Rusiyanın inzibati bölgüsü: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur |
Redaktənin izahı yoxdur Teqlər: Mobil redaktə Mobil veb redaktə |
||
Sətir 1:
Rusiya Federasiyası ərazisinin böyüklüyünə görə dünyada birinci yeri tutur<ref name="britannica">{{cite encyclopedia|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/513251/Russia|title=Russia|encyclopedia=Encyclopædia Britannica|accessdate=2008-01-31}}</ref>. Ərazisinin 1/4-i Avropanın, 3/4-ü isə Asiyanın payına düşür. Avropa hissəsinə [[Şərqi Avropa düzənliyi|Şərqi Avropa düzənliyinin]] böyük hissəsi, [[Böyük Qafqaz dağları|Böyük Qafqaz dağlarının]] şimal yamacları və Ural, Asiya hissəsinə isə Sibir və Uzaq Şərq daxildir. Ərazisinin 3/4-ü düzənlik, 42%-i meşələrlə örtülü və 40%-i [[Kənd təsərrüfatı|kənd təsərrüfatına]] yararlıdır. Ölkənin şimal sahilləri [[Şimal Buzlu okeanı|Şimal Buzlu okeanının]], şərq sahilləri [[Sakit okean|Sakit okeanın]], şimal-qərb və cənub-qərb sahilləri isə [[Atlantik okeanı|Atlantik okeanının]] dənizləri ilə əhatə edir. 2014-cü ilin məlumatına əsasən, Rusiya Federasiyasına 85 subyekt daxildir: 22 respublika, 9 [[Rusiya diyarları|diyar]], 46 [[Rusiyanın vilayətləri|vilayət]], 4 [[Rusiyanın muxtar dairələri|muxtar dairə]] və 1 muxtar vilayət vardır. [[Moskva]], [[Sankt-Peterburq]] və [[Sevastopol]] federal əhəmiyyətə malik şəhərlər, yəni Rusiya Federasiyasının ayrı-ayrı subyektləridir.
[[Şəkil:Republics_of_Russia.png|center|Image on center]]
{{columns-list|3|# [[Adıgey|Adıgey Respublikası]]
# [[Altay Respublikası]]
# [[Başqırdıstan|Başqırdıstan Respublikası]]
# [[Buryatiya Respublikası]]
# [[Dağıstan Respublikası]]
# [[İnquşetiya Respublikası]]
# [[Kabarda-Balkariya Respublikası]]
# [[Kalmıkiya Respublikası]]
# [[Qaraçay-Çerkesiya Respublikası]]
# [[Kareliya Respublikası]]
# [[Komi Respublikası]]
# [[Mari El|Mari El Respublikası]]
# [[Mordoviya Respublikası]]
# [[Yakutiya|Saxa (Yakutiya) Respublikası]]
# [[Şimali Osetiya|Şimalı Osetiya-Alaniya Respublikası]]
# [[Tatarıstan|Tatarıstan Respublikası]]
# [[Tuva|Tuva Respublikası]]
# [[Udmurtiya|Udmurtiya Respublikası]]
# [[Xakasiya|Xakasiya Respublikası]]
# [[Çeçenistan|Çeçenistan Respublikası]]
# [[Çuvaşıstan|Çuvaşıstan Respublikası]]}}
=== Avropa hissəsi ===
Rusiyanın ərazisinin 25%-i, əhalisinin, sənaye və kənd təsərrüfatı məhsullarının 80%-i [[Avropa]] hissəsinin payına düşür. Mərkəzi Rusiyanın ən iri şəhərləri [[Moskva]], [[Sankt-Peterburq]], [[Nijni-Novqorod|Nijni-Novqoroddur]]. Tərkibində 3 muxtar respublika yerləşir:
# [[Mari El]] Respublikasında kartof, kətan, çovdar becərilir, südlük-ətlik heyvandarlıq və donuzçuluq inkişaf edib.
# [[Mordvalar|Mordva]] Respublikasında meşə-kimya sənayesi inkişaf edib. Darı-çovdar və vələmir əkilir.Heyvandarlıq inkişaf edib.
# [[Çuvaş Respublikası]] [[türkdilli xalqlar]] qrupuna aiddir.İri traktor zavodu var. SES-lərə sahibdir. Elektrotexnika inkişaf edib.
==== Avropa hissəsinin şimalı ====
[[Şimal Buzlu okeanı|Şimal Buzlu okeanının]] qərb sahillərini əhatə edir.İri və rəngarəng təbii resurs potensialına malikdir.Meşə sənayesi rayonun ənənəvi sahələrindəndir.Rayonun tərkibində 2 muxtar respublika var:
# [[Kareliya Respublikası|Karelya Respublikası]] əsasən meşə sənayesi, dəmir filizi hasilatı, müxtəlif maşınqayırma sahələri üzrə ixtisaslaşmışdır.
# [[Komi Respublikası|Komi Respublikasında]] [[yanacaq-energetika sənayesi]] və [[meşə sənayesi]] kompleksləri inkişaf edib.
==== Avropa hissəsinin cənubu ====
Şimali Qafqaz nəzərdə tutulur.İri ASK rayonudur. Taxılçılıq, şəkər çuğunduru, günəbaxan əkinləri, üzüm və meyvə bağları, südlük-ətlik heyvandarlıq və zərifyunlu qoyunçuluq inkişaf etmişdir.Rayon ərazisində 7 muxtar respublika var:
# [[Dağıstan Respublikası|Dağıstan Respublikasında]] bağçılıq, üzümçülük və qoyunçuluq inkişaf edib.Burada 100 mindən çox əhali yaşayır.
# [[Şimali Osetiya|Şimali Osetiya-Alaniya Respublikasında]] əlvan metallurgiya, dağ-mədən sənayesi aparıcı rol oynayır.
# [[Kabarda-Balkariya|Kabarda-Balkarıstan Respublikasında]] əlvan metal filizləri hasil olunur.Taxılçılıq, bağçılıq və donuzçuluq inkişaf edib.
# [[Adıgey Respublikası|Adıgey Respublikasında]] neft və qaz çıxarılsa da, kənd təsərrüfatı üstünlük təşkil edir.
# [[Qaraçay-Çərkəz Respublikası|Qaraçay-Çərkəz Respublikasında]] kənd təsərrüfatı və dağ turizmi inkişaf edib.
# [[Çeçenistan Respublikası|Çeçenistan Respublikasının]] paytaxtı [[Qroznı]] şəhəridir. Əhalisi 1 milyona çatır.
# [[İnquşetiya Respublikası|İnquşetiya Respublikasının]] paytaxtı [[Maqas]] şəhəridir. Əhalisi 400 min nəfərə çatır.
==== Avropa hissəsinin şərqi ====
Volqaboyu və Ural iqtisadi rayonlarını əhatə edir.Ölkənin [[Avropa]] və [[Asiya]] hissəsini birləşdirən yollar buradan keçir.
* Volqaboyu iqtisadi rayonunun formalaşmasında [[Volqa çayı|Volqa çayının]] müstəsna rolu olmuşdur.Burada iri şəhərlərin demək olarki, hamısı [[Volqa çayı]] sahilində yerləşir.Rayonun əhalisi çoxmillətlidir.Rayon ərazisində iki muxtar respublika var:
# [[Tatarıstan]] respublikası [[Volqa]]-[[Kama çayı|Kama]] su qovşağında əlverişli mövqe tutur.Tatarlar [[Türkdilli xalqlar|türkdilli xalqdır]].Paytaxtı [[Kazan]] şəhəridir.Respublikanın güclü xammal ehtiyatı və iqtisadi potensialı var.
# [[Kalmıkiya|Kalmık]] respublikası aşağı [[Volqa]] boyunda yerləşir.Əsasən qoyunçuluq inkişaf edib.
=== Şəhərlər ===
{{Yer xəritəsi+|Rusiya|width=840|relief = yes|alt = |float=center|caption=|places=
{{Yer xəritəsi~|Rusiya|lat_deg=55|lat_min=45|lon_deg= 37|lon_min=37|mark=Etoile-Rouge.svg|label='''[[Moskva]]'''}}
{{Yer xəritəsi~|Rusiya|lat_deg=59|lat_min=57|lon_deg= 30|lon_min=19|position=bottom|label='''[[Sankt Peterburq]]'''}}
{{Yer xəritəsi~|Rusiya|lat_deg=56|lat_min=19|lon_deg= 44|lon_min=00|label='''[[Nijni Novqorod]]'''}}
{{Yer xəritəsi~|Rusiya|lat_deg=55|lat_min=47|lon_deg= 49|lon_min=07|marksize=7|position=left|label=<small>[[Kazan]]</small>}}
{{Yer xəritəsi~|Rusiya|lat_deg=58|lat_min=01|lon_deg= 56|lon_min=15|marksize=7|label=<small>[[Perm]]</small>}}
{{Yer xəritəsi~|Rusiya|lat_deg=54|lat_min=97|lon_deg= 73|lon_min=38|marksize=7|label=<small>[[Omsk]]</small>}}
{{Yer xəritəsi~|Rusiya|lat_deg=55|lat_min=02|lon_deg= 82|lon_min=55|position=bottom||label=[[Novosibirsk]]}}
{{Yer xəritəsi~|Rusiya|lat_deg=47|lat_min=14|lon_deg= 39|lon_min=42|position=left|label=[[Rostov-na-Don]]}}
{{Yer xəritəsi~|Rusiya|lat_deg=44|lat_min=03|lon_deg= 43|lon_min=03|label=[[Pyatiqorsk]]}}
{{Yer xəritəsi~|Rusiya|lat_deg=59|lat_min=13|lon_deg= 39|lon_min=54|marksize=7|position=right|label=<small>[[Voloqda]]</small>}}
{{Yer xəritəsi~|Rusiya|lat_deg=56|lat_min=00|lon_deg= 92|lon_min=56|marksize=7|position=top|label=<small>[[Krasnoyarsk]]</small>}}
{{Yer xəritəsi~|Rusiya|lat_deg=53|lat_min=15|lon_deg= 34|lon_min=22|marksize=7|position=left|label=<small>[[Bryansk]]</small>}}
{{Yer xəritəsi~|Rusiya|lat_deg=51|lat_min=40|lon_deg= 39|lon_min=13|marksize=7|position=top|label=<small>[[Voronej]]</small>}}
{{Yer xəritəsi~|Rusiya|lat_deg=67|lat_min=30|lon_deg= 64|lon_min=02|marksize=7|label=<small>[[Vorkuta]]</small>}}
{{Yer xəritəsi~|Rusiya|lat_deg=62|lat_min=02|lon_deg=129|lon_min=44|marksize=7|label=<small>[[Yakutsk]]</small>}}
{{Yer xəritəsi~|Rusiya|lat_deg=43|lat_min=07|lon_deg=131|lon_min=54|marksize=7|label=[[Vladivostok]]}}
{{Yer xəritəsi~|Rusiya|lat_deg=48|lat_min=29|lon_deg=135|lon_min=04|label=<small>[[Xabarovsk]]</small>}}
{{Yer xəritəsi~|Rusiya|lat_deg=56|lat_min=50|lon_deg=60|lon_min=35|label=[[Yekaterinburq]]}}
{{Yer xəritəsi~|Rusiya|lat_deg=55|lat_min=9|lon_deg=61|lon_min=25|marksize=7|position=left|label=<small>[[Çelyabinsk]]</small>}}
{{Yer xəritəsi~|Rusiya|lat_deg=57|lat_min=09|lon_deg=65|lon_min=32|marksize=7|position=bottom|label=<small>[[Tümen]]</small>}}
{{Yer xəritəsi~|Rusiya|lat_deg=64|lat_min=33|lon_deg=40|lon_min=32|marksize=7|position=right|label=<small>[[Arxangel]]</small>}}
{{Yer xəritəsi~|Rusiya|lat_deg=53|lat_min=11|lon_deg=50|lon_min=07|marksize=7|position=left|label=<small>[[Samara]]</small>}}
{{Yer xəritəsi~|Rusiya|lat_deg=54|lat_min=45|lon_deg=55|lon_min=58|marksize=7|position=left|label=<small>[[Ufa]]</small>}}
{{Yer xəritəsi~|Rusiya|lat_deg=53|lat_min=01|lon_deg=158|lon_min=39|marksize=7|position=left|label=<small>[[Petropavlovsk-Kamçatski]]</small>}}
{{Yer xəritəsi~|Rusiya|lat_deg=59|lat_min=34|lon_deg=150|lon_min=48|marksize=7|position=left|label=<small>[[Maqadan]]</small>}}
{{Yer xəritəsi~|Rusiya|lat_deg=43|lat_min=35|lon_deg=39|lon_min=43|marksize=7|position=left|label=<small>[[Soçi]]</small>}}
{{Yer xəritəsi~|Rusiya|lat_deg=54|lat_min=43|lon_deg=20|lon_min=30|marksize=7|position=top|label=<small>[[Kalininqrad]]</small>}}
{{Yer xəritəsi~|Rusiya|lat_deg=61|lat_min=15|lon_deg=73|lon_min=26|marksize=7|label=<small>[[Surqut]]</small>}}
{{Yer xəritəsi~|Rusiya|lat_deg=52|lat_min=02|lon_deg=113|lon_min=30|marksize=7|position=left|label=<small>[[Çita]]</small>}}
{{Yer xəritəsi~|Rusiya|lat_deg=69|lat_min=22|lon_deg=88|lon_min=13|marksize=7|label=<small>[[Norilsk]]</small>}}
{{Yer xəritəsi~|Rusiya|lat_deg=53|lat_min=04|lon_deg=104|lon_min=55|marksize=7|label=<small>[[İrkutsk]]</small>}}
{{Yer xəritəsi~|Rusiya|lat_deg=68|lat_min=97|lon_deg=33|lon_min=08|marksize=7|label=<small>[[Murmansk]]</small>}}
{{Yer xəritəsi~|Rusiya|lat_deg=46|lat_min=57|lon_deg=142|lon_min=44|marksize=7|position=top|label=<small>[[Yujno-Saxalinsk]]</small>}}
{{Yer xəritəsi~|Rusiya|lat_deg=57|lat_min=49|lon_deg=28|lon_min=20|marksize=7|position=left|label=<small>[[Pskov]]</small>}}
{{Yer xəritəsi~|Rusiya|lat_deg=56|lat_min=51|lon_deg=35|lon_min=55|marksize=7|position=left|label=<small>[[Tver]]</small>}}
{{Yer xəritəsi~|Rusiya|lat_deg=42|lat_min=04|lon_deg=48|lon_min=18|marksize=7|label=<small>[[Dərbənd]]</small>}}
{{Yer xəritəsi~|Rusiya|lat_deg=64|lat_min=44|lon_deg=177|lon_min=31|marksize=7|label=<small>[[Anadır]]</small>}}
{{Yer xəritəsi~|Rusiya|lat_deg=71|lat_min=38|lon_deg=128|lon_min=52|marksize=7|label=<small>[[Tiksi]]</small>}}
{{Yer xəritəsi~|Rusiya|lat_deg=66|lat_min=05|lon_deg=76|lon_min=41|marksize=7|position=bottom|label=<small>[[Novy-Urenqoy]]</small>}}
{{Yer xəritəsi~|Rusiya|lat_deg=62|lat_min=32|lon_deg=113|lon_min=57|marksize=7|position=|label=<small>[[Mirnıy]]</small>}}
}}
146 milyonluq Rusiya əhalisinin 73%-i şəhərlərdə, 27%-i isə kənd yerlərində yaşayır. Hazırda Rusiyanın, Moskva və Sankt-Peterburq olmaq üzrə iki böyük şəhəri vardır.{{Böyük şəhərlər|name=Rusiya böyük şəhərləri və mərkəzləri|country=Rusiya|list_by_pop=<!-- link to the list of cities in the given country, if possible sorted by population -->|class=nav|stat_ref=Rosstat (2014-15)|div_name=Vilayət|city_1=Moskva|div_1=Moskva{{!}}Moskva|pop_1=12.100.000|img_1=Moscow-City (36211143494).jpg|city_2=Sankt-Peterburq|div_2=Sankt-Peterburq{{!}}Sankt-Peterburq|pop_2=5,190,000|img_2=Buberel StPetersburg StNicolas Cathedral.jpg|city_3=Novosibirsk|div_3=Novosibirsk vilayəti{{!}}Novosibirsk|pop_3=1,560,000|img_3=Сибирский банк Сбербанка России.jpg|city_4=Yekaterinburq|div_4=Sverdlovsk vilayəti{{!}}Sverdlovsk|pop_4=1,420,000|img_4=Yekaterinburg skyline2.jpg|city_5=Nijni Novqorod|div_5=Nijeqorod vilayəti{{!}}Nijeqorod|pop_5=1,250,000|city_6=Kazan|div_6=Tatarıstan{{!}}Tatarıstan|pop_6=1,200,000|city_7=Çelyabinsk|div_7=Çelyabinsk vilayəti{{!}}Çelyabinsk|pop_7=1,180,000|city_8=Samara|div_8=Samara vilayəti{{!}}Samara|pop_8=1,170,000|city_9=Omsk|div_9=Omsk vilayəti{{!}}Omsk|pop_9=1,169,000|city_10=Rostov-na-Donu|div_10=Rostov vilayəti{{!}}Rostov|pop_10=1,100,000|city_11=Ufa|div_11=Başqırdıstan{{!}}Başqırdıstan|pop_11=1,090,000|city_12=Krasnoyarsk|div_12=Krasnoyarsk diyarı{{!}}Krasnoyarsk|pop_12=1,050,000|city_13=Perm|div_13=Perm diyarı{{!}}Perm|pop_13=1,030,000|city_14=Voronej|div_14=Voronej vilayəti{{!}}Voronej|pop_14=1,000,400|city_15=Volqoqrad|div_15=Volqoqrad vilayəti{{!}}Volqoqrad|pop_15=1,000,000|city_16=Saratov|div_16=Saratov vilayəti{{!}}Saratov|pop_16=840,000|city_17=Krasnodar|div_17=Krasnodar diyarı{{!}}Krasnodar|pop_17=800,000|city_18=Tolyatti|div_18=Samara vilayəti{{!}}Samara|pop_18=710,000|city_19=İjevsk|div_19=Udmurtiya{{!}}Udmurtiya|pop_19=640,000|city_20=Ulyanovsk|div_20=Ulyanovsk vilayəti{{!}}Ulyanovsk|pop_20=615,000}}
== Həmçinin bax ==
| |||