Mərzifonlu Qara Mustafa Paşa: Redaktələr arasındakı fərq

{{Dövlət xadimi|azərbaycanadı dilində adı='''Mərzifonlu Qara Mustafa Paşa'''|adın originalı=ميرزيفونلو كارا مصطفى باشا|portret=Kara Mustafa Pasha.jpg|portretinşəklin ölçüsü =300|izah=|titul=[[Durğunluq dönəmi Osmanlı sədrəzəmləri|Osmanlı sədrəzəmi]]|dövr əvvəl=[[5 noyabr]] [[1676]]|dövr son=[[14 dekabr]] [[1683]]|sələfi=[[Körpülü Fazil Əhməd Paşa]]|xələfi=[[Bayburtlu Qara İbrahim Paşa]]|titul_2=|bayraq_2=|bayraq2_2=|dövr əvvəl_2=|dövr son_2=|sələfi_2=|xələfi_2=|titul_3=|bayraq_3=|bayraq2_3=|dövr əvvəl_3=|dövr son_3=|sələfi_3=|xələfi_3=|doğum tarixi=[[1634]]|doğum yeri=Mərzifon, [[Amasya ili]]|ölüm tarixi=[[25 dekabr]] [[1683]] (49 yaşında)|ölüm yeri=[[Belqrad]], [[Osmanlı imperiyası]]|sülaləsi=|atası=Oruc bəy|anası=|həyat yoldaşı=[[Ümmü-Gülsüm Sultan]]|uşaqlarıuşağı =Maktulzadə Əli Paşa<br/>Fatma xanım<br/>Mihrişah xanım Sultan|imzası=}}'''Mərzifonlu Qara Mustafa Paşa''' (d. [[1634]] - ö. [[25 dekabr]] [[1683]]) — [[IV Mehmed]] dönəmində ümumilikdə 7 il [[Osmanlı imperiyası|Osmanlı imperiyasın]]ınnın [[Sədrəzəm|sədrəzəmisədrəzəm]]i olmuş dövlət adamıdır.

Qara Mustafa Paşanın [[Sədrəzəm|sədarət]]<nowiki/>i dövrünün əsl önəmli hadisəsi isə [[Osmanlı dövləti]] üçün dönüm nöqtəsi olan ikinci Vyana mühasirəsidir. [[Körpülü Mehmed Paşa]] və oğlu [[Körpülü Fazil Əhməd Paşa|Fazil Əhməd Paşa]]<nowiki/>dan sonra daxili və xarici məsələləri demək olar ki, həll olmuş bir dövləti təslim alan Mustafa Paşa Vasvar sülhünün müddəti bitmədən yeni bir səfərə çıxmaq, bununla da [[Osmanlı İmperiyası|Osmanlı]]<nowiki/>nın gücünü [[Avropa]]<nowiki/>nın mərkəzinə qədər aparmaq istəyirdi. Tərtib olunan bu səfərdə əsas hədəf əzəldən bəri [[Protestantlıq|protestant]] [[Macarlar|macar]]<nowiki/>lara təzyiq göstərən [[Avstriya-Macarıstan|Avstriya]] [[İmperator|imperatoruimperator]]u idi. Hələ [[Fazil Əhməd Paşa]] dövründə [[Protestantlıq|protestant]] [[macarlar]] üsyan qaldıraraq Osmanlı himayəsinə girmək istədiklərini bildirmiş, ancaq [[Avstriya-Macarıstan|Avstriya]] ilə bağlanan [[1664]] tarixli Vasvar sülhü səbəbilə [[sədrəzəm]] bu təklifi qəbul etməmişdi. Ancaq Qara Mustafa Paşa [[Sədrəzəm|sədarət]]ə gəldikdən dərhal sonra [[protestant]] [[Macarlar|macarlarımacarlar]]ı<nowiki/>n lideri olan Tökəli İmrəni [[Macarlar|macar]] [[Kral|kralıkral]]ı elan etdi. Bundan cəsarətlənən [[macarlar]] [[Avstriya-Macarıstan|Avstriya]] sərhədlərinə hücum edirdilər. [[Avstriya-Macarıstan|Avstriya]] tərəfinin şikayətləri isə [[sədrəzəm]] tərəfindən [[padşah]]<nowiki/>dan gizlədilirdi. Rəvayətə görə, [[macar]] [[Kral|kralıkral]]ı [[paytaxt]]<nowiki/>a göndərdiyi sandıq dolusu qızılla Qara Mustafa Paşanın dəstəyini almış və [[Avstriya-Macarıstan|Avstriya]]<nowiki/>lıların əlində olan bəzi [[macar]] qalalarını ələ keçirmişdi. Ancaq [[imperator]] [[I Leopold]] bu qalaları geri aldı və nəticədə iki dövlət arasında münasibətlər korlandı. Buna baxmayaraq [[imperator]] [[Ədirnə]]<nowiki/>yə elçi göndərərək hələ müddəti bitməmiş Vasvar sülhünün vaxtını uzatmaq istəyirdi. Əslində [[IV Mehmed]] də sülh tərəfdarı idi. Ancaq 30 ildir ki, [[Avstriya-Macarıstan|Avstriya]] ilə düşmən olan [[Fransa]] bu sülhün bağlanmasına razı deyildi. Nəticədə Mərzifonlu Mustafa Paşa ordunun da dəstəyini alaraq bu sülh təklifini qəbul etmədi. Ardından başda [[padşah]]ın [[lələ]]<nowiki/>si Vanlı Mehmed Əfəndi olmaqla məscidlərdəki söhbətlərdə əhalini təhrik edərək səfərə hazırlamış, bununla da [[IV Mehmed|Sultan Mehmed]]<nowiki/>i səfərə razı salmışdır. [[Avstriya-Macarıstan|Avstriya]] elçisi [[şeyxülislam]]<nowiki/>dan “Aman diləyənə hücum edilməz” şəklində fətva alsa da, çarə etmədi.

Təslim təklifinin qəbul edilməməsinin ardından [[Vyana]] qalası mühasirəyə alındı. Ancaq bu mühasirə əvvəlcədən planlaşdırılmadığı üçün böyük mühasirə topları gətirilməmişdi. Bu səbəblə [[Avstriya-Macarıstan|Avstriya]]<nowiki/>lıların top atəşləri daha güclü oldu və mühasirə müddəti uzandı. [[Sərdar-ı əkrəm]] qalanın döyüşlə deyil, təslim yoluyla alınmasını istəyirdi. Mühasirənin 2 ay davam etməsinin ardından ordudakı əsgərlər bezmişdi. [[Avstriya-Macarıstan|Avstriya]]<nowiki/>nın yardım almasına baxmayaraq [[Osmanlı ordusu]]<nowiki/>nda qida problem yaranmağa başlamışdı. Bunun ardından Mustafa Paşanın əmriylə Yanıqqala yaxınlığında gözləyən Uzun İbrahim Paşa da mühasirəyə qatıldı. Vəziyyətin getdikcə çətinləşdiyini anlayan [[sərdar-ı əkrəm]] [[26 avqust]]<nowiki/>da baş tutan hücumda qalanın bir hissəsini məhv etdi. Ancaq o əsnada [[Reç Pospolita|Lehistan]] [[kral]]ının böyük bir orduyla gəlməsini xəbər alan Mustafa Paşa onların qarşısını almaq üçün [[Krım xanları|Krım xanı]] [[Murad Gəray]]ı vəzifələndirdi. Ancaq [[Murad Gəray]] [[sədrəzəm]]<nowiki/>lə olan düşmənliyi səbəbilə yaxınlaşan [[Polyaklar|polyak]] qoşunlarının qarşısını almadı. Gedən müzakirələrdə bütün [[paşa]]<nowiki/>ların düşmənlə döyüşməsi, qala önlərindəki əsgərlərin isə mühasirəni davam etdirməsi qərarlaşdırıldı. [[Reç Pospolita|Lehistan]] [[Kral|kralıkral]]ı Jan Sobienskinin rəhbərliyi ilə 100 minlik ordu [[Osmanlı ordusu]]<nowiki/>nu geridən mühasirəyə aldı. Mərzifonlu Mustafa Paşa buna cavab olaraq Qara Mehmed Paşa və Uzun İbrahim Paşanı arxa cəbhənin müdafiəsi ilə vəzifələndirdi. Ancaq [[polyak]] ordusunun [[Dunay|Dunay çayı]]<nowiki/>nı keçməsinə baxmayaraq [[Krım tatarları|Krım]] qüvvələri buna qarışmırdı.