Qalay: Redaktələr arasındakı fərq

}}

'''Qalay''' ('''Sn'''), ({{lang-lat|Stannum}}) – D.İ. Mendeleyevin [[Kimyəvi elementlərin dövri cədvəli|elementlərin dövri sistemində]] 50-ci element.

 

Heyvanların orqanizmində qalay bitkilərdə olduğundan çoxdur. Belə ki, məsələn, yağlı balıqda onun miqdarı 130 mkq/q – a qədər ola bilər. Insan orqanizmində qalay toxumlarda 0,5-dən 4,0 mkq/q – a qədər olur. Daha çox qalay diş minasında (95 mq/kq), dırnaqlarda (12 mq/kq) və sümüklərdə (1,4 mkq/q-a qədər) olur. Qalay mədə fermenti qastrinin tərkibinə daxildir, flavin fermentlərinin aktivliyinə təsir edir, böyümə prosesini gücləndirə bilir.

 

Qalay taunu hadisəsi adi ağ qalayın digər şəkildəyişməyə - boz qalaya çevrilməsidir. Belə ki, 14 °C-dən aşağı temperaturda sıxlığın xeyli dəyişməsi səbəbindən metal boz toza çevrilir. Qütb tədqiqatçısı R.Skottun Cənub qütbünə 1912-ci ildə ekspedisiya zamanı yanacaq ehtiyatı itkisi səbəbindən bütün ekspedisiya məhv olunmuşdu. Yanacaq qalay ilə lehimlənmiş baklarda idi və ağ qalayın boz qalaya çevrilməsi mənfi 33 °C-də daha sürətliə getdiyindən baklar deşilmiş, yanacaq axıb tökülmüşdür.

==Qalayın xassələri və birləşmələri==

Qalay insanlara çox qədimdən məlumdur. 'Onun mislə xəlitəsi (bürünc) qədimdə geniş istifadə edilmişdir. Bu dövr insanların maddi və mədəniyyət tarixinə tunc dövrü kimi daxil olunmuşdur. Qalayın 10 izotopu (112-124) mövcuddur.