Kösəm Sultan: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
this is not Kösəm, has never been Kösəm, read the description |
k parametr düzəlişləri using AWB |
||
Sətir 1:
{{Dövlət xadimi
|
|
|
|
|
|titul = [[Validə sultan]]
|dövr əvvəl = [[10 sentyabr]] [[1623]]
Sətir 12:
|doğum tarixi = {{doğum tarixi|1590||}}
|doğum yeri =
|
|
|sülaləsi =
|həyat yoldaşı = [[I Əhməd]]
|
|Dini = [[İslam]]
}}
'''Mahpeykər Kösəm Sultan''' ([[Osmanlı Türkcəsi|Osmanlı türkcəsi]]: كوسم صولتان) ; (d. [[1590]] - ö. [[2 sentyabr]] [[1651]]), [[Osmanlı Dövləti|Osmanlı dövlət]] idarəsində önəmli rol oynamış [[Hasəki Sultan]] və [[Validə Sultan
[[Saray]] tarixindəki ilk adı Mahpeykər olsa da, ləqəb olaraq işlətdiyi Kösəm adı sonradan əsl adı kimi işlədilmişdir. Kösəm sözü "yol göstərən, hər şeyi bilən" deməkdir.
== İlk illəri ==
Kölə olaraq [[Topqapı sarayı|Topqapı Sarayının]] [[
Uzun boyu və qumral saçları ilə dönəmin [[Validə sultan]]ı [[Safiyə Sultan
== Hasəkilik dönəmi ==
Sətir 54:
=== Sultan Murad dövrü ===
[[IV Murad|IV. Murad]] [[taxt]]<nowiki/>a keçər keçməz sürətli bir təhsil müddətinə başladı. Bu müddət ərzində isə [[padşah]]ın adına dövləti onun anası Mahpeykər Kösəm Sultan [[Regent|"Səltənət naibəsi"]] olaraq idarə etməkdə idi. [[Padşah]]ın yerinə dövləti onun anasının idarə etməsi isə [[Osmanlı İmperiyası|Osmanlı tarixi]]<nowiki/>ndə bir ilk idi və nəticələri də ağır oldu. Belə ki, [[Səfəvilər]] [[İraq
Kösəm Sultan [[Anadolu]]<nowiki/>dakı üsyanları yatırmaq üçün güclü siyasət aparsa da, nəticə əldə edə bilmirdi. Təqribən 10 illik hakimiyyəti dövründə 8 [[sədrəzəm]], 9 dəftərdar dəyişdirmiş, hər zaman xalqın yanında olmuşdur. Xeyriyyə cəmiyyətləri qurmuş, borca görə məhbus olan insanların borclarını ödəyərək onları azad etmiş, kasıblar üçün aşxanalar açdırmışdır.
Keçən 10 il ərzində [[IV Murad|IV. Murad]] təlim-tərbiyə dərslərini başa çatdırmış və dövlət işləri ilə maraqlanmağa başlamışdı. Rəvayətə görə, günlərin bir günü bütün [[
Buna baxmayaraq Kösəm Sultanın oğlu üzərindəki gücü hələ də azalmamışdı. Belə ki, [[Mahfiruz Xədicə Sultan|Mahfiruz Sultan]]ın ölümündən sonra xalaları Şahincan Xatunun himayəsində böyüyən [[şahzadə Süleyman]] və [[Şahzadə Bəyazid (I Əhmədin oğlu)|şahzadə Bəyazid]], xalasının sürgünə yollanması ilə Kösəm Sultanın insafına qalmışdılar. Kösəm Sultanın da təkidi ilə [[İrəvan|İrəvan səfəri]]<nowiki/>nə hazırlaşan [[IV Murad|IV. Murad]] 2 qardaşını da boğduraraq edam etmişdir. Beləliklə, [[Osmanlı sülaləsi|Osmanlı xanədanı]] Kösəm Sultanın övladları ilə davam edəcəkdi. Buna baxmayaraq öz oğlu [[Şahzadə Qasım]]ın edamının qarşısını ala bilmədi.
Sətir 67:
[[I İbrahim (sultan)|I. İbrahim]] şahzadəlik dönəmində hər an öldürüləcəyi qorxusu ilə yaşamış, bu səbəbdən psixoloji cəhətdən zəif xarakteri vardı. Bundan istifadə edən Kösəm Sultan bu oğlunun da səltənətində söz sahibi oldu. [[I İbrahim (sultan)|İbrahim]] taxta çıxanda [[Osmanlı sülaləsi|Osmanlı xanədanı]] pis vəziyyətdə idi. [[I İbrahim (sultan)|Sultan İbrahim]] [[Osmanlı sülaləsi|xanədan]]ın tək kişi varisi idi və hələ də [[Vəliəhd|şahzadə]]<nowiki/>si yox idi. Bu səbəbdən [[Topqapı sarayı|Topqapı Sarayı]]<nowiki/>na dünyanın dörd tərəfindən [[Kəniz|cariyələr]], cadugərlər gəlməyə başlamışdı. Gələn cadugərlər arasında ən məşhuru Cinci Xoca ləqəbi ilə tanınan [[Cindar Hüseyn Əfəndi|Safranbolulu Qarabaşzadə Hüseyn Əfəndi]]<nowiki/>dir. Nəhayət, [[taxt]]<nowiki/>a çıxdıqdan 2 il sonra [[I İbrahim (sultan)|Sultan İbrahim]]<nowiki/>in 3 oğlu : [[IV Mehmed|şahzadə Mehmed]], [[II Süleyman|şahzadə Süleyman]] və [[II Əhməd|şahzadə Əhməd]] dünyaya gəldi. Bunun qarşılığında Kösəm Sultan Cinci Xocaya Safranboluda imarət tikdirmişdir.
[[I İbrahim (sultan)|Sultan İbrahim]]<nowiki/>in ilk [[Hasəki Sultan|hasəki]]<nowiki/>si olan, əslən [[ukrayna]]<nowiki/>lı olan [[Turhan Xədicə Sultan
▲[[I İbrahim (sultan)|Sultan İbrahim]]<nowiki/>in ilk [[Hasəki Sultan|hasəki]]<nowiki/>si olan, əslən [[ukrayna]]<nowiki/>lı olan [[Turhan Xədicə Sultan|Turhan Xədicə Sultanın]] [[2 yanvar]] [[1642]] tarixində ilk oğlan uşağını dünyaya gətirməsi [[saray]]<nowiki/>da böyük bir şənliyə səbəb oldu. [[IV Mehmed|Şahzadə Mehmed]]<nowiki/>in təlim-tərbiyəsi ilə Kösəm Sultanın qızı [[Atiyə Sultan]] şəxsən özü maraqlanmışdır. [[I İbrahim (sultan)|I. İbrahim]]<nowiki/>in [[1647]] tarixində evləndiyi səkkizinci [[Hasəki Sultan|hasəki]]<nowiki/>si [[Hüma Şah Sultan]]ın [[saray]]<nowiki/>a gəlişi ilə Kösəm Sultan gözdən düşdü. Hətta, [[I İbrahim (sultan)|I. İbrahim]] bacıları [[Ayşə Sultan]], [[Fatma Sultan]], [[Xanzadə Sultan]]ın və qardaşı qızı [[Əsməhan Qaya Sultan]]ın bütün mülklərini əllərindən alaraq [[Hüma Şah Sultan]]<nowiki/>a hədiyyə etmişdir. Bundan sonra oğlunun təkbaşına hakimiyyətə can atmasını hiss edən Kösəm Sultan gözünü belə qırpmadan öz doğma oğlundan imtina etmiş və dövlət adamları ilə görüşərək oğlu [[I İbrahim (sultan)|I. İbrahim]]<nowiki/>i devirmişdir.
=== Sultan Mehmed dövrü ===
[[I İbrahim (sultan)|Sultan İbrahim]]<nowiki/>in taxtdan endirilərək yerinə uşaq yaşdakı [[IV Mehmed|şahzadə Mehmed]]<nowiki/>in [[sultan]] olması, Kösəm Sultanı gücləndirmişdi. Çünki [[IV Mehmed|IV. Mehmed]] hələ 6 yaşında idi və 21 yaşlı anası [[Turhan Xədicə Sultan]] dövlət işlərində hələ çox şeyləri bilmirdi. Nəvəsinin səltənəti dönəmində [[Validə sultanlar|"Validə-i Müəzzəm"]] olaraq anılan Kösəm Sultan [[Yeniçərilər|Yeniçəri Ocağı]]<nowiki/>nı öz tərəfinə çəkmişdi.
Əsnafla [[yeniçərilər]] arasındakı mübarizədə [[
== Övladları ==
Sətir 97 ⟶ 96:
* [[İstanbul qanadlarımın altında]] ([[1996]]) filmində Zuhal Olcay tərəfindən canlandırıldı
* [[Mahpeykər]]([[2010]]) filmində isə Kösəm Sultanın gəncliyini Damla Sönmez, yaşlılığını isə Selda Alkor canlandırdı
* Muhteşem yüzyıl-Kösem (2015-günümüz) serialının ilk mövsümündə Kösəm Sultan obrazını yunan aktrisası Anastasiya Tslimpiou və türk aktrisası Beren Saat oynamışlar. II mövsümdən etibarən isə türk aktrisası Nurgül Yeşilçay canlandırmaqdadır.
== Mənbə ==
Sətir 139 ⟶ 138:
== Xarici keçidlər ==
{{Osmanlı sultanlarının anaları}}{{I Əhməd}}{{IV Murad}}{{I İbrahim}}
[[Kateqoriya:Validə sultanlar]]▼
▲[[Kateqoriya:Validə sultanlar]]
[[Kateqoriya:Osmanlı sultanlarının anaları]]
[[Kateqoriya:İstanbulda vəfat edənlər]]
|