Böyük Qafqaz: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur |
k mən "süxurlar" adlı yeni başlıq yaratdım |
||
Sətir 29:
[[Subalp və alp çəmənlikləri|Subalp]] yarımqurşağının [[Iqlim amilləri|iqlim]]<nowiki/>i alp yarımqurşağı ilə müqayisədə [[landşaft]] komplekslərinin inkişafı üçün əlverişlidir. Bu ilk növbədə bu yarımqurşağın nisbətən aşağı hipsometrik səviyyədə yerləşməsi ilə əlaqədardır. Burada illik cəm günəş radiasiyası 135-140 kkal/sm<sup>2</sup>, illik [[radiasiya balansı]] 25 kkal/sm<sup>2</sup> təşkil edir. [[Hava]]<nowiki/>nın ortaillik temperaturu müsbət 2-6<sup>0</sup>, orta yanvar-minus 6<sup>0</sup>, orta iyul temperaturu isə müsbət 15<sup>0</sup>C təşkil edir. Ortaillik [[Yağıntıların illik gedişi|yağınt]]ıların miqdarı 1300 mm olub, nəmləmə 300-240%-dir. Subalp yarımqurşağının 2600 m hündürlüklərində qar örtüyü yerdə 200 gün qalır.
Ərazinin makroyamaclarının ekspozisisyasından və hündürlüyündən asılı olaraq 5 və 10<sup>0</sup> artıq [[sutka]]<nowiki/>lıq temperatur cəmi müxtəlif dərəcədə paylanmışdır. 10<sup>0</sup>-dən artıq ortasutkalıq temperatur cəmi 1800-2600 m yüksəkliklərdə 1300-300<sup>0</sup> arasında dəyişir. 5<sup>0</sup>-dən artıq ortasutkalıq temperatur cəmi həmin yüksəkliklərdə 1900-900<sup>0</sup> arasında tərəddüd edir.
Alp qurşağına nisbətən [[Subalp və alp çəmənlikləri|subalp]] yarımqurşağında istilik ehtiyatının kifayət qədər olması qeyd olunan [[landşaft]] kompleksinin [[Bitkilər|bitki]] tərkibinin müxtəlifliyinə səbəb olmuşdur. İki bitki qurşağı-Yuxarı hissədə alp çəmənləri, aşağı hissədə isə meşə bitkiləri arasında yerləşən [[Subalp və alp çəmənlikləri|subal]]<nowiki/>p qurşağı hər iki bitki formasiyalarının elementlərini özündə əks etdirir.
Subalp yarımqurşağında torpaq örtüyünün formalaşması və inkişafı məlum fizcoğrafi qnunquyğunluqlara tabe olaraq əsasən iqlimdən ərazinin yüksəklikdən, yamacların ekspozisiyasından və relyefinmorfologiyasından asılıdır. Yüksək dağlığın subalp yarımqurşağında torflu dağ-çəmən, dağ-çəmən çimli, dağ-çəmən [[Qara torpaqlar|qaratorpaqlar]] inkişaf etmişdir. Bu qeyd olunan torpaq yarımtiplərindən başqa meşələrin [[Subalp və alp çəmənlikləri|subalp]] qurşağı ilə qovuşduğu yerlərdə dağ-çəmen-[[meşə]] torpaqları yayılmışdır.
Sətir 38:
[[Subalp və alp çəmənlikləri|Subalp]] çəmənliklərindən əsasən biçənək kimi istifadə olunur. Əlverişli termik rejim, nəmlənmə şəraiti ərazidə hündür, zəngin növ tərkibinə malik otların formalaşmasına səbəb olmuşdur. Bundan əlavə subalp çəmənliklərdə çoxlu sayda dərman [[bitkilər]]<nowiki/>i vardır. Yüksək [[dağ]] çəmənliklərinin su, torpaqqoruyucu və [[eroziya]]ya qarşı mühafizə rolu vardır. <ref>Azərbaycan Respublikasının Coğrafiyası I cild. Bakı 2014.</ref>
== Süxurlar ==
== Qafqaz dağlarının geoloji quruluşu haqqında müxtəlif fikirlər mövcuddur. Məsələn, geoloq akademik Ə.Ş.Şıxəlibəyli Astraxanovka yaylasına tabaşir çöküntüləri örtüyü altında yatan çökmə süxur kompleksinin kaynozoy çöküntüləri olmasını şübhə altına almaqla, onların yura sisteminə aid olması haqda fikini söyləmişdir. Dibrar zonasından cənubda Taxtayaylaq sinklinalının, Altıağac antiklinalının və bir sıra başqa strukturların normal morfoloji quruluşu burada tektonik örtüyün özəyinin yerləşməsini də böyük şübhə altına qoyur.<ref>http://gsaz.az/ci/Kitabxana/museyibov%20azerbaycanin%20fiziki%20cografiyasi.pdf</ref> ==
== Böyük Qafqazın bəzi zirvələri ==
<br />
;Azərbaycan ərazisindəki
* [[Bazardüzü]] 4466 m
| |||