|
=== Kəşfi ===
Heliumun qalıqlarına ilk dəfə 18 Avqust 1868-ci ildə [[Günəş|Günəşin]] [[Xromosfer|xromosferinin]] [[ Emissiya spektri|spektrində]] 587.49 nanometr [[dalğa uzunluğu]] olan parlaq sarı bir xətt olaraq rast gəlindi. Xətt, Hindistanın [[ Guntur|Guntur]] şəhərində [[ 1868-ci il 18 avqust günəş tutulması|cəmi günəş tutulması]] zamanı fransız astronomu [[ Pierre Janssen|Jül Janssen]] tərəfindən aşkar edilmişdir. <ref name="frnch">{{Cite journal|title=French astronomers in India during the 17th – 19th centuries|pages=95–100|last=Kochhar, R. K.|date=1991}}</ref> <ref name="nbb">{{Cite book|author=Emsley, John|title=Nature's Building Blocks|publisher=Oxford University Press|date=2001|location=Oxford|pages=175–179|isbn=978-0-19-850341-5}}</ref> Bu xəttin əvvəlcə [[natrium]] olduğu ehtimal edildi. [[Cozef Norman Loker|Elə]] həmin il oktyabrın 20-də İngilis astronomu [[Cozef Norman Loker|Norman Lockyer]] günəş spektrində sarı bir xətt müşahidə etdi. O bu xəttə D <sub>3</sub> adını verdi, çünki məlum D <sub>1</sub> və D <sub>2</sub> Fraunhofer xəttləri yaxınlığında idi. <ref name="Lockyer 1868">{{Cite journal|last=Lockyer|first=J. N.|title=Notice of an observation of the spectrum of a solar prominence|date=October 1868|pages=91–92}}</ref> <ref name="enc">{{Cite book}}</ref> Bunun Yer kürəsində bilinməyən Günəşdəki bir elementin səbəb olduğu qənaətinə gəldi.İngilis kimyaçı [[Eduard Franklend|Edward Frankland]] bu elementə Helium,(ἥλιος yunanca ''[[Helios]]- günəş titanı)'' <ref>{{Cite journal|last=Thomson|first=William|date=August 3, 1871|pages=261–278 [268]|title=Inaugural Address of Sir William Thomson|quote=Frankland and Lockyer find the yellow prominences to give a very decided bright line not far from D, but hitherto not identified with any terrestrial flame. It seems to indicate a new substance, which they propose to call Helium}}</ref> adını verdi.
1881-ci ildə, İtalyan fiziki Luigi Palmieri, [[Vezuvi|Vezuvi vulkanının]] son püskürməsi zamanı [[sublimasiya]] edilmiş bir materialı təhlil edərkən ilk dəfə D <sub>3</sub> spektral xətti ilə Yerdəki [[ Luigi Palmieri|heliumu]] aşkar etdi. <ref name="Palmieri 1881">{{Cite journal|last=Palmieri|first=Luigi|title=La riga dell'Helium apparsa in una recente sublimazione vesuviana|date=1881|quote=''Raccolsi alcun tempo fa una sostanza amorfa di consistenza butirracea e di colore giallo sbiadato sublimata sull'orlo di una fumarola prossima alla bocca di eruzione. Saggiata questa sublimazione allo spettroscopio, ho ravvisato le righe del sodio e del potassio ed una lineare ben distinta che corrisponde esattamente alla D<sub>3</sub> che è quella dell'Helium. Do per ora il semplice annunzio del fatto, proponendomi di ritornare sopra questo argomento, dopo di aver sottoposta la sublimazione ad una analisi chimica.'' (I collected some time ago an amorphous substance having a buttery consistency and a faded yellow color which had sublimated on the rim of a fumarole near the mouth of the eruption. Having analyzed this sublimated substance with a spectroscope, I recognized the lines of sodium and potassium and a very distinct linear line which corresponds exactly to D<sub>3</sub>, which is that of helium. For the present, I'm making a mere announcement of the fact, proposing to return to this subject after having subjected the sublimate to a chemical analysis.)}}</ref>
[[Şəkil:Clevite sample (35321726345).jpg|left|thumb|116x116px|Klivit məhlulu]]
26 mart 1895-ci ildə Şotlandiyalı kimyaçı [[Uilyam Ramzay|ser William Ramsay]], klivit mineralını( tərkibində ən azı 10% torpaq elementi olan [[uraninit]] mineralı ) mineral [[Turşu|turşuları]] ilə reaksiyaya daxil edərək heliumu mineraldan təcrid etdi və yer üzündəki heliumu əldə etdi. Ramsay mineralda [[Arqon|argon]] axtarırdı, amma [[azot]] və [[oksigen]] [[sulfat turşusu]] ilə qazdan ayrıldıqdan sonra Günəşin spektrində müşahidə olunan D <sub>3</sub> xəttinə uyğun bir parlaq sarı xətt gördü. <ref name="enc2">{{Cite book}}</ref> <ref>{{Cite journal|title=On a Gas Showing the Spectrum of Helium, the Reputed Cause of D<sub>3</sub>, One of the Lines in the Coronal Spectrum. Preliminary Note|last=Ramsay, William|pages=65–67|date=1895}}</ref> <ref>{{Cite journal|title=Helium, a Gaseous Constituent of Certain Minerals. Part I|last=Ramsay, William|pages=81–89|date=1895}}</ref> <ref>{{Cite journal|title=Helium, a Gaseous Constituent of Certain Minerals. Part II – Density|last=Ramsay, William|pages=325–330|date=1895}}</ref> Bu nümunələr Lockyer və İngilis fiziki William Crookes helium olaraq təyin olundu. <ref>{{Cite journal|title=On the new gas obtained from uraninite. Preliminary note, part II|last=Lockyer, J. Norman|pages=67–70|date=1895}}</ref> <ref>See:</ref> Eyni ildə kimyəvi maddələr, [[ Atom ağırlığı|atom ağırlığını]] dəqiq müəyyənləşdirmək üçün kifayət qədər qaz toplayan İsveçin [[Uppsala]] şəhərində kimyaçılar Per Teodor Cleve və Abraham Langlet tərəfindən müstəqil şəkildə ayrıldı. <ref name="nbb2">{{Cite book|author=Emsley, John|title=Nature's Building Blocks|publisher=Oxford University Press|date=2001|location=Oxford|pages=175–179|isbn=978-0-19-850341-5}}</ref> <ref>{{Cite journal|title=Das Atomgewicht des Heliums|last=Langlet, N. A.|pages=289–292|date=1895}}</ref> <ref>{{Cite book|last=Weaver, E. R.|title=Industrial & Engineering Chemistry|date=1919}}</ref> Helium, amerikalı geokimyaçı William Francis Hillebrand tərəfindən, Ramsay'ın kəşfindən əvvəl, mineral uraninit nümunəsini sınayarkən qeyri-adi spektral xətləri görəndə kəşf edilmişdi. LakinHillebrand xətləri azotla əlaqələndirmişdi. <ref>Hillebrand (1890) "On the occurrence of nitrogen in uraninite and on the composition of uraninite in general," ''Bulletin of the U.S. Geological Survey'', no. 78, pp. 43–79.</ref>
<br />
|
