bəyim, [[Gövhər ağa]], Şahnisə bəyim, Səltənət bəyim (?-[[1806]], [[12 iyun]])
}}
▲'''İbrahimxəlil xan Cavanşir''' — [[Qarabağ xanlığı]]nın xanı.
== İbrahimxəlil xan ==
İbrahimxəlil xan dövründə [[Qarabağ xanlığı]] çox böyük sürətlə inkişaf edirdi. Ağıllı və savadlı adamlar üçün ölkədə hər cür şərait yaradılır və sərbəst fəaliyyət göstərmək imkanı verilirdi. Şuşada elm, mədəniyyət və incəsənət işçilərindən ibarət ziyalı sinfi yaranırdı. Şəhərdə tikinti işləri geniş vüsət almışdı. [[Şuşa]] abadlaşır, xan sarayları, yaşayış evləri, qala divarları tikilir, yeni-yeni məktəblər açılırdı.
Dövrünün görkəmli şairi olan [[Molla Pənah Vaqif]] İbrahimxəlil xanın dəvətini qəbul edərək [[Qazax]]dan [[Şuşa]]ya gəlir. Şairliklə yanaşı [[astronomiya]] və [[tətbiqi riyaziyyat]] elmlərini dərindən bilən Vaqif, Qarabağ xanlığının tarixində müdrik dövlət xadimi, uzaqgörən siyasətçi kimi də şərəfli yer tutur. Sarayda xanın 1-ci vəziri vəzifəsini tutan şair xanlığın xarici, daxili və hərbi siyasətinin təyin edilməsində əsas rol oynayır, tezliklə Qarabağ xanlığı beynəlxalq aləmdə tanınır. Fəqət bu yüksəlişə baxmayaraq Azərbaycan xanlıqlarının başı üzərində müstəqilliyin itirilməsi qorxusu dolaşırdı. [[İran]], [[Osmanlı İmperiyası|Osmanlı]] və [[Rusiya İmperiyası]] bu ərazidə üstün mövqe əldə etmək uğrunda mübarizə aparırdılar. Digər tərəfdən qonşu xanlıqların da bir-birinin müstəqilliyinə, ərazi bütövlüyünə qəsd etmək ehtimalı var idi. Ona görə də xanlıqlar güclü dövlətlərdən və qonşu xanlıqlardan özlərinə etibarlı müttəfiqlər axtarırdılar.
== Ağa Məhəmməd şah Qacarın Qafqaza yürüşü ==
Belə bir dövrdə İbrahim xan [[Gürcüstan]]la ittifaqa girir və birlikdə [[Rusiya]]nın müdafiəsinə nail olmağa çalışır. [[1783]]-cü ildə Gürcüstanın Rusiya tabeçiliyinə keçməsilə əlaqədar bu üçtərəfli ittifaq möhkəmlənmiş olur. [[1791]]-ci ildə [[Ağa Məhəmməd şah Qacar]] atası [[Məhəmmədhəsən xan Qovanlı-Qacar]]ın işlərini davam etdirərək dərhal [[Azərbaycan]] ərazisində zəifləmiş mövqelərini qüvvətləndirmək üçün tədbirlər görür. O, tabe olmayan xanlara və feodallara amansız divan tutaraq onları öz hakimiyyətini tanımağa məcbur edir. O, bir zaman xəbər tutur ki, Rusiya tabeliyini qəbul etmiş Gürçu çarı II İrakli Qarabağ və [[İrəvan]] xanlıqlarının da belə bir qərar qəbul etməsinə çalışır. [[Qarabağ]]ın Rusiyanın tabeliyinə keçməsi fikrindən dəhşətə gələn Ağa Məhəmməd şah Qacar çox narahat olur. O, [[1795]]-ci ildə 60-minlik bir ordu ilə Qafqaza yürüş edir.
Şahın özünün komandanlıq etdiyi böyük bir ordu hissəsi Qarabağ üzərinə yeriyir və Şuşa qalasını mühasirəyə alır. Hərtərəfli hərbi hazırlıq olmadan qısa müddətdə Şuşanı ələ keçirməyin qeyri-mümkün olduğunu görən Aqa Məhəmməd şah Qacar [[Tiflis]] istiqamətində hücuma keçir. O, heç bir çətinlik çəkmədən Tiflisə daxil olub şəhəri darmadağın edir.
[[1797]]-ci ildə Ağa Məhəmməd şah Qacar daha böyük bir qüvvə ilə ikinci dəfə [[Qafqaz]]a yürüş edir. Qacar qoşununun Arazı keçməsini eşidən kimi İbrahimxəlil xan Şimali Azərbaycana qaçıb gizlənir. Aqa Məhəmməd şah Qacar dəbdəbəli şəkildə, bir fateh sifətilə [[Şuşa qalası]]na daxil olur. Bir neçə gün sonra iyun ayının 5-də saray məmurları Ağa Məhəmməd şahı gecə öz iqamətkahında qətlə yetirirlər. Bu əhvalatı eşidən İbrahimxəlil xan [[Şuşa]]ya qayıdıb şahın cəsədini böyük ehtiram ilə [[Tehran]]a yola salır. Beləliklə Azərbaycan xanlıqlarını birləşdirmək Ağa Məhəmməd şaha nəsib olmur.<ref>http://www.karabakh-doc.azerall.info/ru/isegod/isg030az-2.php. www.karabakh-doc.azerall.info</ref>
[[12 iyun]] [[1806]]-cı ildə İbrahim xan Şuşa yaxınlığındakı Xanbağında ailəsi ilə birlikdə rus mayoru Lisaneviçin dəstəsi tərəfindən qətlə yetirildi
'''Oğulları'''
*[[Məhəmmədhəsən ağa Sarıcalı-Cavanşir]] (1755-1806) general-mayor
*[[Mehdiqulu xan Cavanşir]] general-mayor
*Talıbxan
*Cavad ağa (1757-1779)
*[[Xanlar ağa Sarıcalı-Cavanşir|Xanlar ağa]] (?-1831)
*[[Əbülfət xan Tuti]] (?-1835)
*Məhəmmədqasım ağa
*Əhməd xan
*Hüseynqulu ağa
*Səfiqulu ağa
*Fətəli ağa
*Şıxəli ağa
*Abbasqulu ağa
'''Qızları'''
*Ağabəyim ağa (1782-1832) sonra [[Ağabəyim ağa (Ağabacı)]] kimi tanındı. [[Fətəli şah Qacar|Fətəli şah Qovanlı-Qacarla]] ailə qurmuşdu.
*Tuti bəyim [[Səlim xan Şəkili]] ilə ailə qurmuşdu.
*Baxşı bəyim [[Fərəculla xan Şahsevən]] ilə ailə qurmuşdu.
*Güllü bəyim [[II Nəzərəli xan Şahsevən]] ilə ailə qurmuşdu.
*Kiçik bəyim [[Hüseynqulu xan Dünbili]] ilə ailə qurmuşdu.
*Əzət bəyim [[Əbuturab xan Dünbili]] ilə ailə qurmuşdu.
*[[Gövhər ağa]] (Göbhərnisəbəyim ağa) (1796-1888) öncə [[Cəfərqulu xan Dünbili]] ilə, sonra [[Xankişi bəy Sarıcalı-Cavanşir]]lə həyat qurmuşdu.
*Şahnisə bəyim [[Əli bəy Sarıcalı-Cavanşir]]lə evlənmişdi.
*Səltənət bəyim (?-1806)
'''Törəmələri'''
* Azərbaycanın görkəmli şairə-qadını [[Xurşidbanu Natəvan]]nın babasıdır.
* [[Mehdiqulu xan]] onun nəticəsidir.
* [[Xanbikə xanım]] onun nəticəsidir.
{{Cavanşirlərin zaman xətti}}
{{Sələf-xələf (Cavanşirlər)
| XAN = <!-- Adı -->İbrahim xan
| ZAMAN = <!-- Hansı sülalə dövrünə təsadüf edir -->Cavanşirlər
| SƏLƏF = <!-- Ondan qabaq gələn -->[[Pənahəli xan]]
| XƏLƏF = <!-- Ondan sonra gələn -->[[Mehdiqulu xan Cavanşir|Mehdiqulu xan]]
}}
== İstinadlar ==
|