Misir: Redaktələr arasındakı fərq

[[Birinci dünya müharibəsi]]ndən sonra [[İngiltərə]]nin protektoratlığı olan Misirdə milli-azadlıq hərəkatı yeni mərhələyə qədəm qoydu. İstiqlaliyyət uğrunda mübarizəyə rəhbərlik etmək üçün burjua ictimai xadimlərindən bir qrupu başda Səəd Zəqlul olmaqla [[1918]]-ci ilin sonlarında [[Misir Nümayəndələri partiyası]]nı (''Vəfdi Misri'') yaratdılar. Bu öz nəticəsini tezliklə göstərdi. [[1919]]-cu ilin mart-aprel aylarında və [[1921]]-ci ilin sonlarında Misirin müxtəlif sosial təbəqələrini və ərazisinin böyük bir hissəsini əhatə edən güclü üsyanlar baş verdi. Bu üsyanlar amansızlıqla yatırılsa da, müstəmləkəçilərə onlara hakimiyyətinin dayaqsız və etibarsız olduğu nümyiş etdirildi. Nəticədə [[Böyük Britaniya]] [[1922]]-ci il [[28 fevral]]da ölkədə öz qoşunlarını və komissarını saxlamaq şərtilə Misirin istiqlaliyyətini tanımağa məcbur oldu. [[1923]]-cü ildə Misir başda kral Fuad olmaqla konstitusiyalı monarxiya elan edildi. Ölkə parlamentinə seçkilər keçirildi. Kralın və parlamentin qarşısında məsuliyyət daşıyan nazirlər kabineti yaradıldı. "Vəfd Misri" partiyasının lideri Səəd Zəqlul baş nazir təyin olundu. Nazirlər kabinetinin və gənc Misir burjuaziyasının təzyiqi nəticəsində [[İngiltərə]] mühüm iqtisadi güzəştlərə getməyə, ölkə sənayesini və ticarətini xarici rəqabətdən müdafiə etməyə yönəldilmiş yeni gömrük tarifi həyata keçirməyə məcbur oldu.

 

 

Bu müqaviləyə əsasən [[İngiltərə]] ali komissarı səfirlə əvəz olundu və formal olaraq ingilis işğalına son qoyuldu. Bu güzəştlər zahiri səciyyə daşıyırdı. Əslində bu müqaviləyə görə [[Süveyş kanalı]] zonası, [[Qahirə]] və [[İsgəndəriyyə]] şəhərləri [[İngiltərə]] qoşunlarının yerləşdiyi ərazi kimi təsdiq olunur, Böyük Britaniya Hərbi Hava Qüvvələrinin Misirin təyyarə limanlarından istifadə etməsi və onun ərazisi üzərindən uçmaq hüququ saxlanılır və və [[Misir ordusu]] üzərində ingilis hərbi nümayəndələrinin nəzarəti qoyulurdu. [[Müharibə]] baş verərdisə, yaxud müharibə təhlükəsi yaranardısa, ingilislər Misirdən bir döyüş meydanı kimi istifadə edə bilərdiilər. Beləliklə, [[1936]]-cı il müqaviləsi dəyişilmiş şəkildə olsa da, [[İngiltərə]]nin Misir üzərində ağalığını möhkəmləndirirdi.

Misir [[İkinci dünya müharibəsi]]ndən sonrakı illərdə də rəsmən müstəqil dövlət hesab olunsa da, faktiki olaraq [[Böyük Britaniya]]dan asılı vəziyyətdə qalmaqda idi. O, Britaniyanın [[toxuculuq]] sənayesi üçün "[[pambıq]] plantasiyası" rolunu oynayırdı. Həm də Britaniya [[Süveyş kanalı]]ndan və onun zonasında yerləşdirilmiş hərbi bazalardan Misir və digər ərəb ölkələri üzərində ağalıq üçün istifadə edirdi. Misir [[xalq]]ı ingilis müstəmləkə əsasrəti ilə barışmaq istəmir, ingilis qoşunlarının Süveyş kanalı zonasından çıxarılması və ölkənin həqiqi müstəqilliyinin bərpa edilməsi uğrunda qətiyyətli mübarizə aparırdı. [[1952]]-ci il iyulun 22-dən 23-nə keçən gecə [[Qahirə]] qarnizonu hissələrinin üsyanları başlandı. Üsyana [[Camal Əbdül Nasir]]in liderlik etdiyi [[Azad zabitlər təşkilatı]] rəhbərlik edirdi. Üsyan nəticəsində kral Faruq hakimiyyətdən əl çəkməyə və ölkəni tərk etməyə məcbur oldu.

 

 

[[1961]]-ci ilin sentyabrında [[Suriya]]da dövlət çevrilişi baş verdi. [[Suriya]] Birləşmiş Ərəb Respublikasından çıxdı. Lakin [[1972]]-ci ilə qədər Misir belə adlanmağa davam etdi. 50-60-cı illərdə Misirdə sosial-iqtisadi dəyişikliklər həyata keçirildi: iri sənaye, banklar, nəqliyyat milliləşdirildi, iqtisadiyyatın dövlət bölməsi yaradıldı, [[torpaq]] üzərində mülkədarların mülkiyyətini məhdudlaşdıran aqrar islahatlar həyata keçirildi. Lakin [[aqrar]] məsələnin həlli başa çatdırılmadı. İri şəhər [[burjuaziya]]sının bir hissəsi öz mövqeyini qoruyub saxladı. [[1971]]-ci ildə ölkənin yeni konstitusiyası qəbul olundu. Konstitusiyaya uyğun olaraq [[1972]]-ci ildən etibarən ölkə Misir Ərəb Respublikası adlanmağa başladı. [[6 günlük müharibə]] Misirə böyük ziyan vurdu. Ölkənin gəlirlərinin başlıca mənbəyi olan [[Süveyş kanalı]]nın fəaliyyəti dayandı.

Dövlət bölməsi iqtisadiyyatda səmərəsiz rol oynayırdı. Şişmiş [[bürokratiya]] büdcə gəlirlərinin çox hissəsini udurdu. Nasirin vəfatından sonra ([[1970]]) prezident olmuş [[Ənvər Sadat]] yaranmış vəziyyətdən çıxış yolu tapmağa çalışaraq liberal siyasət yürütməyə başladı. Bu siyasət xarici inhisarların Misir iqtisadiyyatına geniş nüfuz etməsinə səbəb oldu. Misir Yaxın Şərqdə separatçılıq siyasəti yeritməyə başladı. [[Kemp-Devid sazişi]] ([[1978]]) Misirin ərəb dünyasında təcrid olunmasına gətirib çıxartdı. Nəticədə onun ərəb dövlətləri cəmiyyətinə üzv olması dayandırıldı. Misir ərəb dövlətlərinin çoxu tərəfindən siyasi və iqtisadi boykota məruz qaldı. Ölkə daxilinda Sadatın siyasətindən narazılıq Misir prezidentinə sui-qasd edilməsi ilə nəticələndi. [[1981]]-ci ilin oktyabrında hərbi parad zamanı o ölümcül yaralandı.

 

 

== Coğrafi mövqeyi ==