09:16, 22 avqust 2018 tarixindəki versiya redaktə Cavidaga (müzakirə \| töhfələr) Avtopatrullar, Təcrübəli istifadəçilər 5.132 redaktə kRedaktənin izahı yoxdur Teq: Vizual redaktor ← Əvvəlki redaktə		21:49, 23 iyun 2019 tarixindəki versiya redaktə əvvəlki halına qaytar İşçiBot (müzakirə \| töhfələr) Botlar 59.228 redaktə k tənzimləmə Sonrakı redaktə →
Sətir 1: {{Dövlət xadimi \| azərbaycan dilində adı = Toluy xan \| adın orijinalı = {{~~Lang~~Dil-mn\|Тулуй}} \| portret = Tolui Khan.jpg \| izah = Sətir 34: Renşenqçinqhsianq - 仁圣景襄皇帝 (1310) <br> ''Həyat dolu, görkəmli və yardımsevər"}} '''Toluy xan''' və ya '''Tuluy xan''' ({{~~lang~~Dil-mn\|Тулуй}}) - [[Monqol imperiyası]]nın dövlət xadimi, hərbi lider. [[Çingiz Xan]] və [[Börte]]nin dördüncü - ən kiçik oğlu. [[Çingiz Xan]]ın ölümündən sonra bir müddət [[Monqol imperiyası]]nın naibi olmuşdur (1227-1229). Naib kimi özünə ''Böyük Noyon'' ({{~~Lang~~Dil-mn\|ᠶᠡᠬᠡ ᠨᠣᠶᠠᠨ}}, {{~~Lang~~Dil-zh\|也可那颜}}) titulunu götürmüşdü. Ölümündən sonra [[1251]]-ci ildə oğlu [[Münke xan]] tərəfindən ona imperator titulu '''''İn-u xuan-di''''' (Cəsur və döyüşkən imperator) və '''''Juyçonq''''' məbəd adı verildi. [[1265]]-ci ildə dördüncü oğlu [[Xubilay]] tərəfindən ona daha bir titul '''''Çinqhsianq xuan-di''''' (Görkəmli və yardımsevər imperator) verildi. == Həyatı == 1191-ci ildə doğulduğu güman edilir.<ref>[https://books.google.az/books/about/The_Mongol_Empire_A_Historical_Encyclope.html?id=4gB9DQAAQBAJ&redir_esc=y <nowiki>Timothy May - The Mongol Empire: A Historical Encyclopedia [2 volumes]: A Historical Encyclopedia</nowiki>]</ref> 1203-cü ildə [[Sörköktəni Bəgi\|Sorxaxtani bəyim]] ilə evləndirilmişdir. İlk övladı [[Münke xan\|Münke]] isə 1209-cu ildə doğulmuşdur. === Xarəzm kampaniyasında iştirak === Sətir 52: [[Çingiz xan]] öz vəliəhdi olaraq üçüncü oğlu [[Ögedey xan]]i seçdi. Monqol qanunlarına görə Toluy kiçik oğul “ocağın qoruyucusu” (otçiqin) olaraq atasının əsas yurdu [[Monqolustan]]a sahib çıxaraq oranı qorumalı idi. “Monqolların gizli tarixi” əsərində yazılanlara görə Toluy xanın taxtına iddia etmədi. Fars tarixçiləri [[Əlaəddin Ataməlik Cüveyni\|Cüveyni]] və [[Fəzlullah Rəşidəddin\|Rəşidəddin]] onu atasının ali hakimiyyətinin varisi kimi təqdim etməməsini Guyukun ölümündən sonra Toluy oğullarının hegemonyasınına haqq qazandırmaq istəyi ilə ehtimal edirdilər. Toluy ordunun mərkəzi hissəsinin (129000 nəfərdən ibarət idi) komandanlığını aldı və [[1229]]-cu ildə Böyük Qurultayı çağırıb [[Çingiz xan]]ın vəsiyyəti ilə [[Ögedey xan~~\|Ögedey xanı~~]]ı xaqan elan edənə qədər dövlətin naibi olaraq qaldı. Toluya [[Ögedey xan]]in hakimiyyətində olan keşikçilər korpusunun (xan keşikçiləri) komandanlığı verildi və [[Ögedey xan]]a 9 dəfə sadiqlik andı içdi. Komandanlıqla yanaşı Toluy Elyuy Çutçayla yanaşı dövlətin idarə olunmasında da mühüm rol oynamışdır. Böyük Xanın seçilməsindən sonra monqollar qoşunların böyük hissəsini cəbhəyə qaytarmaqla [[Çzin imperiyası]] ilə müharibəni davam etdirdi. Hərbi əməliyyatlar monqollar üçün heç də uğurlu alınmadı və onlar [[1230]]-cu ildə geri çəkilərkən cənub-qərbəki qrupların komandanlığı [[Sabutay bahadur\|Sabutay]]dan alınıb Toluya verildi. Tezliklə o, Çzin ordusunu məğlub etdi və [[1232]]-ci ilin əvvəlində imperiyanın daxili ərazilərinə girdi. Sətir 77: == İstinadlar == <references /> [[Kateqoriya:Monqollar]]▼ {{Monqol İmperiyasının xanları}} ▲[[Kateqoriya:Monqollar]]

Toluy xan: Redaktələr arasındakı fərq