Qaraçələbizadə Əbdüləziz Əfəndi: Redaktələr arasındakı fərq

{{Dövlət xadimi|azərbaycanadı dilində adı='''Qaraçələbizadə Əbdüləziz Əfəndi'''|portret=|titul=[[Osmanlı şeyxülislamları|42. Osmanlı şeyxülislamı]]|bayraq=IslamSymbol.svg|bayraq2=IslamSymbol.svg|hakimiyyət müddəti=[[2 may]] [[1651]] — [[3 sentyabr]] [[1651]]|dövr son=|sələfi=[[Bahai Mehmed Əfəndi]]|xələfi=[[Əbu Səid Mehmed Əfəndi]]|baş nazir=|titul_2=|bayraq_2=|bayraq2_2=IslamSymbol.svg|dövr əvvəl_2=|dövr son_2=|sələfi_2=|xələfi_2=|titul_3=|bayraq_3=|bayraq2_3=|dövr əvvəl_3=|dövr son_3=|sələfi_3=|xələfi_3=|titul_4=|bayraq_4=|bayraq2_4=|dövr əvvəl_4=|dövr son_4=|sələfi_4=|xələfi_4=|titul_5=|bayraq_5=|bayraq2_5=|dövr əvvəl_5=|dövr son_5=|sələfi_5=|xələfi_5=|titul_6=|bayraq_6=|bayraq2_6=|dövr əvvəl_6=|dövr son_6=|sələfi_6=|xələfi_6=|titul_7=|bayraq_7=|bayraq2_7=|dövr əvvəl_7=|dövr son_7=|sələfi_7=|xələfi_7=|titul_8=|bayraq_8=|bayraq2_8=|dövr əvvəl_8=|dövr son_8=|sələfi_8=|xələfi_8=|partiya=|doğum tarixi=[[1592]]|doğum yeri=[[Bursa]], [[Osmanlı imperiyası]]|ölüm tarixi=[[11 yanvar]] [[1658]] (65 yaşında)|ölüm yeri=[[Bursa]], [[Osmanlı imperiyası]]|dəfn yeri=|həyat yoldaşı=|uşaqlarıuşağı =|dini=|təhsili=|sayt=|mükafatları=|imzası=}}'''Qaraçələbizadə Əbdüləziz Əfəndi''' (d. [[1592]] - ö. [[11 yanvar]] [[1658]]) — [[Osmanlı İmperiyası|Osmanlı]] [[dövlət xadimi]], [[şair]], [[müdərris]], [[qazı]] və [[şeyxülislam]].<ref name=":0">http://www.islamansiklopedisi.info/dia/ayrmetin.php?idno=240383</ref>

[[1592]]-ci ildə [[Bursa]]<nowiki/>da məşhur Qaraçələbizadə ailəsində dünyaya gəlmişdir. Atası Rumeli [[Qazı|başqazı]]<nowiki/>sı olaraq çalışmış Hüsaməddin Əfəndidir. [[1598]]-ci ildə atası vəfat etmiş, bu səbəbdən uşaqlıq illərini [[Anadolu]] [[Qazı|başqazı]]<nowiki/>sı<nowiki/> olan böyük qardaşı Mehmed Əfəndinin yanında keçirdi. Ardından [[Xoca Sadəttin Əfəndi]]<nowiki/>nin nəvəsi ilə evləndi və [[Şeyxülislam]] [[Hacı Mustafa Sunullah Əfəndi|Sunullah Əfəndi]]<nowiki/>nin xidmətinə girdi. Daha sonra Xeyrəddin Paşa ([[iyul]] [[1612]]), Əli Paşa ([[aprel]] [[1615]]), Piri Paşa ([[aprel]] [[1616]]), Qələndərxana ([[aprel]] [[1617]]) və [[Sahn-ı Səman mədrəsələri|Sahn-ı Səman]] ([[dekabr]] [[1619]]) [[mədrəsə]]<nowiki/>lərində [[müdərris]] olaraq çalışdı. <ref name=":0" />

[[I Mustafa]]<nowiki/>nın ikinci dəfə taxta çıxarılması və [[II Osman]]ın qətli ilə nəticələnən [[Fateh məscidi]] hadisələrinə ([[1623]]) qarışmış, ardından [[Bursa]]<nowiki/>dakı Molla Hüsrəv [[mədrəsə]]<nowiki/>sinə təyin olundu və [[İstanbul]]<nowiki/>dan uzaqlaşdırıldı. Ancaq [[IV Murad]]ın [[taxt]]<nowiki/>a keçməsinin ardından bağışlandı və [[İstanbul]]<nowiki/>a gələrək [[Süleymaniyyə məscidi]]<nowiki/>nə [[müdərris]] seçildi.

[[1624]]-cü ilin [[aprel]] ayında Yenişəhər, [[1626]]-cı ildə [[Məkkə]], ardından [[Ədirnə]] və [[İstanbul]] ([[yanvar]] [[1634]]) [[qazı]]<nowiki/>sı seçildi. Bu vəzifədə ikən [[İstanbul]]<nowiki/>da yaranan yağ qıtlığında təqsirkar görüldü və bu səbəblə [[IV Murad]] Əbdüləziz Əfəndinin dənizdə boğdurulması haqda fərman yazdı. Ancaq [[sədrəzəm]] [[Bayram Paşa]]<nowiki/>nın müdaxiləsi ilə xilas olan Əbdüləziz Əfəndi [[Kipr adası]]<nowiki/>na sürgün edildi.

[[1636]]-cı ilin [[fevral]] ayında bağışlandı və [[İstanbul]]<nowiki/>a geri döndü. Ancaq [[IV Murad]]ın vəfatına qədər heç bir vəzifəyə təyin olunmadı. Qaynı [[Əbu Səid Mehmed Əfəndi]]<nowiki/>nin [[şeyxülislam]]<nowiki/>lığı dönəmiində [[Kiçik Asiya|Anadolu]] [[Qazı|başqazı]]<nowiki/>sı<nowiki/>, [[17 sentyabr]] [[1644]]-cü ildən sonra isə [[Rumeli]] [[Qazı|başqazı]]<nowiki/>sı<nowiki/> kimi fəaliyyət göstərdi.

[[I İbrahim (sultan)|I İbrahim]]<nowiki/>in taxtdan endirilməsində önəmli rol oynadı. Şahzadə Mehmedin ([[IV Mehmed]]) sağ qoltuğundan tutaraq taxtın yanına qədər gətirən Əbdüləziz Əfəndi [[I İbrahim (sultan)|I İbrahim]]<nowiki/>in etirazlarına sərt cavablar vermiş, hətta bəzi mənbələrə görə onu təhqir etmişdir. Ancaq [[I İbrahim]]<nowiki/>in qətlə yetirilməsində xəbərdar olmadığını deyərək özünü müdafiə etdi. Bu səbəblə [[Validə sultan|Validə]] [[Kösəm Sultan]]<nowiki/>la münasibətləri korlandı. <ref name=":0" />

[[IV Mehmed]]<nowiki/>in [[Cülus|cülus mərasimi]]<nowiki/>nin ardından [[9 avqust]] [[1648]]-ci ildə [[Rumeli]] [[Qazı|başqazı]]<nowiki/>sı <nowiki/>seçildi. [[Şeyxülislam]] [[Əbdürrəhim Əfəndi]]<nowiki/>nin vəfatının ardından münasibətləri pis olan [[Validə sultan|Validə]] [[Kösəm Sultan]]ın təsiriylə [[şeyxülislam]]<nowiki/>lıqdan uzaqlaşdırıldı. Bu hadisədən sonra [[15 oktyabr]] [[1649]]-cu ildə [[Rumeli]] [[Qazı|başqazı]]<nowiki/>lığından azad edildi. [[Şeyxülislam]] [[Bahai Mehmed Əfəndi]]<nowiki/>nin vəfatından sonra [[Yeniçərilər|yeniçəri ağaları]]<nowiki/>nın da yardımıyla [[2 may]] [[1651]]-ci ildə [[şeyxülislam]] seçildi.

Bu illərdə [[saray]]<nowiki/>a məktublar yazaraq bağışlanmaq istəsə də, heç bir nəticə vermədi. Ancaq [[Egey dənizi]]<nowiki/>ndə yaranan siyasi gərginlik və baş verə biləcək müharibə səbəbilə [[Bursa]]<nowiki/>ya köçürülmüş, ömrünün son 6 ilini burada keçirmişdir. [[11 yanvar]] [[1658]]-ci ildə [[Bursa]]<nowiki/>da vəfat etmiş və burada da dəfn olunmuşdur. <ref name=":0" />