Azərbaycan (qəzet, 1918): Redaktələr arasındakı fərq

'''"Azərbaycan"''' — Rəsmi dövlət qəzeti. [[Milli Məclis]]in orqanı.[[1918]]-ci ildə yaradılıb. [[ADR]] hökuməti [[1918]]-ci il [[3 iyul]]<nowiki/>unda [[Azərbaycan Cümhuriyyəti|''Azərbaycan Cümh''uriyyəti]] hökumətinin xəbərləri adı altında öz rəsmi orqanının dərcinə başlanması haqqında qərar verdi. ''[[Azərbaycan]]'' qəzetinin parlament orqanı kimi ilk nömrəsi [[15 sentyabr]] [[1918|1918-]]<nowiki/>ci il tarixində - [[Qafqaz İslam Ordusu]]nun Bakını erməni-bolşevik işğalından, zülmündən azad etdiyi gün [[Gəncə]]<nowiki/>də işıq üzü gördü. İlk redaktorlarından biri [[Üzeyir bəy Hacıbəyli]] olub. Qəzet [[1919]]-ci il [[dekabr]]ın [[28]]-nə qədər [[Üzeyir Hacıbəyov|Üzeyir bəy]]<nowiki/>in qardaşı [[Ceyhun Hacıbəyli]]<nowiki/>nin imzası ilə çıxıb. O dövrdə nəşrin ərsəyə gəlməsində [[Ceyhun Hacıbəyli]]<nowiki/>nin əməyi və xidmətləri şəksizdir. [https://az.wikipedia.org/wiki/Az%C9%99rbaycan_Demokratik_Respublikas%C4%B1 Azərbaycan Demokratik Respublikası] nin süqutundan sonra ölkədən köçmək məcburiyyətində qalan [[Ceyhun Hacıbəyli]] öz mühacirlik həyatında da eyni adlı qəzet buraxmağa çalışmış və [[1951]]-ci ildə buna Münxendə (Almaniyada) nail olmuşdu.

== Azərbaycan qəzetinin yaranma tarixi və Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti ==

Qəzetin baş redaktoru [[Üzeyir Hacıbəyov|Üzeyir Hacıbəyli]]<nowiki/>n ''Azərbaycan'' qəzeti haqqında yazırdı:

 

 

== Redaktorları ==

{{cquote|''Azərbaycan qəzeti guya Müsavat partiyasına məxsus firqəvi bir qəzet imiş. Bu fəqərə barəsində bunu bəyan etməyi lazım bilirəm ki, qəzetimiz partiya qəzeti deyildir. [[Azərbaycan qəzetlərinin siyahısı|Azərbaycan qəzeti]]<nowiki/>nin məsləki [[Vətən]] istiqlalı yolunda çalışmaqdan ibarətdir.''}}

Qəzet [[1918|1918-]]<nowiki/>ci il [[15 sentyabr]] tarixdə [[Gəncə şəhəri]]<nowiki/>ndə nəşrə başlamış, altıncı saydan etibarən qəzetin nəşri Bakıda davam etmişdi. İki dildə çıxan ''Azərbaycan'' qəzetinin [[Azərbaycan dili]]<nowiki/>ndə 443, rus dilində isə 438 sayı çap olunub. İlk sayları ''Heyəti-idarə'', ''Heyəti-təhririyyə'' kimi ''Redaksiya heyəti'' mənasını ifadə edən məsul şəxslər qrupu tərəfindən çap edilən ''Azərbaycan'' qəzetinə müxtəlif vaxtlarda [[Üzeyir Hacıbəyov|Üzeyir Hacıbəyli]], [[Ceyhun Hacıbəyli]], [[Xəlil İbrahim]], qəzetin rus variantına isə [[Şəfi bəy Rüstəmbəyli|Səfi bəy Rüstəmbəyli]] baş redaktorluq edib.

''Azərbaycan'' qəzetinin redaktorları arasında onlardan hər birinin xidmətini yüksək qiymətləndirməklə yanaşı, [[Üzeyir Hacıbəyov|Üzeyir Hacıbəyli]]<nowiki/>nin fəaliyyəti xüsusi fərqlənib. [[Üzeyir Hacıbəyov|Üzeyir Hacıbəyli]]<nowiki/>nin [[Azərbaycan Qəzeti (1945-1946)|''Azərbaycan'' qəzeti]]<nowiki/>nə redaktorluq etdiyi vaxt digərləri ilə müqasiyədə daha çoxdur. Bundan başqa, mətbuat sahəsində daha böyük təcrübəyə malik olan [[Üzeyir Hacıbəyov|Üzeyir Hacıbəyli]]<nowiki/>nin [[Azərbaycan Qəzeti (1945-1946)|''Azərbaycan'' qəzeti]]<nowiki/>nin ideya-siyasi səviyyəsinin yüksəldilməsindəki xidmətləri yüksək qiymətə layiqdir. [[Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti]]<nowiki/>nin [[Milli Məclisin Elm və Təhsil Komitəsi|Milli Məclisi]]<nowiki/>nin açılması münasibətilə [[Üzeyir Hacıbəyov|Üzeyir Hacıbəyli]]<nowiki/>nin ''Azərbaycan'' qəzetinin [[1918]]-ci il [[7 dekabr]] tarixli 58-ci sayında çap edilmiş "Tarixi günümüz" məqaləsində yazır: ''Bu o gündür ki, [[Azərbaycan türkləri]]<nowiki/>nin Milli Məclisi, [[Milli Şura]]<nowiki/>sı açılıb. Azərbaycan təkmil bir hökumət şəklinə girir. Yüz-yüz əlli sənə bundan əvvəl müxtəlif xanlıqlardan ibarət olan Azərbaycan torpağının rus istilasından qazandığı bir mənfəət o oldu ki, bu torpaq üzərində qurulmuş olan saxta və əməli hüquqları silinib-süpürülmüş müttəhid və vəsi bir ərazi şəklinə girdi və bu gün xilas olub da iki milyon mütəcavüz nüfus ilə [[Azərbaycan Cümhuriyyəti]] namını daşımağa kəsbi-ləyaqət etdi. Bəs bu gün haman bu [[Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti|Azərbaycan Cümhuriyyəti]]<nowiki/>nin milli parlamanı, Milli Məclisi açılmaqla təşkilat və tərtibati-siyasiyyəsi artıq itmama yetir. Belə olan surətdə, deməli, qəlbimizdə bəslədiyimiz ümid - parlamanımızdır. Və ümidvarıq ki, cavan parlamanımız bu ümidimizin hüsuli yolunda var qüvvəsilə çalışacaq və Vətənimizin istiqlal və azadlığına birinci səbəb olacaqdır''.

[[Üzeyir Hacıbəyov|Üzeyir bəy]] 1[[919]]-cu il yanvarın 16-dan [[1920|1920-]]<nowiki/>ci il aprelin 27-nə kimi ''[[Azərbaycan]]'' qəzetinin baş redaktoru olub. Qəzetdə onun çoxsayda baş məqaləsi, Azərbaycan parlamanenti haqqında reportajları, teatr və musiqiyə həsr olunmuş tənqidi yazıları çap edilmişdir. ''İçimizdəki Denikinlər, İstiqlal və istiqbal ümidi, İstefa münasibətilə, Azərbaycan istiqbalı, Azərbaycan parlamanı, Qarabağ hadisatı, Ermənistan və Azərbaycan münasibatı, Nə istəyirlər, Qara təhlükə'' və s. məqalələr bu gün də öz aktuallığını itirməyib.

{{cquote|''Qarabağ ermənilərinin Azərbaycan hökumətinə tabe olmamaq qəsdilə göstərməkdə olduqları inad artıq həyasızlıq dərəcəsinə varmışdır (Azərbaycan qəzeti, 5 may 1919-cu il).''}}

Nə istəyirlər məqaləsində yazırdı:

{{cquote|''Mart hadisatında (1918-ci ilin mart soyqırımı nəzərdə tutulur - S.Q.) bizi, yəni müsəlman burjuyundan tutmuş müsəlman fəqirləri, kasibəsini və baxüsus müsəlman əlsiz-ayaqsızlarını erməni-daşnak soldatlarının süngü, güllə və xəncərlərlə arvad və uşağına kimi qırdıran bolşeviklərə biz nətövr etibar edə bilərik? Bolşeviklik naminə erməni-müsəlman qırğını salanların hansı "gözəl" sözünə və "insaniyyəti-pərvəranə" sözlərinə inana bilərik? Bolşevikləri dursun, menşeviklərinə nasıl bel bağlaya bilərik? İstiqlalımızı qəbul etmədiklərinə görəmi? Və bu gün hər bir vəsilə ilə olur-olsun istiqlalımızı əlimizdən almaq yolunda çalışdıqlarına görəmi?'' (''Azərbaycan'' qəzeti, [[7 may]] [[1919]]-cu il).''}}

[[AXC]]-nin dövlət bayrağı qəbul olunarkən Üzeyirbəy ''Azərbaycan'' qəzetinin 2 may 1919-cu il, 175-ci sayında ''Bayrağımız saralmaz'' məqaləsində yazırdı: ''...Bayrağımız haqq bayrağıdır. O, bir millətin bəşəri hüquqlarının parçasıdır. Bir millətin ki, onun insan kimi yaşamağa haqqı vardır. Bir millətinki, daha əsir olmaq istəmir...''.

[[1991]]-ci ildə respublikamızda rəsmi parlament qəzeti təsis edilərkən Qarabağa Xalq Yardımı Komitəsinin bu adda qəzeti çıxdığından onu ''Azərbaycan'' adlandırmaq mümkün olmadı. Nəşrə ilk ''Azərbaycan''la eyni dövrdə çıxan, onun reqaktor və müəlliflərinin əməkdaşlıq etdiyi [[Həyat (qəzet)|''Həyat'' qəzeti]]<nowiki/>nin adı verildi. 444 nömrədən sonra isə (23 sentyabr 1992-ci ildə) Azərbaycan Respublikasının parlament orqanına öz adı - A''zərbaycan'' qaytarıldı. Qarabağa Xalq Yardımı Komitəsinin nəşri ''Azərbaycan'' adlandırılsa da, onun rəsmi dövlət qəzetinə heç bir aidiyyatı olmayıb. Özünü ADR-in varisi elan etmiş Azərbaycan Respubikasının parlament qəzeti (orqanı) statusunda ilk dövrdə (yuxarıda qeyd olunan səbəbdən) "Həyat" adlanan nəşrə "Azərbaycan" adının qaytarılması tarixi ədalətin bərpası idi.