Məhəmməd: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Səhv Teqlər: Vizual redaktor Mobil redaktə Mobil veb redaktə |
Redaktənin izahı yoxdur |
||
Sətir 23:
|}}
''' Məhəmməd''' ({{lang-ar|مُحمّد}} {{audio|Ar-muhammad.ogg|[mʊˈħæmmæd]}}; {{comment|d.|doğum}} b.e 570 – {{comment|ö.|ölümü}} 8 iyun b.e 632) — [[İslam]]
Məhəmməd təqribi olaraq 570-ci ildə ([[Fil İli|Fil ili]]) [[Ərəbistan yarımadası|Ərəbistan]]
Başlanğıcda, Məhəmmədin ardıcılları az idi və məkkəli politeistlərin düşmənçiliyinə məruz qalırdılar. O, və bəzi ardıcılları 622-ci ildə [[Məkkə]]
Məhəmmədin ölümünə qədər aldığını bildirdiyi quran ayətlərini meydana gətirən vəhylər (hər biri ''ayət'' olaraq adlandırılır, mənası "allahın işarəsi" deməkdir) müsəlmanlar tərəfindən Tanrının sözü olaraq adlandırılır və dinin əsası olaraq qəbul edilir. [[Quran]]
== Qurandaki adları və titulları ==
Sətir 41:
=== Erkən bioqrafiyalar ===
Məhəmmədin həyatı ilə əlaqədər əhəmiyyətli mənbələr, [[Hicri təqvim|müsəlman erası]]
Bu mənbələrin doğruluğu qeyri-müəyyən olsa da, bir çox tədqiqatçılar onları həqiqi hesab edir. Son tədqiqatlar, araşdırmaçıları legal məsələlərə toxunan ənənələr ilə tamami ilə tarixi hadisələr arasında fərqləndirmələr aparmağa istiqamətləndirmişdir. Legal qrupda ənənələr ixtira edilmiş ola bilər, tarixi hadisələr isə müstəsna hallarda başqa yalnız "tendensiya formalaşmasına" məruz qalmış ola bilərdi.
Sətir 55:
{{Əsas|Cahiliyyət dövrü}}
[[Şəkil:Tribes_english.png|thumb|Məhəmmədin yaşamındaki başlıca qəbilələr və yaşayış yerləri]]
[[Ərəbistan yarımadası]] əvvələr, vulkanik torpaqla böyük ölçüdə quraq olduğundan, yaxın [[vahə]]
Pre-islami [[Ərəbistan yarımadası|Ərəbistan]]
VI əsrin ikinci yarısı Ərəbistanda siyasi iğtişaşlar dövrü idi və rabitə yolları artıq təhlükəsiz deyildi. Dini bölünmələr krizin mühüm səbəblərindən biri idi. [[Yəhudilik]] [[Yəmən]]
Məhəmmədin həyatının ilk illərində, aid olduğu [[Qureyş]] qəbiləsi qərbi Ərəbistanda dominant qüvvə oldu. Onlar qərbi Ərəbistandaki bir çox qəbilənin üzvlərini [[Kəbə]]
== Həyatı ==
=== Uşaqlıq dövrü və erkən həyatı ===
{{Həmçinin bax|Mövlud bayramı}}
{{Məhəmmədin həyatının xronologiyası}}
Abu Qasim Məhəmməd ibn Abd əl-Mütəllib ibn Haşim təqribən 570-ci ildə [[Məkkə]]
[[Şəkil:Mohammed_kaaba_1315.jpg|left|thumb|605-ci ildə Məhəmmədin Qara Daşı yenidən yerləşdirməsindəki rolunun təsviri. [[Fəzlullah Rəşidəddin|Fəzlullah Rəşidəddin,]] ''[[Cəmi ət-Təvarix]]'' təqr. 1315 ([[Elxanilər dövləti|Elxanilər]] dövrü)]]
Məhəmmədin atası Abdullah, o, doğulandan təxminən altı ay sonra vəfat etdi. İslam ənənəsinə görə, Məhəmməd doğumundan dərhal sonra səhradaki bir [[Bədəvilər|bədəvi]] ailəsinə göndərildi, çünki səhra yaşamı körpələr üçün daha sağlam hesab edilirdi; bəzi qərb tədqiqatçıları isə bu ənənənin tarixliliyini qəbul etmirlər. Məhəmməd iki yaşına qədər analığı Həlimə bint Abi Züheyb və onun əri ilə birlikdə qaldı. Altı yaşında isə Məhəmmədin bioloji anası [[Aminə binti Vəhb|Aminə]] xəstələnib vəfat etdi. Sonraki iki il ərzində Məhəmməd səkkiz yaşına qədər [[Bəni Haşim]] klanından babası [[Əbdülmütəllib ibn Haşim|Əbdülmütəllib]]
Yeniyetməliyi dövründə Məhəmməd, ticarətdə təcrübə qazanmaq üçün əmisi ilə birlikdə Suriyaya ticari səyahətlərə qatılırdı. İslam ənənəsinə görə, Məhəmməd Suriyaya gedən karvanları müşayiət edərkən doqquz və ya on iki yaşında idi və onun gələcəkdə peyğəmbər olacağını qabaqcadan gördüyünü söyləyən Bahira adında xristiyan keşiş və ya rahiblə tanış olmuşdu.
Məhəmmədin gənçliyi haqqında daha az şey məlumdur. Mövcud məlumatlar fraqmentləşməkdə və tarixin əfsanədən ayrılmasını çətinləşdirməkdədir. Onun tacir olduğu və "[[Hind okeanı]] və [[Aralıq dənizi]] arasındaki ticarətdə" iştirak etdiyi bilinir. Düz xarakterinə görə ona "etibarlı" mənasına gələn əl-Əmin ([[Ərəb dili|ərəb]]: الامين) və "doğurçu" mənasına gələn əl-Sadiq ləqəbini verdilər və qərəzsiz arbitr olaraq axtarılırdı. Nüfuzu səbəbi ilə 595-ci ildə 40 yaşlı Xədicə adlı dul bir qadından evlənmə təklifi aldı və Məhəmməd təklifi qəbul etdi. İbn İşaq tərəfindən toplanan hekayətə görə sonraki illər, Məhəmmədin 605-ci ildə Kəbə divarındaki [[Qara daş|Qara Daş]]
=== Quranın başlanğıcı ===
Sətir 78:
[[Şəkil:Cave_Hira.jpg|thumb|alt=|180.994x180.994px|Müsəlman inancına görə, Məhəmməd ilk vəhyini aldığı Cəbəl əl-Nur dağındakı [[Hira|Hira mağarası]]]]
Məhəmməd hər il bir neçə həftə Məkkə yaxınlığında Cəbəl ən Nur dağındaki Hira mağarasında dua etməyə başladı. İslam ənənəsinə görə bu mağaraya olan ziyarətlərinin birində, 610-cu ildə mələk Cəbrayıl ona görünmüş və ondan ayətləri əzbərdən deməyi əmr etmişdi hansı ki, sonradan Qurana daxil ediləcəkdi. Quranın ilk sözlərinin Ələq surasinin ilk ayətləri olduğu barədə fikir birliyi vardır. Məhəmməd ilk vəhylərini qəbul etdərkən dərin şəkildə ovqatı təlx olmuşdu. Məhəmməd evə qayıtdıqdan sonra o [[Xədicə]] və Varaka ibn Nöhfəl tərəfindən təsəlli edilmiş və toxtatılmışdı. O həmçinin başqalarının onu dəli adlandırıb iddialarını rədd edəcəyindən qorxdu. Şiyə ənənəsinə əsasən Məhəmməd mələyin görünməsinə təəccüblənməmiş və ya qorxmamış; daha doğrusu sanki mələyi gələcəyini gözləyirmişcəsinə onu salamlamışdı. İlk vəhydən sonra Məhəmmədin özünü depresiyada hiss etdiyi və özünü dualara, spiritual məşğələlərə buraxdığı üç illik bir fasilə (''fətrə'' dövrü olaraq da bilinir) başlamışdır. Vəhyə dəvam edildiyində Məhəmmədə təskinlik verildi və təbliğə başlanması əmr edildi: Rəbbin nə səni tərk etmişdi, nə də (sənə) acığı tutmuşdu.
[[File:Mohammed receiving revelation from the angel Gabriel.jpg|thumb|left|Məhəmməd Cəbrayıldan ilk vəhyni alır. [[Fəzlullah Rəşidəddin]]
[[Səhih əl-Buxari|Səhih Buxari]] Məhmmədin vəhylərin gəlməsini "bəzən bir zınqırovun çalması" kimi olduğunu təsvir etdiyini rəvayət edir. [[Aişə binti Əbu Bəkr|Ayşə]] rəvayət edirdi "''soyuq bir gündə Məhəmmədin vəyh aldığını gördüm, onun soyuq tər alnından axırdı''". Alford T. Velçə görə, bu təsvirlər sonradan müsəlmanlar tərəfindən saxtalığı ağlabatan olmadığı üçün həqiqi hesab edilə bilər. Məhəmməd öz fikirlərini bu mesajdan fərqləndirə biləcəyinə əmin idi. Qurana əsasən, Məhəmmədin əsas vəzifələrindən biri, inanmayanları esxatoloji cəzalarından xəbərdar etməkdir. Bəzən Quran qiyamət gününə açıq şəkildə istinadlar eləmir, ancaq nəsli kəsilmiş qövmlərdən misallar verərək Məhəmədin müasirlərini bənzər fəlakətlərdən xəbardar edir. Məhəmməd təkcə Tanrının vəhyni rədd edənləri xəbərdar etmir, eyni zamanda pisliyi tərk edənlər, ilahi sözləri dinləyən və Tanrıya xidmət edənlərə müjdələr verirdi. Məhəmmədin missiyası həmçinin monoteizmin təbliğ etməkdən ibarət idi: Quran Məhəmmədə Rəbbinin adını elan və tərif etməsini, bütlərə sitayiş etməməsini və ya digər Tanrıları onunla əlaqələndirməməsini əmr edir.{{Quote box|quoted=true|bgcolor=#ffeeaa|align=right|width=30%|salign=right|quote=''Yaradan Rəbbinin adı ilə oxu!—O, insanı qan laxtasından yaratdı. Oxu! Sənin Rəbbin (müqayisəsiz) səxavətə malikdir. —O, qələmlə (yazmağı) öyrətdi.—İnsana bilmədiklərini öyrətdi.''|source=Quran (96:1–5)}}Erkən Quran ayətlərinin əsas mövzuları insanın yaradıcısı qarşısında olan məsuliyyətini əhatə edirdi: ölülərin dirilməsi, Tanrının axrıncı hökmü dəvamında cəhənnəmdə işgəncə və cənnətdəki zövqlərin qabarıq təsviri və hayatın hər aspektində Tanrının işarələri. Həmin vaxtlar inananlardan tələb olunan dini vəzifələr çox az idi: Tanrıya inanmaq, günahların bağışlanmasını istəmək, tez-tez dua etmək, ehtiyac içində olanlara yardım etmək, fırıldaqçılığı və sərvət sevgisini rədd etmək (Məkkənin ticari həyatında əhəmiyyətli olduğu hesab edilir), ismətli olmaq və qız uşaqlarına qarşı cinayət törətməmək.
=== Müxalifət ===
[[Şəkil:Surat_An-Najm.jpg|right|thumb|[[Nəcm surəsi]]
Müsəlman ənənəsinə görə Məhəmmədin arvadı [[Xədicə]] onun peyğəmbər olduğuna inanan ilk şəxs idi. Sonraki inanalar, Məhəmmədin on yaşındaki əmisi oğlu [[Əli|Əli ibn Əbu Talib]], yaxın dostu [[Əbu Bəkr]] və oğulluğa götürdüyü Zeyd oldu. 613-cü ildə Məhəmməd xalqa təbliğə başladı. Çox Məkkəlilər tərəfindən lağa qoyulub, əhəmiyyət verilməməsinə rəğmən Məhəmmədin bir neçə ardıcılı oldu.Ərkən olaraq islamı qəbul edən üç əsas qrup var idi: gənc qardaşlar və böyük tüccarların oğulları; qəbilələrində birinci dərəcədən düşən və ya birinci dərəcəni almaqda uğursuz olan insanlar və zəif, əsasən müdafiəsiz əcnəbilər.
İbn Sədə görə, müxalifət, Məhəmmədin büt ibadətlərini və Məkkəli ataların tətbiq etdiyi politeizmi qınayan ayətləri çatdırdığında başladı. Ancaq Qurani kərimin təsvirinə görə müxalifət, Məhəmmədin xalqa dini təbliğ etdiyinə başladı. Ardıcılları artdıqca, Məhəmməd, Məkkə dini həyatının fokus nöqtəsi olan və sərvəti Kəbəyə əsaslanan bölgənin lokal qəbilələri üçün təhdid meydana gətirdi və onlar Məhəmmədi devirməklə təhdid etdilər. Məhəmmədin Məkkənin ənənəvi dini qınaması xüsusi ilə Kəbənin qoruyucuları olan özünün də üzvü olduğu Qureyş qəbiləsi üçün "incidici" idi. Güclü tüccarlar Məhəmmədi yola gətirməyə çalışırdılar ki, təbliğlərini buraxsın; ona tacirlərin daxili dairəsinə qəbul edilmək, həmçinin sərfəli nikah təklif etdilər. O bu təkliflərin ikisini də qəbul etmədi.{{Quote box|quoted=true|bgcolor=#ffeeaa|align=right|width=25%|salign=right|quote='' Məgər ona iki gözü Biz verməmişikmi? Bir dillə iki dodaq (verməmişikmi)? Ona iki yoxuşlu yola yönəltmədikmi? O isə sərt yoxuşu aşmağa can atmadı. Sən nə bilirsən ki, sərt yoxuş nədir? O,bir kölə azad etməkdir və ya aclıq günündə (möhtaca) yemək verməkdir qohumluq əlaqəsi çatan bir yetimə, yaxud (aclıqdan) yerə uzanmış kasıba! Sonra isə o, iman gətirən, bir-birinə səbr və mərhəmət tövsiyə edənlərdən olmaqdır.''|source=Quran (90:8–17)}}
Ənənə Məhəmməd və ardıcılarına edilən zülmmü və pis rəftarı böyük ölçüdə qeydə alırdı. Tanınmış Məkkəli lider olan Əbu Cəhlin qulu Süməyyə bint Bübət islamın ilk şəhidi olaraq məşhurdur; inancından imtina etməyi qəbul etmədiyinə görə sahibi tərəfindən bir nizə ilə öldürüldü. Başqa bir müsəlman qul olan Bilal, inancına görə Üməyyə ibn Xələf tərəfindən sinəsinin üzərinə ağır daş qoyularaq işgəncəyə məruz qaldı. 615-ci ildə Məhəmmədin ardıcıllarından bəziləri [[Aksum Krallığı|Aksum krallığı]]
Ancaq müsəlmanların [[Efiopiya|Həbəşistan]]
İki mühüm Qureyş klanı olan Maxzum və Bəni Abd-Şəmsin liderləri 617-ci ildə ticari rəqibi [[Bəni Haşim]] klanına Məhəmmədin mühafizəsini buraxmaları üçün boykot tətbiq etdilər. Boykot üç il davam etdi, amma nəticədə müvəffəqiyyətsiz olduğu üçün çökdü. Bu müddət ərzində Məhəmməd təkcə ərəblər arasında bütün düşmanlıqların qadağan edildiyi müqəddəs həc aylarında təbliğlər edə bildi.
=== İsra və Merac ===
[[File:Al-Aqsa Mosque by David Shankbone.jpg|thumb|[[Qüds|Qüdüs]]
İslam ənənəsi ərz edir ki, Məhəmməd 620-ci ildə mələk Cəbrayıl ilə möcüəvi bir gecəlik səyahət olan İsra və Meracı yaşadı. Səyahətin başlanğıcında (İsra) Məkkədən "ən uzaq məscidə" [[Buraq|qənədli at]] üzərində getdiyi rəvayət edilir. Sonra isə, Merac ərzində, Məhəmmədin [[cənnət]]
=== Hicrətdən əvvəlki axrıncı illəri ===
[[Şəkil:Domeoftherock1.jpg|thumb|[[Qübbətüs-Səhra]] üzərindəki Quran yazıları. Məhəmmədin cənnətə qalxdığına inanılan yeri işarət edir.]]
Məhəmmədin arvadı [[Xədicə]] və əmisi [[Əbu Talib]] 619-cu ildə vəfat etdilər; bu il "kədər ili" olaraq da bilinir. [[Əbu Talib]]
Bir çox insan Məkkəyi ticari və ya ibadət məqsədi ilə ziyarət etdi. Məhəmməd özü və ardıcılları üçün yeni bir ev axtarmaq üçün bu fürsəti dəyərləndirdi. Bir neçə müvəffəqiyyətsiz danışıqlardan sonra, [[Mədinə|Yəsrib]]
=== Hicrət ===
Sətir 110:
Mədinənin on iki mühüm klanının təmsilcilərindən ibarət nümayəndə heyəti Məhəmmədi bütün icma üçün baş arbitr vəzifəsini icra etməyə dəvət etdi; tərəfsiz bir əcnəbi olaraq statsuna görə. Yəsribdə mübahisə hökm sürürdü; ilk növbədə mübahisə ərəb və yəhudi sakinlərini əlaqələndirirdi və təxminən 620-ci ilə qədər yüz il davam etmişdi. Xüsusi ilə bütün klanların daxil olduğu Biəs müharibəsindən sonra yenilənən qətliyamlar və ortaya çıxan iddialar üzərindəki anlaşılmazlıqlar, münaqişəli vəziyyətlərdə qərar vermək səlahiyyəti olan tək bir adam olmadığı müddətcə, qəbilə qan qisası və "gözə-göz dişə-diş" konseptinin artıq tətbiqə yarasızlığını açıqca ortaya qoyurdu. Mədinədəki nümayəndələr və Mədinə vətəndaşları Məhəmmədi öz icmalarına qəbul etməyə və onu özlərindən biri kimi fiziki olaraq qorumağa söz verdilər.
Məhəmməd ardıcıllarına, təxminən bütün ardıcılları Məkkəni tərk edənə qədər Mədinəyə köç etmələri təlimatını verdi. Ənənəyə görə, Məhəmmədin yola düşmə zamanı xəbər tutan Məkkəlilər ona süiqəst həyata keçirmək üçün plan qurdular. [[Əli]]
==== Yeni idarənin qurulması ====
Məhəmmədin Mədinə qəbilələri arasında xeyi vaxtdır dəvam edən narazılıqları yüngülləşdirmək üçün həyata keçirdiyi ilk şeylər arasında, səkkiz Mədinə qəbiləsi və Məkkədən gələn miqrantlar arasında "bir növ ittifaq və ya federasiya qurmaq üçün" Mədinə konstitusiyası adlanan sənəd hazırlamaq var idi; bu, Mədinədəki bütün vətəndaşların hüquqlarını və vəzifələrini və oradaki müxtəlif icmaların münasibətlərini səciyələndirir (müsəlman icması və digər icmalar xüsusi ilə yəhudilər və "[[kitab əhli]]" daxil idi). Mədinə konstitusiyasında təyin olunan icma, Ümmət, praktik düşüncələrlə şəkilləndirilən dini görüşə sahib idi və həmçinin köhnə ərəb qəbilələrinin legal formlarını böyük ölçüdə qorumuşdu.
Mədinədə islamı qəbul edən ilk qrup liderləri olmayan klanlar idi; bu klanlar düşman liderlər tərəfindən xaricdən itaət etdirildi. Bunu bir sıra istisnalarla Mədinədə yaşayan bütpərəst əhalinin islamı ümumi qəbullanışı izlədi. İbn İşaqa görə, bu, Sədi ibn Müədin (qabaqcıl Mədinə lideri) islamı qəbul etməsindən təsirləndi. İslamı qəbul edən və müsəlman miqrantlara sığıncaq tapmaqda kömək edən Mədinəlilər [[Ənsar|''ənsar'']] (dəstəkçi) olaraq adlandı. Daha sonra Məhəmməd miqrantlar və yardımçılar arasında qardaşlıq qurdu və [[Əli]]
==== Silahlı qarşıdurmanın başlaması ====
Sətir 126:
Miqrasiyadan sonra Məkkə xalqı mədinəyə miqrasiya edənlərin əmlakını ələ keçirdi. Müharibə daha sonra Məkkəlilər və müsəlmanlar arasında başlayacaqdı. Məhəmməd müsəlmanların Məkkəlilərlə döyüşməsinə yol verən ayət ortaya çıxartdı. (bax, Həc surəsi, Quran 22:39–40). ənənəvi açıqlamaya görə, 11 fevral 624-cü ildə Mədinədəki Məscidi-Qibləzədədə ibadəd edərkən, Məhəmməd, vəhy alır ki, ibadət edərkən üzü Yerusəlimə doğru deyil Məkkə şəhərinə doğru istiqamətlənməlidir. Məhəmməd yoldaşları ilə dua edərkən yeni istiqamətə düzəliş etdi və beləliklə, namaz əsnasında Məkkəyə doğru istiqamətlənmə ənənəsini başlatdı. {{Quote box|quoted=true|bgcolor=#ffeeaa|align=right|width=25%|salign=right|quote=Zülmə məruz qaldıqlarına görə vuruşanlara (kafirlərə qarşı Allah yolunda döyüşməyə) izin verilmişdir. Allah onlara kömək etməyə, əlbəttə, qadirdir! O kəslər ki, haqsız yerə, ancaq “Rəbbimiz Allahdır” – dediklərinə görə yurdlarından (Məkkədən) çıxarıldılar. Əgər Allah insanların bir qismini digər qismi ilə (müşrikləri möminlərlə) dəf etməsəydi, sözsüz ki, içərisində Allahın adı çox zikr olunan soməələr (rahiblərin yaşadığı monastırlar), kilsələr, məbədlər (yəhudi məbədləri) və məscidlər dağılıb gedərdi (darmadağın edilərdi). Allah Ona (öz dininə) yardım edənlərə, şübhəsiz ki, yardım edər. Həqiqətən, Allah yenilməz qüvvət, qüdrət sahibidir!|source=Quran (22:39–40)}}Məhəmməd 624-cü ildə Məkkənin ticari karvanına basqın edən üç yüz döyüşcüyə başçılıq etdi. müsəlmanlar Bədrdə karvan üçün pusqu qurdular. Plandan xəbərdar olan Məkkə karvanı müsəlmanlardan sıyrıldı. Karvanı qorumaq üçün bir Məkkə qüvvəsi göndərildi və karvanın təhlükəsiz olduğunu xəbər aldıqdan sonra müsəlmanlarla qarşılaşmağa dəvam etdi. Beləliklə, [[Bədr döyüşü]] başladı. Sayılarının xeyli az olmalarına rəğmən müsəlmanlar döyüşü qazandı; on dörd müsəlman həlak oldu qarşı tərəfdən isə qırx nəfər Məkkəli. Həmçinin, Əbu-Cəhl də daxil olmaqla bir çox Məkkəli lideri öldürməyə müvəffəq olmuşdular. Yeddi nəfər əsr götürüldü, onlardan çoxu fidyə qarşılığında geri verildi. Məhəmməd və ardıcılları qələbəni inanclarının təsdiqi olaraq gördülər və Məhəmməd qələbəyə görünməz mələklərin köməyinin olduğuna istinad etdi. Mədinə dövrünün quran ayətləri, Məkkə dövrününkünün əksinə, hökümətin praktik problemləri və qənimətlərin paylanması kimi mövzular ilə əlaqəli idi.
Qələbə Məhəmmədin [[Mədinə]]
Məhəmməd üç əsas yəhudi qəbiləsindən biri olan Bəni Qəynuqanı Mədinədən qovdu, lakin bəzi tarixçilər qovmanın Məhəmmədin ölümündən sonra həyata keçirildiyini iddia edir. Əl-Vqədiyə görə, [[Abdullah ibn Üvey|Abdullah ibn Üviyə]]
==== Məkkə ilə konflikt ====
{{Əsas|Uhud döyüşü}}
[[Şəkil:The_Prophet_Muhammad_and_the_Muslim_Army_at_the_Battle_of_Uhud,_from_the_Siyer-i_Nebi,_1595.jpg|thumb|''"Məhəmməd peyğəmbər və ordusu [[Uhud döyüşü]]
Məkkəlilər məğlubiyyətlərinin qisasını almaqda istəkli idilər. İqtisadi rifahı təmin etmək üçün Məkkəlilər Bədr döyüşündə azaldılmış olan nüfuzlarını yenidən qazanmalı idilər. bundan sonraki aylarda Məkkəlilər mədinəyə pusqu komandaları göndərirkən, Məhəmməd Məkkə ilə müttəfiq qəbilələrə qarşı səfərlər həyata keçirdi və basqınçıları [[Məkkə]] karvanlarına yolladı. [[Əbu Süfyan|Əbu Sufyan]] 3000 nəfərlik ordu yığdı və Mədinəyə hücum üçün yola çıxdı.
Bir kəşfiyyatçı Məhəmmədə Məkkə ordusunundan və bir gün sonra isə onların sayı barədə xəbər çatdırdı. Növbəti səhər, müsəlman müharibə konfransında Məkkəlilərə necə qalib gəlmək barəsində münaqişə çıxdı.Məhəmməd və bir çox yüksək dərəcəli şəxslər Mədinə daxilində döyüşmənin daha təhlükəsiz olacağını və ağır istehkam qalalarından faydalana biləcəklərini irəli sürdülər. daha gənç müsəlmanlar isə Məkkəlilərin məhsulları məhv edəcəyini və istehkam qalalarına toplanmağın müsəlmanların nüfuzunu alçaldacağını dedilər. Məhəmməd nəhayət gənc müsəlmanların dediyi ilə razılaşdı və müsəlman qüvələrini döyüşə hazırladı. Məhəmməd qüvələri, kənara, Uhud dağına (Məkkəli qüvələrin düşərgəsinin yeri) doğru apardı,<br />23 mart 625-ci ildə [[Uhud döyüşü]] başlamış oldu. Müsəlman ordunun erkən qarşılaşmalarda üstünlük qazanmasına baxmayaraq, yerləşdirilmiş oxçuların stratejik cəhətdən intizamının pozulması müsəlmanların məğlubiyyətinə gətirib çıxardı; müsəlman ənənəsində ən tanınmış şəhidlərdən biri Məhəmmədin əmisi Həmzə də daxil olmaqla 75 müsəlman öldürüldü. Məkkəlilər onların üzərinə yerimədi, bunun əvəzində isə qələbəni elan etmək üçün [[Məkkə]]
[[Əbu Süfyan|Əbu Sufyan]] səylərini Məkkəyə qarşı başqa bir hücuma istiqamətləndirdi. O Mədinənin şimalındaki və şərqindəki köçəri qəbilələrdən dəstək aldı; Məhəmmədin zəyifliyini, qənimət vədləri, Qureyş nüfuzu və rüşvət vasitəsi ilə bütpərəstləri istifadə edərək. Məhəmmədin yeni siyasəti ona qarşı ittifaqların qarşısını almaq idi. Mədinəyə qarşı nə vaxt ittifaqlar qurulurdusa Məhəmməd onları dağıtmaq üçün ekspedisyalar göndərirdi. Məhəmməd Mədinyə qarşı düşmanca niyyətlə kütləvi hərəkətlənməni eşitdi və buna sərt reaksiya göstərdi. Misal olaraq yahudi qəbiləsi olan Bəni Nadirin başçısı [[Kəb ibn əl-Əşrəfi]]
==== Mədinənin mühasirəsi ====
[[File:Masjid al-Qiblatain.jpg|thumb|[[İkiqibləli məscid|İkiqibləli məscid,]] Məhəmməd bu məsciddə ibadət üçün yeni [[Qiblə]]
{{Əsas|Xəndək döyüşü}}
Sürgündəki Bəni Nadir qəbiləsinin köməyi ilə Qureyş hərbi lideri Əbu Sufyan 10 000 nəfərlik ordu yığdı. Məhəmmədin təxminən 3000 nəfərlik bir qüvvə hazırladı və o dövrdə [[Ərəbistan yarımadası|Ərəbistan]]
Mədinənin mühasirəsində Məkkəlilər müsəlman icmasını məhv etmək üçün əlindəki mövcud qüvvəni istifadə etdilər. Müvəffəqiyətsizlik mühüm dərəcədə nüfuzun düşməsinə səbəb oldu; Suriya ilə olan ticari ilaqələri kəsilidi. Xəndək döyüşündən sonra Məhəmməd şimala iki ekspedisiya həyata keçirdi, ikisi də hər hansı bir mübarizə olmadan sona çatdı. Bu səfərlərdən birindən (ya da bir neçə il əvvəl, erkən digər hesabatlara görə) qayıdarkən, Məhəmmədin həyat yoldaşı [[Aişə binti Əbu Bəkr|Aişə]]
==== Hudeybiyə barışığı ====
Məhəmməd müsəlmanlara [[Həcc]] mərasimini yerinə gətirməsini əmr edən ayətlər təqdim etdiyinə baxmayaraq, müsəlmanlar Qureyşin düşmənliyi səbəbindən bunu yerinə yetirmədilər. [[Şəvval]] 628-ci ildə Məhəmməd ardıcıllarına qurbanlıq heyvanlar tapmaqlarını və Məkkəyə Həcc ziyarəti üçün hazırlanmalarını əmr etdi. 1400 müsəlmanın yaxınlaşdığını eşitdikdən sonra, Qureyş onları dayandırmaq üçün 200 süvari göndərdi. Məhəmməd təqibçiləri Məkkənin kənarındaki əl-Hudeybiyə çatmalarına imkan yaradaraq, daha çətin yol izləyib onlardan qaçındı. Vatta görə, Məhəmmədin həcci yerinə yetirmə qərarını yuxusuna əsaslandırmasına baxmayaraq, o, həmçinin Məkkəlilərə göstərmək istəyirdi ki, islam Məkkənin müqəddəs ziyarətgahlarının nüfuzunu təhdid etmir.
Danışıqlar Məkkəyə və Məkkədən gedib-gələn elçilər ilə təşkil olundu. Danışıqlar dəvam edərkən müsəlman elçilərdən olan [[Osman ibn Əffan]]
Bir çox müsəlman müqavilədən məmnun deyildi. Ancaq, Quranın Fəth surəsi onlara əminlik verdi ki, ekspedisiya uğurla nəticələnən olacaq. Daha sonra Məhəmmədin ardıcılları müqavilənin ardındayı faydanı anladılar. Bu faydalara daxil idi; Məkkəlilərin Məhəmmədi barəbar olaraq tanımaları zəruriyyəti, Mədinənin qüvvə qazanmağına imkan yaradacaq hərbi fəaliyyətin dayandırılması və Həcc mərasimlərindən təsirlənən Məkkəlilərin heyranlığı.
Barışığın imzalanmasından sonra Məhəmməd [[Xeybər döyüşü]] olaraq da bilinən yəhudi [[Xeybər]] vahəsinə ekspedisiya həyata keçirdi. Bu ekspedisiyaların səbəbi olaraq Məhəmmədə qarşı düşmənçilik edən Bəni Nadir qəbiləsinə onların sığıncaq vermələri və ya Hudeybiyə müqaviləsnin qane edici olmayan nticələrinin ortaya çıxmasından istifadə edə biləcəkləri ehtimalı hesab edilir. Müsəlman ənənəsinə görə, Məhəmməd həmçinin bir çox hökmdarlara məktub göndərərək [[İslam]]
=== Son illəri ===
Sətir 172:
Həmçinin Şərqi Ərəbistanda qalan paqan bütlərin məhv edilməsini əmr etdi. Qərbi Ərəbistanda müsəlmanlara qarşı düşmənçilik edən tək şəhər [[Taif şəhəri|Taif]] idi. Məhəmməd onların təslim olmalarını islamı qəbul etmədikcə və Əl-Latın heykəllərini məhv etməyə imkan yaratmayıncaya qədər qəbul etmədi.
Tabuk döyüşündən bir il sonra Bəni Taqif Məhəmmədə təslim olmaq və islamı qəbul etmək üçün ona elçilər göndərdi. Bir çox bədəvi hücumlara qarşı qorunmaq və döyüş qənimətlərindən faydalanmaq üçün Məhəmmədə müraciyyət eti. Halbuki bədəvilər islam sisteminə yad idi və öz müstəqiliklərini qorumaq istəyirdilər: onların fəzilət və atalarının ənənələrinin kodu. Məhəmmdə onlardfan hərbi və siyası razılaşma tələb etdi. Razılaşmaya görə, onlar "Mədinənin suverinliyini iqrar etməli, müsəlmanlara və onların müttəfiqlərinə qarşı hücmdan çəkinməli və müsəlmanların vergisi olan [[zəkat]]
==== Vida həcci ====
632-ci ildə, Mədinəyə hicrətindən on il sonra, Məhəmməd [[Həcc]] olaraq bilinən ''Böyük Ziyarətin'' nümunəsi olan özünün ilk İslami ziyarətini tamamladı. [[Zilhiccə]] ayının 9-da Məhəmməd Məkkənin şərqində yerləşən [[Ərəfat dağı]]
==== Ölümü və məzarı'' '' ====
Vida həccindən sonra Məhəmməd xəstələnib və temperatur qalxmasından, baş ağrısından və zəiflikdən əziyyət çəkdi. 8 İyun 632-ci ildə bazar ertəsi günü, [[Mədinə]]
İslam ensiklopediyasına görə, Məhəmmədin ölümünə fiziki və əqli yorğunluqdan şiddətlənən Mədinə qızdırmasının səbəb olduğu ehtimal edilir.
Akademik Reşit Haylamaz və Fatih Harpci, ər-Rafiq əl-Əlanın Allaha istinad etdiyini söyləyirlər. Məhəmməd Aişənin evində öldüyü yerdə dəfn edildi. Əmvi xəlifəsi I əl-Vəlidin dövründə [[Məscidül-Nəbi]] Məhəmmədin qəbrini əhatə edəcək şəkildə genişləndirildi. Türbənin üstündəki Yaşıl Günbəz, [[Məmlüklər|Məmlük]] sultanı [[Kalavun|əl-Mansur Kalavun]] tərəfindən 13-cü əsrdə qurulmuşdur, baxmayaraq ki, yaşıl rəng 16-cı əsrdə [[Osmanlı İmperiyası|Osmanlı]] sultanı [[Sultan Süleyman Qanuni|Süleyman Qanuni]] tərəfindən əlavə edilmişdir. Məhəmmədin qəbrinin yanında ilk xəlifələr [[Əbu Bəkr]] və [[Ömər ibn Xəttab|Ömər]]
=== Məhəmməddən sonra ===
Məhəmməd ömrünün son illərinə yaxın Ərəbistan qəbilələrinin bir çoxunu tək müsəlman dini idarəsi ilə birləşdirdi. Məhəmmədin ölümü ilə, varisinin kim olacağı ilə bağlı fikir ayrılıqları yarandı. Məhəmmədin yaxın dostu olan [[Ömər ibn Xəttab]] onun dostu və əməkdaşı [[Əbu Bəkr]]
Preislami [[Orta Şərq]] [[Bizans İmperiyası|Bizans]] və [[Sasanilər İmperiyası|Sasani]] imperatorluqlarının hakimiyiyəti altında idi. İki arasındakı Roma-Fars müharibələri bölgəni viran edərək imperiyaları lokal qəbilələr arasında populiyarlıqdan saldı. Bundan əlavə, müsəlmanların fəth edəcəyi ərazilərdəki xristianlar (Nestorianlar, [[Monofizitizm|Monofizitlər]], [[Suriya Pravoslav Kilsəsi|Yakobitlər]] və [[Qibtilər|Qibitlər]]) onlara kafir damğası vuran [[Şərqi pravoslav kilsəsi|Şərqi pravoslav kilisəsi]]
== İslami sosial reformlar ==
|