Çexoslovakiya: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur |
Teqlər: Mobil redaktə Mobil veb redaktə |
||
Sətir 4:
'''Çexoslovakiya''' ({{lang-cs|Československo}}), ({{lang-sk|Česko-Slovensko}}) — [[Mərkəzi Avropa]]da [[1918]]-ci ildən [[1992]]-ci ilə qədər mövcud olmuş dövlət.
== Çexoslovakiya respublikasının təşkili ==
[[Birinci dünya müharibəsi]]nin sonuna qədər [[Çexiya]] və [[Slovakiya]] [[Avstriya-Macarıstan]] imperiyasının tərkibində idi. Müharibədə "[[Dördlər İttifaqı]]"nın məğlubiyyəti [[Çexiya]] xalqını da öz müstəqilliyi uğrunda mübarizəyə ruhlandırdı. [[1918]]-ci ilin yanvar ayının 6-da [[çex]] deputatları [[Avstriya]] reyxstrat və seymindən [[Çexiya]]ya müstəqillik verilməsini tələb etdilər. Lakin bu tələb rədd edildi. [[1918]]-ci ilin iyununda isə [[Paris]]də fəaliyyət göstərən çexsiyasi partiyaları Milli komitə təşkil etdilər. Komitənin rəhbəri
[[1918]]-ci ilin noyabrın 14-də Milli Məclis Çexoslovakiyanı respublika elan etdi. Respublikanın prezidenti Tomas Masarik seçildi. "Ümumxalqkoalisiyası" adlanan hökumət təşkil edildi və onun tərkibinə ölkədəki siyasi partiyaların nümayəndələri daxil oldular. Hökumət 8 saatlıq iş günü müəyyən etdi. Aqrar islahat keçirildi. Hökümət [[Macarıstan]]a müdaxilədə iştirak etdi. Bu dövrdə [[Slovakiya]]da yaranan Sovet respublikası [[1919]]-cu il iyulun 1-də süqut etdi. [[1920]]-ci ilin iyulunda sosial-demokrat partiyasının sağ qanadının lideri V.Tusar "qırmızı-yaşıl koalisiya" adlanan hökumət təşkil etdi. [[1920]]-ci il fevralın 20-də Çexoslovakiya Respublikasının konstitusiyası qəbul edildi. Konstitusiyaya görə prezident 7 il müddətinə seçilir və ona böyük səlahiyyətlər verilirdi. Qanunverici məclis ikipalatalı parlament idi ki, onun da aşağı palatası Milli Məclis adlanırdı. [[Paris Sülh Konfransı|Paris sülh konfransı]]nın qərarına əsasən Zakarpat Ukraynası da Çexoslovakiyaya verilirdi. Çexoslovakiya Habsburqlar imperiyasının sənaye potensialının 4/5 hissəsinə sahib oldu.
Sətir 10:
Çexoslovakiya çoxmillətli ölkə idi. Onun 13,5 milyonluq əhalisinin 7 milyona qədəri [[çex]], 3 milyona qədəri [[alman]], 2 milyona yaxını slovak, 750 minə yaxını [[macar]], 500 minə yaxını [[ukraynalı]], 100 minə yaxını [[polyak]] idi. XX əsrin 20-ci illərinin əvvəllərində Çexoslovakiyanın xarici siyasətinə böyük dövlətlərin, ilk növbədə [[Fransa]]nın təsiri güclü idi. [[1920]]-[[1921]]-ci illərdə Çexoslovakiya [[Fransa]]nın rəhbərliyi ilə təşkil edilən Kiçik Antantanın üzvü oldu. [[1920]]-ci ilin aprelində keçirilən parlament seçkilərində sosial-demokratlar və milli sosialistlər əksəriyyət qazandılar. V.Tusar yenə də hökumətə başçılıq etdi. [[Kommunist]] İnternasialının fəaliyyəti Çexoslovakiyaya da öz təsirini göstərdi. [[1921]]-ci ilin mayında Şmeralın başçılığı altında Çexoslovakiya Kommunist Partiyası təşkil edildi<ref name="a">{{Kitab3 |müəllif=Səmayə Mustafayeva|başlıq=Avropa və Amerika ölkələrinin ən yeni tarixi I hissə|yer=Bakı |nəşriyyat= |il=2010 |səhifə=190-193 }}
</ref>.
== Çexoslovakiya kapitalizmin nisbi sabitləşməsi və dünya iqtisadi böhranı illərində ==
[[Birinci dünya müharibəsi]]ndən sonra ölkədə baş verən böhrandan ölkə ancaq [[1923]]-cü ilin sonunda çıxa bildi. [[Çex]] inhisarçıları [[Slovakiya]] və Zakarpat Ukraynasının iqtisadiyyatını özlərinə tabe etdilər və onu yüksək inkişaf etmiş çex torpaqlarının aqrar-xammal əlavəsinə çevirdilər. [[Kapitalizm]]in nisbi sabitləşməsi illərində ölkədə yüngül sənaye sahələri daha sürətlə inkişaf etdi. "Skoda" zavodu öz silah məhsullarını Kiçik Antantanın üzvlərinə və digər ölkələrə satırdı.
| |||