06:49, 3 iyul 2019 versiyası (redaktə) Toghrul Rahimli (müzakirə \| Fəaliyyətlər) ← Əvvəlki fərq		15:31, 13 avqust 2019 versiyası (redaktə) (əvvəlki halına qaytar) İşçiBot (müzakirə \| Fəaliyyətlər) k (tənzimləmə) Sonrakı fərq →
{{~~Çaylar~~Çay \|Adı = Quruçay \|Yerli adı = {{Yer xəritəsi~\|Azərbaycan fiziki\|lat_deg=41.611652\|lat_min=0\|lon_deg=48.844320\|lon_min=0\|mark =Blue pog.svg\|marksize=7\|\|label_size=80\|label=mənsəbi}}}}}} '''Qusarçay''' - [[Qusar]], [[Quba]] və [[Xaçmaz]] rayonları ərazisindən axıb [[Xəzər dənizi]]nə tökülür. == Ümumi məlumat == Uzunluğu 108  km,hövzəsinin sahəsi 799  km²-dir. Başlanğıcını Bazardüzü dağından (3780 m) alır. Başlıca qolları, soldan [[Şahnabat]] (uzunluğu 12  km), sağdan isə Sixur (uzunluğu 14  km) çaylarıdır. Çayın illik axımının 7%-i yağış, 64%-i qar, 29%-i isə yeraltı sulardan əmələ gəlir. Axıncaçayın orta illik su sərfi 7,70 kub m/san-dir. Axımın 19%-i yazda, 56%-i yayda, 18%-i payızda, 7%-i isə qışda keçir. Orta illik asılı gətirmələr sərfi 5,44 kq/san, lillənməsi isə 700 q/kub m-dir. Suyu hidrokabonatlı-kalsiumlu olmaqla 150-300 mq/l minerallaşmaya malikdir. Qusarçayın üzərində [[Qusar]], Xuray, Ənik və Güzün HES -ləri tikilmişdir. Suvarma işlərində geniş istifadə olunur. Suyun bir qismi Samur-Abşeron su kanalına axıdılır. Qusarçayın axını boyu onun əmələ gətirdiyi dərə dörd hissəyə ayrılır. Birinci hissə Baş suayrıcı silsilənin şimal yamacıdır ki, burada çay geniş troq tipli Yatıq dərənin dibi ilə axır. Cənub yamac və şimal yamacın başqa çaylarından fərqli olaraq, burada çayın yatağının meyilliyi böyük deyil (38 m/km). İkinci hissədə çay Şahdüzü adlanan böyük erozion çökəkliyin dibi ilə qərb-şərq istiqamətində axır. Uzunluğu 7  km-ə çatan ikinci hissədə Yatıqdərə və Şahnabadçay birləşir və sağdan Tufan dağının şimal yamclarındakı qar və buzlardan mənbəyini götürən bir sıra qısa qollar qəbul edir (Əbilsu və s.). Bu hissədə çay yatağının meyilliyi 20 m/km-dən azdır. Üçüncü hissədə Qusarçay öz istiqamətini kəskin dəyişərək şimal - şimal-şərqə dönür və dərin (2  km) yarma dərə ilə [[Şahdağ]] və Qızılqaya massivlərini bir-birindən ayırır. Burada çayın yatağının düşməsi 80 m/km-dən artıqdır. Çay əhəngdaşlarından ibarət qaya və kəsəklər arasında iti axır və astanalar, şəlalələr əmələ gətirir. Bu hissə Quzun kəndində qurtarır. Dördüncü hissə [[Quzun]] kəndi yaxınlığında başlayıb Bala Qusar-Çartəpə kəndləri yanında qurtarır. Burada (uzunluğu 30  km, çay yatağının düşməsi 21,6 m/km) Qusarçay geniş əsl qutuvari-terraslı dərə ilə axır. Bu hissədə dərə cavan kontinental (prolüvial, allüvial-prolüvial) çöküntülərin çox qalın qatlarını kəsdiyinə görə, çay sularının xeyli hissəsi infiltrasiyaya itir (yataqaltı axın yaradır). Qusar maili düzənliyinin şimal hissəsində çay nəql etdiyi iri danəli gətirmələri əsasən, çökdürür və Samur-Dəvəçi ovalığında bir neçə qollara ayrılaraq, öz sularını Xəzərə çatdırır. Qusarçaydan və xüsusilə [[Samur]]dan məsaməli və qaba tərkibli allüvial-prolüvial qatlara süzülən sular Samur-Dəvəçi ovalığının şimal hissəsinin (Şollar düzünün) bol yeraltı sularını qidalandırır.

"Qusarçay" səhifəsinin versiyaları arasındakı fərqlər

Qusarçay (redaktə)

15:31, 13 avqust 2019 versiyası