Dramaturgiya: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur
Teqlər: Mobil redaktə Mobil veb redaktə
Sətir 16:
Dramatik növün üç əsas janrı vardır: [[komediya]], [[faciə]], [[dram]].
 
'''[[Komediya]].''' [[Komediya]] [[yunan]] sözü olub “şən yığıncaq”, “şən tamaşa” deməkdir. [[Şərq]]də bu janra “məzhəkə” də deyilir. [[Məzhəkə]] ərəbcə “gülməli soz” və ya “gülməli hərəkət” deməkdir. Həyat hadisələrini gülməli tərzdə əks etdirən pyes “[[komediya]]” və ya “məzhəkə” adlanır. Komediyada gülüşə yalnız əyləncə vasitəsi kimi baxmaq olmaz. Komediyada gülüş ictimai-əxlaqi məzmun daşıyır, müəllif bədii gülüşdən istifadə ctməklə cəmiyyətdə müşahidə etdiyi nöqsanları tənqid edib aradan qaldırmaq məqsədi güdür.
Komediyada gülüş yaratmağın müxtəlif üsulları vardır. Azərbaycan ədəbiyyatı tarixində ilk komediya [[M.F.Axundzadənin]] "Hekayəti-Molla Ibrahimxəlil kimyagər" əsəridir.
Ədəbiyyatda musiqili komediya nümunələri də vardır. Sözlə musiqinin vəhdəti əsasında yaranan komediya musiqili komediya adlanır. [[Ü. Hacıbəyovun]] "Arşın mal alan" və "[[O olmasın, bu olsun]]" əsərləri musiqili komediyanın əvəzsiz nümunələridir.
Sətir 24:
[[Faciə]] nəsrlə yazıldığı kimi, nəzmlə də yaza bilir. Azərbaycan ədəbiyyatı tarixində mənzum faciənin ilk nümunəsi H.Cavidin "Ana" əsəridir (1910). Faciə janrının sonrakı daha mükəmməl nümunələri [[H.Cavidin]] "[[Şeyx Sənan]]" (1914) və "[[İblis]]" (1918) əsərləridir.
 
'''[[Dram]].''' Dram əsəri dedikdə çox vaxt dramatik növdə yazılmış bütün əsərlər nəzərdə tutulsa da, ayrıca işlənən dram termini dramatik növün yalnız bir janrının adını bildirir. Dramda həm komediya, həm də faciəyə xas əlamətlər özünü göstərir. Dram komediya ilə faciə arasında orta mövqe tutur. Buna baxmayaraq, dram janrı dramatik növün digər iki janrından özünəməxsus xüsusiyyətləri ilə seçilir. Faciədə olduğu kimi, dramda da qəhrəmanla ətraf mühit arasında ciddi münaqişə və kəskin toqquşma baş verir. Amma faciədən fərqli olaraq, dramda qəhrəman bu münaqişə və toqquşma zamanı, bir qayda olaraq, həlak olmur, şər qüvvələrə mənəvi cəhətdən qalib gəlməklə bərabər, həm də fiziki cəhətdən sağ qalır. Dramda komik səhnələrdən də istifadə edilə bilər. Amma dramın bütovlüklə gülməli hadisələr üzərində qurulması mümkün deyil. Ədəbiyyat tarixində dram janrının ilk nümunəsi M.F.Axundzadənin "Hekayəti-xırs quldurbasan" (1851) əsəridir.
Dram janrı da nəzmlə yazıla bilir. H.Cavidin "[[Peyğəmbər]]", S. Vurğunun "[[Vaqif]]' kimi əsərləri mənzum dram nümunələridir.
 
'''[[Tragikomediya]].''' Bildiyimiz kimi, faciə və dram janrlarında komediya janrının elementlərindən istifadə edilə bilər. H.Cavidin "Topal Teymur" əsərlərində, eləcə də S.Vurğunun "Vaqif' dramında təlxək obrazına yer verilməsi faciə və dramda komik elementlərdən istifadə edilməsinə səciyyəvi misallardır. Amma bəzən tragik məzmunlu pyesdə komizm, komik məzmunlu əsərlərdə isə tragizm o dərəcədə əsaslı yer tutur ki, həmin pyesləri janrına görə "faciə" və ya "dram" yox, "[[tragikomediya]]" adlandırmaq lazım gəlir.
Azərbaycan ədəbiyyatında tragikomediya janrı daha çox [[C.Məmmədquluzadənin]] adı ilə bağlıdır. C.Məmmədquluzadənin "[[Ölülər]]", "Anamın kitabı" və "Dəli yığıncağı" əsərlərinin tragikomediya adlandırılması təsadüfi deyil. Məsələ burasındadır ki, həmin əsərlər komik əhvalatlar fonunda faciəvi məzmun ifadə etməsinə görə ədəbiyyatımızdakı nikbin ruhlu komediyalardan -M.F.Axundzadənin "Hekayəti - Molla İbrahimxəlil kimyagər", "Hekayəti -Müsyö Jordan və dərviş Məstəli şah", "Hacı Qara" əsərlərindən xeyli surətdə fərqlənir.
XX əsr Azərbaycan dramaturgiyasının ən böyük nümayəndələri C.Məmmədquluzadə, H.Cavid, C.Cabbarlı, S.Vurğun, S.Rəhman, M.İbrahimov, M.Hüseyn, İ.Əfəndiyev və B.Vahabzadə olmuşlar.