İran körfəzi: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
k Məqaləni Gilanmehr adlı naməlum istifadəçi tərəfindən edilən yersiz və əsassız dəyişikliklərdən əvvəlki versiyasını bərpa edirəm. |
|||
Sətir 1:
{{Körfəz
|Adı = İran körfəzi<!--*icbari göstərici-->
|Yerli adı =
|
|
|lat_dir = N|lat_deg = 26|lat_min = |lat_sec =
|lon_dir = E|lon_deg =52 |lon_min = |lon_sec =
Sətir 23:
|Su tutumu =
|Tökülən çay =
|Tökülən
|
|Ada =
|Ölkə = İran<!--*mütləq göstərici-->
|Ölkə 1 =İraq
|Ölkə 2 = Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri
Sətir 41:
|Orta dərinliyi = 50
|Şəffaflığı =
|Sahil xəttinin uzunluğu =
|Həcmi =
|Su tutumu sahəsi =
|Tökülən
|Yer xəritəsi = 0
|Yer xəritəsi 1 = 0
Sətir 68:
[[Şəkil:Dugong Marsa Alam.jpg|250px|left|thumb|İran körfəzinin faunasına daxil olan [[Dyoqon]]
]]
'''İran körfəzi'''
2018-ci ildə Birləşmiş Millətlər Təşkilatının bir quruluşu olaraq Ümumdünya Əqli Mülkiyyət Təşkilatı, Origin of Appellations və onların Beynəlxalq Qeydiyyatı Protokolu əsasında Lissabon Sazişinə əsasən Fors Körfəzini rəsmi sənəddə qeydiyyatdan keçirir. Fars Körfəzi İncili üçün Qeydiyyat Sertifikatında bu adın tanınması su orqanının adının belə bir şəkildə tanınmasını göstərdi. Beynəlxalq müqaviləyə əsasən bu razılaşmaya əsasən heç bir ölkə, hökumət və təşkilat Fars körfəzinə istinad etmək üçün başqa bir ad istifadə edə bilməz.<ref
Körfəzin sahilində yerləşən ölkələr [[Oman]], [[Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri]], [[Səudiyyə Ərəbistanı]], [[Qətər]], [[Bəhreyn]], [[Küveyt]], [[İraq]] və [[İran]]<nowiki/>dır. [[Dəclə]] və [[Fərat]] çaylarının qovuşması nəticəsində yaranan [[Şəttül-Ərəb]] çayı Fars körfəzinə tökülür.
Hidroloji, hidrokimyəvi və digər xüsusiyyətlərinə görə Fars körfəzi [[dəniz]]lərlə oxşardır. 2018-ci ildə Birləşmiş Millətlər Təşkilatının bir quruluşu olaraq Ümumdünya Əqli Mülkiyyət Təşkilatı, Origin of Appellations və onların Beynəlxalq Qeydiyyatı Protokolu əsasında Lissabon Sazişinə əsasən Fors Körfəzini rəsmi sənəddə qeydiyyatdan keçirir. Fars Körfəzi İncili üçün Qeydiyyat Sertifikatında bu adın tanınması su orqanının adının belə bir şəkildə tanınmasını göstərdi. Beynəlxalq müqaviləyə əsasən bu razılaşmaya əsasən heç bir ölkə, hökumət və təşkilat Fars körfəzinə istinad etmək üçün başqa bir ad istifadə edə bilməz.<ref>{{cite
Körfəzin sahəsi 239 000
== Mübahisəli adlandırma ==
Sətir 84:
Eramızdan əvvəl 550-330-cu illər arasında mövcud olmuş, ilk [[Farslar|fars]] dövləti olan [[Əhəmənilər dövləti|Əhəmənilər İmperiyası]]<nowiki/>nın quruluşundan və sözü gedən körfəz ətrafındakı ərazilər üzərindəki hökmranlığı dövründən bəri, bu körfəz ''Pars dənizi'' adlanmağa başlanıb.
[[1960-cı il]]<nowiki/>lərdən etibarən [[ərəblər|ərəb ölkələri]]<nowiki/>ndə (əsasən [[ərəb milliyətçiliyi]] ilə bağlı səbəblərdən) '''Ərəb körfəzi''' adlandırılmağa başlanmışdır ki, bu da beynəlxalq səviyyədə mübahisələrə səbəb olub<ref>Eilts, Hermann F. (Autumn 1980). "Security Considerations in the Persian Gulf". International Security. Vol. 5, No. 2. pp. 79–113.</ref>.
Son dövrlərdə körfəzin "''Fars körfəzi''" yaxud "''Ərəb körfəzi''" adlandırılması məsələsi bəzi [[Ərəblər|ərəb]] ölkələri ilə [[İran]] rəsmiləri arasında ciddi mübahisə mövzusudur<ref>[http://www.lent.az/news.php?id=43347 Lent.az "Körfəzin adı uğrunda Tehran dünya ilə savaşmaq istəyir"]</ref>. Məsələn: 2010-cu ildən bəri [[İran]]<nowiki/>da ''Şura-ye Ali-e Enğelab-e Fərhəngi-ye Eslami (İslam və Mədəni İnqilab Ali Şurası)'' tərəfindən 30 aprel gününün rəsmi olaraq ''Fars körfəzi günü'' kimi qeyd olunması qərarı verilib. İranın keçmiş prezidenti [[Məhəmməd Hatəmi]] bunun əsas təkanverici səbəbinin, beynəlxalq səviyyədə ''"Ərəb körfəzi"'' adının əsas ad olaraq önə yeridilməsi məqsədi ilə bir neçə ərəb ölkələri tərəfindən 2009-cu ildən başlanan kompaniyanın olduğunu bildirib<ref>http://www.muslimherald.com/English/EN_News/International/065233849.htm</ref><ref>http://www.tehrantimes.com/index_View.asp?code=218557</ref>. Həmçinin bununla əlaqədar İran poçt xidməti bu günü qeyd edən markalar buraxıb<ref>http://www.wnsstamps.ch/en/stamps/IR003.08</ref>.
Müasir dövrdə buranın digər yerli adlandırma formaları da vardır - məsələn, [[Türkiyə]]<nowiki/>də (və qismən [[Azərbaycan]]<nowiki/>da) ''Bəsrə körfəzi'' (ki bu ad [[Osmanlı İmperiyası|Osmanlı dövrü]]<nowiki/>nə, 16-cı əsrə gedib çıxır), [[Cənubi Azərbaycan]]<nowiki/>da (xüsusilə milliyyətçi təşkilatlar arasında) və həmçinin müxtəlif tarixi mənbələrdə əvvələr türklər tərəfindən istifadə olunduğu deyilən ''Kəngər körfəzi'' adlarını sadalamaq olar.<ref>[http://www.gamoh.biz/habergoster.asp?id=1055 Firənglər ''Kəngər körfəzinin'' bir hissəsini tutmuşdular.]</ref><ref>[http://www.achiq.org/yazi%203/sonmez%20iran%20dil.pdfآدى ﻧﯾن اورﺗﺎﯾﺎ اﯾران دﯾل ﻗوروﭘو و دؤﻟﺗﯽ اﯾران آﺗﯾﻟﻣﺎﺳﯽ]</ref><ref>[http://araznews.info/?act=content&cat=8&newsId=3621 آزربایجان تورکلویونون اولوسال کیملیک بیچیمی- ائلدار قاراداغلی]</ref><ref>[http://oyrenci.com/news.php?id=2815 گونئی آذربایجان-دا بیر هفته ده نه لر اولوب]</ref><ref>Mahmud İsmayıl, "Azərbaycan xalqının yaranması" Azərbaycan dövlət nəşriyyatı, Bakı, 1995</ref>
[[Şəkil:Lagekarte Dschibal.jpg|thumb|251x251px|İran körfəzi [[Almanlar|alman]] kartoqrafı Qustav Droysenin "''945-ci ilədək Xilafət dövləti''" ("''Das Reich der Kalifen bis 945''") xəritəsində]]
Sətir 96 ⟶ 102:
Bundan başqa, [[XVI əsr|16-cı əsr]] alman-flamand kartoqrafı Gerhard Merkatorun 1561-ci ildə çəkilən dünya xəritəsində körfəzin adı [[Latın dili|latınca]] ''Mare di Mesendin'', yəni ''Müsəndəm dənizi'' adlanıb - bu ad [[Ərəbistan yarımadası]]<nowiki/>nın şimal-şərqi nöqtəsində yerləşən [[Müsəndəm yarımadası]]<nowiki/>nın adıyla bağlıdır. Həmin yarımada hazırda [[Oman]] və [[Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri]] arasında bölüşüb.
Bir digər flamand kartoqrafı Abraham Orteliusun 1570-də çəkdiyi xəritədə isə körfəz ''Mare El Catif'', yəni ''Qətif dənizi'' adlanıb - bu ad isə hazırkı [[Səudiyyə Ərəbistanı]]<nowiki/>nın şərq sahillərində, [[:en:Eastern Province, Saudi Arabia|əş-Şərqiyyə məntəqəti]]<nowiki/>ndə yerləşən [[:en:Qatif|Qətif şəhəri]]<nowiki/>nin adıyla bağlıdır.▼
▲Bir digər flamand kartoqrafı Abraham Orteliusun 1570-də çəkdiyi xəritədə isə körfəz ''Mare El Catif'', yəni ''Qətif dənizi'' adlanıb - bu ad isə hazırkı [[Səudiyyə Ərəbistanı]]<nowiki/>nın şərq sahillərində, [[:en:
== İstinadlar ==
Sətir 107 ⟶ 115:
== Həmçinin bax ==
{{
* [[Fars körfəzi ölkələrinin əməkdaşlıq şurası]]
| |||