Vulkanizm: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur
Teqlər: Mobil redaktə Mobil veb redaktə
Redaktənin izahı yoxdur
Sətir 2:
'''Vulkanizm''' — [[Yer]]in daxilində temperatur yüksək olduğu üçün süxurlar əriyib bir-birinə qarışır və [[maqma]] əmələ gətirməsi hadisəsi. Yerin daxili qatlarından yüksək təzyiq ilə odlu maqmanın Yer səthinə çıxması prosesinə ''vulkanizm'' deyilir.
Maqma Yer səthinə vulkan boğazı və ya vulkan kanalı vasitəsi ilə püskürür. Vulkanın səthdə püskürdüyü yerdə əmələ gələn qıfvari çökəklik krater adlanır. Vulkanlar çox güclü olduqda onların kraterləri kiçik olur və yaxud heç olmur. Diametri 1500 metrdən artıq olan krater kaldera adlanır. Ən böyük kaldera Yaponiyadakı Aso, Flippindəki Apo vulkanlarının kalderasıdır. Yer səthinə çıxan qazları uçmuş, soyumuş maqma – lava, vulkan boğazında bərkimiş lava isə nekk adlanır. Başqa sözlə desək, müəyyən vaxtdan sonra eroziya və denudasiya nəticəsində vulkanik dağ aşınır və vulkan boğazında soyumuş lava qayalı təpə əmələ gətirir ki, buna da nekk deyilir. Məsələn, Qazax rayonundakı Göyəzən dağı. Vulkan püskürən zaman odlu maqmanın temperaturu 850º – 1250 °C arasında olur.
 
== Ada vulkanizmi ==
Ada vulkanizmi - okeanlarda adaların əmələ gəlməsinə və inkişafına səbəb olan vulkanik proseslər. Adalar qövsü və okeandaxili adalar vulkanizmi ayrılır. Adalar qövsündə fəaliyyətdə olan vulkanlar, adətən, onun daxili batıq tərəfində yerləşir. Ada vulkanizmi əsasən eksploziv xarakterli olur. Adalar qövsündə stratovulkanlar üstünlük təşkil edir: çox vaxt kövrək materialdan təşkil olunmuş konuslara və günbəzvari vulkanlara da rast gəlinir. Vulkanik süxurlar içində kalsium-qələvi maqmanın məhsulları çoxluq təşkil edir: andezit və dasitlər daha çox yayılmışdır. Okeandaxili adalar üçün daha çox effuziv vulkanizm səciyyəvidir. «Andezit xətti» daxilində [[Sakit okean|Sakit okeanın]] daxili adaları qalxanvari effuziv vulkanların hesabına yaranmışdır. Bu tipin ən məşhur və yaxşı öyrənilmiş vulkanları [[Havay adaları|Havay adalarında]] yerləşir. [[Sakit okean|Sakit]], [[Hind okeanı|Hind]] və [[Atlantik okean|Atlantik]] okeanların daxili hissələrindəki ada vulkanları əsasi tərkibli lava püskürür. Burada bazaltlar çoxluq təşkil edir, az miqdarda traxibazaltlar, traxiandezitlər, [[Traxixtlər|traxitlər]], [[Fonolit|fonolitlər]] və [[Tefrit|tefritlər]] rast gəlir.<ref>{{Kitab3|müəllif=|başlıq=Geologiya terminlərinin izahlı lüğəti|yer=Bakı|nəşriyyat=Nafta-Press|il=2006|səhifələr=679}}</ref>
 
== Geomorfoloji termin ==