Abşeron yarımadası: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
parametr düzəlişləri, təmizləmə using AWB
k →‎Sənaye: texniki düzəliş, typos fixed: m3 → m³ (2) using AWB
Sətir 125:
== Sənaye ==
Sənaye- regionun təsərrüfat strukturunda sənaye başlıca yer tutur. Dövlət müstəqilliyinin əldə olunması ərəfəsində (1990-cı il) ölkədə istehsal olunan ümumi sənaye məhsuluna görə iqtisadi rayonun payı 58%-dən çox olduğu halda, sonralar daha sürətli iqtisadi yüksəliş hesabına 2012-ci ildə bu göstərici 90,8%-dək artmışdır. Müasir dövrdə neft-qaz sənayesinin sürətli inkişafı bu ərazidə istehsalın daha da təmərküzləşməsinə və infrastrukturun yüksəlişinə təkan vermişdir.
İqtisadi rayonun bütün sənaye məhsulunun həcmində istehsal payı 2005-ci ildə 97,2% olduğu halda, 2012-ci ildə artıq 98,4% idi. Bakının ölkə üzrə payı isə bu müddətdə 83%-dən 89,3%-dək yüksəlmişdir. İqtisadi rayonun payı 85,4%-dən 90,8%-dək artmışdır. 2012-ci ildə ölkədə fəaliyyət göstərən müəs¬si¬sə¬lər 2514 olmuş, iqtisadi rayonda bu müəssisələrin 57%-i və ya 1432-si cəmlənmişlər, Bakıda isə 48,5% və ya 1219 müəssisə yerləşirdi. Ölkənin sənaye fondlarına görə iqtisadi rayonun payı 88,3% olmuşdur. Respublikanın müxtəlif sənaye sahələrində 2012-ci ildə iqtisadi rayonun payı neftayırmada 100%, kimya sənaye¬sində 83,7%, maşınqayırmada 80,1%, tikinti materialları üzrə 77%, metallurgiyada 71,9%, kağız-karton istehsa-lında 86,7%, me¬bel istehsalında 27,9%, yeyinti 31,8% və yüngül sənayedə 52,4% olmuşdur. Region ağır sənayenin bütün sahə¬lərinin əsas mərkəzi olmaqla yanaşı, yüngül və yeyinti sənaye sa-hə¬lərinin də əksər müəssisələrinin burada yerləşməsi ilə fərqlənir. 2012-ci ildə ölkənin hasilat sənayesində regionun payı 98,7%, o cümlədən neft-təbii qaz hasilatının 98,6% və 99,8%-ni vermişdir. 2005-2012 ci illərdə neft hasilatı 21,2 mln tondan 43mln tonadək, qaz hasilatı isə 5,6 mlrd m3-dən 26,2 mlrd m3-ədək artmışdır. 2012-ci ildə 2005-ci ilə nisbətən neft hasilatı 2 dəfə və qaz hasilatı 4,7 dəfə artmış və ölkə üzrə sənaye məhsulu istehsalının 71,6%-ni, iqtisadi rayon üzrə isə 78,8%-ni verərək, ölkə sənaye strukturunda aparıcı yer tutmuşdur. Sənayenin sahəvi strukturuna görə, Bakıda aparicı yeri tutan yanacaq və neft emalı payları 90% -ə yaxın olması ilə fərqlənmiş, digər sahələrin isə hər birinin payı 1%-dən az və ya cox olmuşdur. Sənaye məhsulunun həcminə görə bölgü¬nün xəritə sxemdəki təhlilindən aydın olur ki, ölkədə sənayenin birqütblü təmərküzləşməsi neft-qaz sənayesinin aparıcı rolu uzun dövr ərzində ölkədə sosial-iqtisadi tarazlığın pozulma¬sına təsir göstərə¬cəklər. Regionun sənaye sahələri üzrə ərazi təşkilində böyük dəyişiliklər baş vermiş, Bakı şəhərinin sənaye zonasında olan böyük qismi ləğv edilmiş və köçürülmüş, şəhər ətrafı qəsəbələrdə yerləşən maşınqayırma zavodlarında yenidənqurma işləri aparılmadığı üçün onların fəaliyyəti zəifləmişdir. Tikinti və yeyinti sahələri üzrə yeni açılanlar isə kiçik müəssisələrdir. Sumqayıtda aparıcı sahə olan kimya və metallurgiyanı maşınqayırma sahəsi üstələmiş, tikinti materialları, yüngül və yeyinti sahələrinin son illərdə istifadəyə verilmiş yeni müəssisələr hesabına payları sürətlə artmışdır. Regionun sənaye sahələri üzrə ərazi təşkilində böyük dəyişiliklər baş vermiş, Bakı şəhərinin sənaye zonasında olan böyük qismi ləğv edilmiş və köçürülmüş, şəhərətrafı qəsəbələrdə yerləşən maşınqayırma zavodlarında yenidənqurma işləri aparılmadığı üçün onların fəaliyyəti zəifləmiş, tikinti və yeyinti sahələri üzrə yeni açılanlar isə kiçik müəssisələrdir. Sumqayıtda aparıcı sahə olan kimya və metallurgiyanı maşınqayırma sahəsi üstələmiş, tikinti materialları, yüngül və yeyinti sahələrinin son illərdə istifadəyə verilmiş yeni müəssisələr hesabına payları sürətlə artmışdır.
Son illər sənaye sahəsində Sumqayıt yaradılan Kimya Sənaye Parkında 35-40 müəssisə yerləşəcək ki, onlardan yarisı artıq fəaliyyət göstərir. Sənaye Texnologiyalar Parkında isə 14 zavod fəaliyyətdə, digərləri tikilməkdədir. Regionda yeni açılan iri müəssisələrdən Balaxanı Sənaye Parkı, Qaradağ Sənaye Parkı və bura aid olan Gəmiqayırma, İnşaat Materialları və d. zavodlar, həmçinin Pambıq emalı fabriki, Qranit-Mərmər və Şüşə zavodlari, Hövsan süd zavodu, Sumqayıtda Gilan Tekstil Parkında 3 fabrik istifadəyə verilmiş, 5-i tikilməkdədir.Yeyinti sahəsi üzrə Sağlam-Qida Aqrar Sənaye Kompleksi, Azərsun yağ fabriki, mebel sahəsi üzrə M-Line MMC və Embavod MMC, Azərsun kağız-karton emal fabriki və daha bir neçə müəssisə istifadəyə verilmişdir. Hazırda Pirallahi Yüksək Texnologiyalar Parki və Qaradağ Sənaye Parkı formalaşma mərhələsindədirlər. Ölkə üzrə 2013-cü ildə iqtisadiyyatın sahələri üzrə fəaliyyət göstərən kiçik müəssisələrin yarıdan çoxu və ya 7933-ü Bakıda, 445-i Sumqayıtda və 321-i Abşeron rayonundadır.
Elektroenergetika sahəsi son 10 ildə tamamilə yenidən qurulmuşdur. Xüsusilə, 2003-cü ildə «Şimal» DRES və Bakıda İEM-1 yenidən qurularaq fəaliyyətə başlamış, həmçinin 2007-2008-ci illərdə Sumqayıt İES, Bakı və Sanqaçal «Modul» elektrik stansiyaları istifadəyə verilmiş, Yaşmada «Külək parkı» yaradılmışdır. Balaxanıda Texnoparkda İES, Bakının Suraxanı, Pirallahı və Qaradağ rayonlarında 2015-16cı illərdə günəş elektrik stansiyaları istifadəyə verilmişdir. Şimal DRES-nin 2-ci növbəsi fəaliyyətə başlayacaqdır.