Qazi Əkrəm Xosrov Paşa: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur
k parametr düzəlişləri using AWB
Sətir 1:
{{Dövlət xadimi|azərbaycanadı dilində adı='''Qazi Əkrəm Hüsrəv Paşa'''|adın originalı=خسرو باشا غازي إكرم|portret=|portretinşəklin ölçüsü =300|izah=|titul=[[Durğunluq dönəmi Osmanlı sədrəzəmləri|Osmanlı sədrəzəmi]]|dövr əvvəl=[[6 aprel]] [[1628]]|dövr son=[[25 oktyabr]] [[1631]]|sələfi=[[Kürəkən Xəlil Paşa]]|xələfi=[[Hafiz Əhməd Paşa]]|titul_2=|bayraq_2=|bayraq2_2=|dövr əvvəl_2=|dövr son_2=|sələfi_2=|xələfi_2=|titul_3=|bayraq_3=|bayraq2_3=|dövr əvvəl_3=|dövr son_3=|sələfi_3=|xələfi_3=|doğum tarixi=|doğum yeri=|ölüm tarixi=[[11 mart]] [[1632]]|ölüm yeri=[[Tokat]], [[Osmanlı imperiyası]]|sülaləsi=|atası=|anası=|həyat yoldaşı=|uşaqlarıuşağı =|imzası=}}'''Hüsrəv Paşa'''  (ö. [[11 mart]] [[1632]]) — [[IV Murad]] dönəmində [[6 aprel]] [[1628]] - [[25 oktyabr]] [[1631]] tarixlərində ümumilikdə 3 il 6 ay 19 gün [[Osmanlı imperiyası]]<nowiki/>nın [[sədrəzəm]]<nowiki/>i olmuş dövlət adamıdır.<ref>http://www.islamansiklopedisi.info/dia/ayrmetin.php?idno=190038</ref>
 
== Həyatı ==
Sətir 6:
Bu əsnada yenidən [[üsyan]] edən [[Abxaz Mehmed Paşa|Abxaz Paşa]] üzərinə gedən yeni [[sədrəzəm]] qələbə qazana bilmədi. Məsələnin müzakirə olunduğu məşvərət məclisində [[şeyxülislam]] [[Zəkəriyazadə Yəhya Əfəndi]] Hüsrəv Paşanı [[sədrəzəm]] olaraq təklif etdi. Heç kəs bu təklifə qarşı çıxmasa da, [[Sədrəzəm|sədarət]] növbəsi [[sədrəzəm]] [[Regent|naibi]] olan [[Topal Rəcəb Paşa|Rəcəb Paşa]]<nowiki/>da idi. Ona görə də Hüsrəv Paşa əvvəlcə [[Diyarbəkir əyaləti|Diyarbəkir bəylərbəyi]] olaraq yola salındı, ardından qapı kədxudası ilə [[Sədrəzəm|sədarət]] möhürü göndərildi və [[İzmit]]<nowiki/>də Hüsrəv Paşaya təqdim olundu ([[6 aprel]] [[1628]]). Eyni zamanda [[Abxaz Mehmed Paşa|Abxaz Paşa]] [[üsyan]]ı üzərinə [[Sərdar-ı əkrəm|sərdar]] olaarq göndəilən Hüsrəv Paşaya göndərilən fərmanda öncə Abxaz [[üsyan]]ını yatırmaq, daha sonra isə [[Səfəvilər]] üzərinə səfərə çıxmaq əmr edilirdi.
 
Hüsrəv Paşa [[İzmit]]<nowiki/>də səfər hazırlıqlarını tamamladıqdan sonra ordu ilə birləşmək üçün [[Tokat]]<nowiki/>a hərəkət etdi. Yolda ikən ordunu tənzimləmək üçün güclü tədbirlər gördü və ordunun əhaliyə zərər verməsinin qarşısını aldı. [[Abxaz Mehmed Paşa|Abxaz Paşa]]<nowiki/>ya dəstək verənlər ard arda [[sədrəzəm]]<nowiki/>in ordusuna qatıldı. [[1628]]-ci ilin [[iyun]] ayında [[Tokat]]<nowiki/>a çatdı və 7 ay burada qalaraq [[Abxaz Mehmed Paşa]] haqqında məlumat topladı.
 
Bu əsnada [[sədrəzəm]]<nowiki/>in səfərə çıxdığını öyrənən [[Abxaz Mehmed Paşa]] [[Səfəvi şahları|Səfəvi şahı]]<nowiki/>ndan yenidən yardım istədi. [[Şah Abbas]] da həm [[Abxaz Mehmed Paşa|Mehmed Paşa]]<nowiki/>ya yardım qüvvələri yolladı, həm də öz ordusunu [[Azərbaycan]]<nowiki/>da hazır vəziyyətə gətirdi. Artıq [[Ərzurum]] qalası da təhlükə altında idi. Bu vəziyyətdə dərhal [[Tokat]]<nowiki/>dan ayrılan Hüsrəv Paşa [[Ərzurum]] qalasını mühasirəyə aldı ([[6 sentyabr]] [[1628]]). Qalaya gizlicə öz cəsuslarını salan Hüsrəv Paşa [[üsyan]]çıların gücünü zəiflətdi. Artıq müqavimət göstərməyin mənasız olduğunu anlayan [[Abxaz Mehmed Paşa]] da təslim olmaq istədiyini bildirdi. 4 gün davam edən danışıqlardan sonra [[Abxaz Mehmed Paşa]] təslim oldu ([[22 sentyabr]] [[1628]]). Beləliklə, 6 ilə yaxın davam edən böyük [[üsyan]] başa çatdı. [[Ərzurum]]<nowiki/>da çox qalmayan [[Osmanlı ordusu]] [[oktyabr]] ayında [[paytaxt]]<nowiki/>a geri döndü. [[9 noyabr]] [[1628]] tarixində [[İstanbul]]<nowiki/>a daxil olan Hüsrəv Paşa [[üsyan]]çı [[Abxaz Mehmed Paşa|Mehmed Paşa]]<nowiki/>nın bağışlanmasında və [[Bosniya]] bəylərbəyiliyinə təyinində önəmli rol oynadı.
 
Qazandığı qələbə Hüsrəv Paşanın nüfuzunu və iqtidarını daha da gücləndirdi. [[1629]]-cu ilin [[iyul]]<nowiki/>unda yeni bir [[şərq]] səfərinə çıxmaq üzrə ordu ilə birlikdə [[Üsküdar]]<nowiki/>a gedən Hüsrəv Paşa [[17 dekabr]] [[1629]] tarixində [[Mosul]]<nowiki/>a çatdı və burada dəniz yoluyla gətirilən topları da alaraq davam etdi. O əsnada davam edən şiddətli yağışlar yolları keçilməz etmiş, buna görə də ordu 42 gün boyunca suların çəkilməsini gözlədi. Ordu [[Bağdad]]<nowiki/>a getmək üzrə [[28 yanvar]] [[1630]] tarixində [[Mosul]]<nowiki/>dan ayrıldı. Hava şəraiti mühasirə üçün uyğun olmadığından əvvəlcə bölgənin təhlükəsizliyi təmin edildi. Bölgədəki bir çox [[Kürdlər|kürd]] qəbilələri Hüsrəv Paşaya təslim oldu. [[5 may]] tarixində 40 minlik [[Səfəvilər|Səfəvi]] ordusu məğlub edildi və [[Həmədan]] yolu üzərindəki Mehriban qalası ələ keçirildi. [[9 iyun]] tarixində [[Həmədan]]<nowiki/>a çatan [[Osmanlı ordusu]] şəhərdə heç nə tapa bilmədi. [[I Səfi|Şah Səfi]] şəhəri tamamilə boşaltmışdı. [[15 iyun]]<nowiki/>da buradan hərəkət etdi və 3 gün sonra Dərgəzinə çatdı. Hüsrəv Paşa [[İran]]ın mərkəzinə doğru irəliləmək istəsə də, [[Səfəvilər]] dağlıq bölgəyə çəkilmiş, bütün quyuları, əkin yerlərini dağıtmışdı. Buna görə də, ordu irəliləmək istəmirdi. Hüsrəv Paşa bu dəfə də ordunu [[Bağdad]]<nowiki/>a yönəltdi.
 
[[21 iyun]]<nowiki/>da [[Bağdad]] istiqamətində hərəkətə keçən [[Osmanlı ordusu]] [[14 iyul]] tarixində kiçik bir dəstəni məğlub etdi. [[Avqust]] ayının əvvəllərində [[Bağdad]] ətrafına çatan [[Osmanlı ordusu]] [[6 oktyabr]]<nowiki/>da şəhəri mühasirəyə aldı. Əks hücum əsnasında [[Osmanlı ordusu]] böyük itkilər verdi. Buna görə də 39 gün sonra, [[14 noyabr]] [[1630]] tarixində mühasirə qaldırıldı.
 
Hüsrəv Paşa ordunu [[12 dekabr]] tarixində [[Mosul müharibəsi (2016)|Mosul]]<nowiki/>a çatdırdı və ordu burada qışladı. [[Səfəvilər|Səfəvi]] ordusu isə [[qış]]ı sakit keçirmədi. Əks hücuma keçən [[Səfəvilər]] bir neçə qalanı ələ keçirdi. Məğlub olub [[Mosul]]<nowiki/>a qayıdan Barmaqsız Mustafa Paşa, Abdal paşa və Ömər Paşa [[sədrəzəm]]<nowiki/>in əmriylə edam edildi ([[23 dekabr]] [[1630]]). Bu əsnada [[Kürdlər|kürd]] qəbilələri də xainlik edərək sülhü pozdu və [[Səfəvilər]]ə kömək etdilər. [[22 yanvar]]<nowiki/>da ordunu [[Mardin]]ə aparan Hüsrəv Paşa yeni səfər üçün hazırlıq işlərinə başladı. [[İstanbul]]<nowiki/>a xəbər göndərildi və pulla [[Krım]]<nowiki/>dan gələcək 30 minlik ordu tələb etdi. Ancaq bu ordu gecikdi və bütün [[yay]] ordu [[Mardin]]<nowiki/>də saxlandı. [[Sentyabr]]<nowiki/>da [[Mosul qəzası|Mosul]] üzərindən [[Bağdad]]<nowiki/>a səfər tərtib olunsa da, [[Yeniçərilər|yeniçəri]] və [[sipahilər]] artıq yorulduqlarını bildirdilər və səfərin gələn ilə saxlanmasını tələb edərək [[üsyan]] etdilər ([[6 sentyabr]] [[1631]]). Hüsrəv Paşa bu istəklərə boyun əydi və [[Diyarbəkir]]ə çəkildi. Ancaq bu əsnada [[25 oktyabr]] [[1631]] tarixində [[Sədrəzəm|sədarət]]<nowiki/>dən alındı və yerinə [[Hafiz Əhməd Paşa]] gətirildi.
Sətir 18:
[[Bağdad]] məğlubiyyətinin ardından nüfuzunu itirən Hüsrəv Paşanın vəzifədən azad edilməsində əsas səbəb isə [[İstanbul]]<nowiki/>dakı [[Hafiz Əhməd Paşa]] və başdəftərdar Mustafa Paşanın ordudakı [[sipahilər]]<nowiki/>i qızışdırması oldu. Rəvayətə görə, dövrün [[şeyxülislam]]ı [[Zəkəriyazadə Yəhya Əfəndi]] də bu qurmanın içində olmuş və Hüsrəv Paşa haqqındakı mənfi rəyləri toplayaraq [[padşah]]<nowiki/>a təqdim etmişdir.<ref>Naîmâ, III, 76-79</ref>
 
Hüsrəv Paşa vəzifədən alındıqdan sonra və [[Sədrəzəm|sədarət]] möhürünü qapıçılar kəndxudasına təslim edərək kiçik bir dəstə ilə [[Tokat]]<nowiki/>a çəkildi. Yolda ikən [[Qut (xəstəlik)|qut xəstəliyi]] daha da şiddətləndiyi üçün [[Tokat]]<nowiki/>da qalmağa məcbur oldu. Bu əsnada [[Diyarbəkir]]<nowiki/>dəki [[yeniçərilər]] Hüsrəv Paşanın lehində [[üsyan]] qaldırdılar. Nüfuzlu [[Yeniçərilər|yeniçəri]] ağaları [[Kiçik Asiya|Anadolu]]<nowiki/>ya gedərək burada Hüsrəv Paşa lehinə böyük bir [[üsyan]] tərtibləməyə başladılar. Qısacası Hüsrəv Paşanın vəzifədən alınması [[Anadolu]]<nowiki/>da yenidən iğtişaş törətdi.
 
Yeni [[sədrəzəm]]<nowiki/>in köşkündə toplanan məclisdə ordunu sakitləşdirmək üçün [[yeniçərilər]]<nowiki/>in [[İstanbul]]<nowiki/>a çağırılmasına qərar verildi. Bu qərara tabe olan [[yeniçərilər]]<nowiki/>lə birlikdə üsyançı [[Sipahilər|sipahi ağaları]] da [[Ülufə divanı|ülufə]] almaq bəhanəsi ilə [[İstanbul]]<nowiki/>a gəldilər. [[Sədrəzəm|Sədarət]]<nowiki/>də gözü olan [[Topal Rəcəb Paşa|Rəcəb Paşa]]<nowiki/>nın da təhriki ilə üsyançı [[sipahilər]] ayaqlandılar. Hüsrəv Paşanın haqsız yerə vəzifədən alınmasında günahlandırdıqları [[Hafiz Əhməd Paşa]], [[şeyxülislam]] [[Zəkəriyazadə Yəhya Əfəndi|Yəhya Əfəndi]] və başdəftərdar Mustafa Paşa da daxil olmaqla 17 dövlət adamının təslim edilməsini tələb edən üsyançılar niyyətlərinə çatdılar. [[Hafiz Əhməd Paşa]] [[IV Murad]]ın gözləri önündə parçalanaraq öldürüldü və [[Topal Rəcəb Paşa|Rəcəb Paşa]] [[sədrəzəm]] təyin olundu. ([[10 fevral]] [[1632]])
Sətir 25:
 
== Mənbə ==
 
[[Kateqoriya: Osmanlı sədrəzəmləri]]
[[Kateqoriya: Osmanlı tarixisədrəzəmləri]]
[[Kateqoriya: Osmanlı sədrəzəmləritarixi]]