Çexoslovakiya: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur |
Redaktənin izahı yoxdur |
||
Sətir 5:
'''Çexoslovakiya''' ({{lang-cs|Československo}}), ({{lang-sk|Česko-Slovensko}}) — [[Mərkəzi Avropa]]da [[1918]]-ci ildən [[1992]]-ci ilə qədər mövcud olmuş dövlət.
== Çexoslovakiya respublikasının təşkili ==
[[Birinci dünya müharibəsi]]nin sonuna qədər [[Çexiya]] və [[Slovakiya]] [[Avstriya-Macarıstan]] imperiyasının tərkibində idi. Müharibədə "Dördlər İttifaqı"nın məğlubiyyəti [[Çexiya]] xalqını da öz müstəqilliyi uğrunda mübarizəyə ruhlandırdı. [[1918]]-ci ilin yanvar ayının 6-da [[çex]] deputatları [[Avstriya]] reyxstrat və seymindən [[Çexiya]]ya müstəqillik verilməsini tələb etdilər. Lakin bu tələb rədd edildi. [[1918]]-ci ilin iyununda isə [[Paris]]də fəaliyyət göstərən çexsiyasi partiyaları Milli komitə təşkil etdilər. Komitənin rəhbəri Tomas Masarik təyin edildi. [[1918]]-ci ilin oktyabrın 28-də Milli Komitə müstəqil [[Çexiya]] dövlətinin yaradıldığını elan etdi. [[1918]]-ci ilin oktyabrın 30-da [[Slovakiya]] da [[Macarıstan]]dan ayrıldığını və Çexiya ilə birləşdiyini bildirdi.
[[1918]]-ci ilin noyabrın 14-də Milli Məclis Çexoslovakiyanı respublika elan etdi. Respublikanın prezidenti Tomas Masarik seçildi. "Ümumxalqkoalisiyası" adlanan hökumət təşkil edildi və onun tərkibinə ölkədəki siyasi partiyaların nümayəndələri daxil oldular. Hökumət 8 saatlıq iş günü müəyyən etdi. Aqrar islahat keçirildi. Hökümət [[Macarıstan]]a müdaxilədə iştirak etdi. Bu dövrdə [[Slovakiya]]da yaranan Sovet respublikası [[1919]]-cu il iyulun 1-də süqut etdi. [[1920]]-ci ilin iyulunda sosial-demokrat partiyasının sağ qanadının lideri V.Tusar "qırmızı-yaşıl koalisiya" adlanan hökumət təşkil etdi. [[1920]]-ci il fevralın 20-də Çexoslovakiya Respublikasının konstitusiyası qəbul edildi. Konstitusiyaya görə prezident 7 il müddətinə seçilir və ona böyük səlahiyyətlər verilirdi. Qanunverici məclis ikipalatalı parlament idi ki, onun da aşağı palatası Milli Məclis adlanırdı. Paris sülh konfransının qərarına əsasən Zakarpat Ukraynası da Çexoslovakiyaya verilirdi. Çexoslovakiya Habsburqlar imperiyasının sənaye potensialının 4/5 hissəsinə sahib oldu.
Çexoslovakiya çoxmillətli ölkə idi. Onun 13,5 milyonluq əhalisinin 7 milyona qədəri çex, 3 milyona qədəri alman, 2 milyona yaxını slovak, 750 minə yaxını macar, 500 minə yaxını ukraynalı, 100 minə yaxını polyak idi. XX əsrin 20-ci illərinin əvvəllərində Çexoslovakiyanın xarici siyasətinə böyük dövlətlərin, ilk növbədə [[Fransa]]nın təsiri güclü idi. [[1920]]-[[1921]]-ci illərdə Çexoslovakiya [[Fransa]]nın rəhbərliyi ilə təşkil edilən Kiçik Antantanın üzvü oldu. [[1920]]-ci ilin aprelində keçirilən parlament seçkilərində sosial-demokratlar və milli sosialistlər əksəriyyət qazandılar. Tusar yenə də hökumətə başçılıq etdi. Kommunist İnternasialının fəaliyyəti Çexoslovakiyaya da öz təsirini göstərdi. [[1921]]-ci ilin mayında Şmeralın başçılığı altında Çexoslovakiya Kommunist Partiyası təşkil edildi.
[[1939]]-cu ildə [[Almaniya]] tərəfindən zəbt edilərək onun Çexiya, Moraviya və Slovakiya protektoratı yaradılır. [[1945]]-ci ildə Sovet qoşunları tərəfindən tutulur və Çexoslovakiya Sosialist Federativ Respublikası şəklində [[1992]]-ci ilə kimi mövcud olur.
| |||