Şərqi Türkistan: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Sətir 23:
[[1760]]-cı ildə daxili qarışıqlığa son qoya bilməyən kalmık bəyi Çindən yardım istəyincə taxtda olan mancurlar bu fürsəti əldən qaçırmayıblar. Kalmık bəyi çinlilərlə savaşdan qorxub [[Rusiya]]ya qaçıb, torpaqları qorumaq isə [[Bürhanəddin Xoca]] ilə qardaşı Xoca Vihanın üzərinə düşüb. Uzun mübarizədən sonar məğlub olan bu iki qardaş qonşuluqdakı Bedahşaha pənah aparıblar, lakin əmir onları edam etdirərək başlarını Çin generalına göndərib. Çin generalı Xoca Cihanın xanımı Dilşad Sultanı da istəyib, əmir ölkəsini işğaldan qurtarmaq üçün bu əmri də yerinə yetirməli olub. Lakin zorla Pekinə göndərilən Dilşad Sultan Çin imperatorunun evlənmə təklifini rədd edib və imperatorun anası onu boğdurub. Bu səbəbdən də Dilşad sultan Türküstanda namus simvolu sayılır.
[[Mancurlar]] [[1763]]-cü ildə Şərqi Türküstanda valilik quraraq Urumçi və Barkol bölgələrini Çinə aid olan Qansu bölgəsinə birləşdiriblər. Mancur istilasından qurtulmaq üçün Şərqi Türküstanda ayrı-ayrı zamanlarda qurtuluş hərəkatları olub. [[1763]]-cü ildə Həmdullah bəy hərəkatı, [[1819]]-[[1826]]-cı illərdə Cahangir Xan hərəkatı, [[1830]]-da Yusif Xan Xoca hərəkatı, [[1846]]-cı ildə Məhəmməd Əmin Xoca hərəkatı,
[[1863]]-cü ildə Şərqi Türküstanda azadlıq hərəkatı uğurla nəticələnib və işğalçı Çin birlikləri ölkədən qovulub. Hərəkata başçılıq edən Yaqub bəy Osmanlı hökmdarı [[Sultan
[[1875]]-ci ildə Yaqub bəyin ölməsi Şərqi Türküstan üçün zərbə olub. Bundan yararlanan Çin [[1876]]-cı ildə Şərqi Türküstanı bir daha işğal edib. On minlərlə türk, o cümlədən Yaqub bəyin bütün ailəsi qılıncdan keçirilib. 1884-cü ildə bütün Şərqi Türküstan Çinə qatılıb. Çinin bir vilayətinə çevrilən bu türk yurduna Şin Çianq (Yeni torpaq) adı verilib. Uyğurlara yönəlik soyqırım başlayıb, türk memarlıq üslubunda tikilən bütün binalar sökülüb, yerində Çin üslubunda binalar tikilib, Şərqi Türküstan şəhərlərinin adları dəyişdirilib, türkləri çincə oxumağa və çinlilərlə evlənməyə məcbur edilib.
| |||