Abşeron arxipelaqı: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
k parametr düzəlişləri using AWB |
|||
Sətir 2:
|Adı = Abşeron arxipelaqı
|Yerli adı =
|
|
|Arxipelaq =
|lat_dir = N|lat_deg = 40|lat_min = 20|lat_sec = 00
Sətir 21:
|Akvatoriya 1 =
|Adaların sayı = 10
|
|
|Hündür nöqtəsi =
|Əhali =
Sətir 43:
|radius =5
}}
|
}}
[[Şəkil:Stamps of Azerbaijan, 2013-Lighthouses of Absheron archipelago.jpg|right|thumb|300px|[[2013]]-cü ildə buraxılmış filateliya məhsulu]]
'''Abşeron Arxipelaqı'''<ref>[http://mapcarta.com/13950066 Abşeron arxipelaqının yerləşdiyi ərazi]</ref><ref>[http://itouchmap.com/?c=aj&UF=121633&UN=357580&DG=ISLS Abşeron arxipelaqı]</ref><ref>
]], [[Qu (ada)|Qu adası]], [[Tavaaltı adası]], [[Koltiş adaları|Koltiş]], [[Qarabattaq adası|Qarabattaq]], [[Dardanel adaları|Dardanel]] və [[Yal adası]] aiddirlər. Arxipelaqın tərkibinə Buzovna Vulkan sayı, Rif sayı, Abşeron sayı, Daşlı sayı, Şimali Qu sayı, Karaçyov sayı, Darvin sayı, Kesson sayı, Orasnaya bankası, və Yuznaya bankası kimi dayazlıqlar və adacıqlar daxildir.
== Tarixi ==
Bu adaların mənşəyi qədimlərə gedib çıxır. Adların əksəriyyətində rast gəlinən "Zirə" sözü ərəbcə ada mənasını verən "cəzirə" sözündən götürülmüşdür.
Adların əksəriyyəti XVI əsrdə Xəzərdə peyda olan ruslar, xüsusən kazaklar tərəfindən dəyişdirilib. Məsələn, Böyük Zirə – Nargin, Daş Zirə – Volf, Zənbil – Duvannı, Səngi-Muğan – Svinna, Çigil – Oblivnoy, Qara Su – Los, Gil – Qlinyannı, Xara Zirə – Bulla, Çilov – Jiloy, Pirallahı – Artyom adlandırılmışdır. Bəzi adların mənşəyinin öz tarixi var.
Məsələn, Nargin və Volf adalarının adı I Pyotrla bağlıdır. İsveçlə müharibədən sonra buralar ona formaca analoji adları olan Fin körfəzindəki Revel adalarını xatırladıb. Nargin ("Nargin" – almanca, "Nartingen" – estonca) "ensiz boğaz" mənasını verir. "Vulf" almancadan tərcümədə "canavar, canavar adası" deməkdir.
Çilov adası səsləşməsinə görə "Jiloy" adlandırılıb. Adanın qədim adı Çilov – Şahilandır, daha əvvəl isə o, Ronis (fars adıdır) adlandırılmışdı.
Versiyalardan birinə görə, Duvannı adasının adı orta əsr mənbələrində xatırlanan türkdilli duvan qəbiləsindən götürülüb.başqa bir versiyaya görə, "duvan" sözündən götürülüb. Kazaklar qənimət bölgüsünü bu cür adlandırırdılar. XVII əsrdə Stepan Razinin kazakları Abşerona hücumlar edirdilər. Bakının ətrafında əldə olunan qənimət bu adada bölüşdürülürdü, adanın adı da buradan götürülüb.
Zənbil – adından məlum olduğu türk sözüdür, "hörülmüş səbət" deməkdir. Yəqin ki, bu ad adanın uzaqdan çevrilmiş səbətə bənzədilməsindən yaranıb. Belə bir versiya var ki, Bulla adı da S.Razinlə bağlıdır, "bıl ya" ("mən burda olmuşam" mənasında) deməkdir. Los adası (Qara Su) görünüşünə görə belə adlandırılıb. Yuxarı hissələri yüksəklikdə yerləşən, cənuba doğru isə alçaqlaşan ada kazaklara sığının kürəyini xatırladırdı. Oblivnoy adlandırılan ada (Çigil) palçıq vulkanı mənşəlidir. Adanın cənub-şərq hissəsində fəaliyyətdə olan bir neçə palçıq vulkanı var, onlar daim səthə yeni palçıq dalğaları püskürürlər. Rusların adaya verdiyi ad da bununla bağlıdır. Ehtimal olunur ki, adanın əsl adı (Cigil) türkdilli qəbilələrin adından götürülmüşdür.
Svinnoy adının isə donuza heç bir dəxli yoxdur. Qədim zamanlarda Səngi-Muğan günahkarların və canilərin sürgün yeri idi. Buna görə də "ostrov s vinoy" ("günahkar ada") adını almışdı. Sonradan ad təhrif olunaraq "Svinnoy" formasına düşdü. Səngi-Muğan toponiminin əsasını səng – farsca daş və Muğan (yer adı) təşkil edir. Bəzi mənbələrlə ada Səngi-Müzəffər adlanır.
| |||