Slovakiya Respublikası (1939-1945): Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur |
k clean up, replaced: orijinal_ad → orijinal_adı using AWB |
||
Sətir 1:
{{Tarixi dövlət
|adı =Slovakiya Respublikası
|
|status = [[Peyk dövlət]]
|himn =
Sətir 38:
[[Şəkil:Slovakia borderHungary.png|thumb|280px|Slovakiya Respublikasının Macarıstana və Üçüncü Reyxə güzəştə getdiyi ərazilər]]
'''Slovakiya Respublikası''' ({{lang-sk|Slovenská republika}}; tarixi ədəbiyyatda «Birinci Slovakiya Respublikası» {{lang-sk|prvá Slovenská republika}}) — [[1939]]—[[1945]]-ci illərdə, indiki Slovakiya ərazisinin böyük hissəsini əhatə edən respublika. [[Üçüncü Reyx]]in təsir dairəsində olan, Klient dövlər. [[İkinci Dünya müharibəsi]] başladıqdan sonra Slovakiyanın müstəqilliyini ancaq [[Berlin-Roma-Tokio oxu]] və bir neçə neytral ölkə tanımışdır. SSRİ isə Slovakiyanın müstəqilliyini 1941-ci ilə kimi tanıyır.
== Tarixi ==
Qlinkova Slovak Xalq Partiyası Hitlerlə əməkdaşlığa Çexoslovakiyaya hücumdan öncə başlamışdır. Onların qarşıya qoyduqları hədəf Slovakiyanın Çexoslovakiya tərkibindən çıxaraq müstəqil olması olur. Bu səbəbdən Almaniya Slovakiyaya öz müttəfiqi kimi baxırdı.
9 mart 1939-cu ildə Çexoslovakiya ordusu Sloveniyaya daxil olaraq Yozef Tisonu hakimiyyətdən uzaqlaşdırır. 14 mart 1939-cu ildə Slovakiya parlamenti ölkənin müstəqilliyini elan edir. Bu anda isə Almaniya ordusu Çexiyanı işğal edir. [[18 mart]] tarixində Voytex Tuka Ferdinant Dyurçanski ilə birlikdə «Almaniya ilə Slovak dövlət arasında təhlükəsizlik əlaqələri haqqında müqavilə» imzalanır. 3 gündən sonra Slovakiya-Macarıstan müharibəsi baş verir. Konflikt macarların taktiki qələbəsi ilə nəticələnir. Nəticədə Slovakiya cənub hissəində macarların üstünlük təşkil etdiyi əraziləri Macarıstan krallığına güzəştə gedir.
Qalinkova Slovakiya Xalq Partiyasının mülayim lideri Yozef Tiso prezident olur. Bunun qarşılığında, Almaniyanın «israrla tövsiyəsi» üzərinə, Baş nazir və Daxili İşlər Nazirliyininnə partiyaların radikal qanadının liderləri olan Voytex Tuka və Aleksandr Max təyin edilir.
Slovakiya Respublikası Üçünçü Reyx, bir çox müttəfiqlər və neytral ölkələr tərəfindən tanınır: [[İtaliya Krallığı]], [[Yaponiya imperiyası]] və Çinin tarixi Mancuriya ərazisində yaradılmış kukla dövlət ([[Mançjou-qo]]), [[Müstəqil Xorvatiya dövləti|Xorvatiya]], [[İspaniya]], [[SSRİ]] ([[1941]]-ci ilə kimi.), [[Litva]], [[Estoniya]], [[İsveçrə]], [[Salvador]] və [[Vatikan]].
Sətir 57:
[[15 may]] [[1942]] Yozef Tiso yəhudilərin şərqə, ölüm düşərgələrinə deportasiya edilməsi haqqında qanun imzaladı. Bu qanun altı ay müddətində fəaliyyətə başlamış olsada [[1944]]-cü ilə qədər deportasiya bərpa edilmədi. 1942-ci ildə Slovakiyadan 57 628 yahudi deportasiya edilir. Onlardan cəmi 280 - 800 nəfər arası sağ qala bilir.
[[1943]]-cü ilin iyun ayında [[Vatikan]]da olan Slovakiya səfiri Karol Sidor [[ABŞ]] hökumətinə ölkəsinin memarandumunu təqdim edir. Burada Slovakiyanın Berlinin diktəsi ilə hərəkət etmək məcburiyyətində olması qeyd edilir. Bununla yanaşı daha sonra Slovakiyanın müstəqilliyinin qorunub saxlanılması və ya Polşa, Çexslovakiya ilə ittifaqda mövcudluğuna ümid bəslənilirdi.
[[1944]]-cü ildə Qırmızı ordunun gəlişi ilə Slovakiya ilə sərhəddə Şərqi Slovakiya ordusu təşkil edilir. 29 avqustda ölkədə slovak milli üsyanları başlayır. Nəticədə Almaniya bura ordu göndərmək məcburiyyətində qalır. İlk həmlə ilə üsyançı ordu məğlub eilir. İlk əvvəllər almmanların burada 40 min ordusu vardı. Üsyanın kəskinləşməsi ilə ordu sayı 83 minə çatdırılır. [[28 oktyabr]]da üsyan tamamən yatırılır. Bununla belə 20 min slovak əsgəri Qırmızı ordunun tərəfinə keçir. 1944-cü ilin sonları bəzi kiçik ərazilərin istisnası ilə ölkə almanların əlinə keçir. Bununlada o demək olar ki, müstəqilliyini itirir.
| |||