Metasomatizm: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur
Redaktənin izahı yoxdur
Sətir 1:
{{vikiləşdirmək}}{{Elmi nəzəriyyə|Adı=Metasomatizm (metasomatoz)|Şəkil=|Şəkil miqyası=|Şəkil məlumat=|Şəkil2=|Şəkil miqyası2=|Şəkil məlumat2=|Müəllifi=|Düsturu=|Elm=Geologiya|Yaranmış elm=|Şüarı=}}
'''Metasomatizm (metasomatoz) -''' [[Hidrotermal məhlullar|hidrotermal məhlulların]] (və ya flüidlərin) reaksiya təsirindən bir [[Mineral|mineralın]] digərləri ilə əvəz olunması yolu ilə [[Süxurlar|süxur]] və filizlərin mineraloji və kimyəvi tərkibinin dəyişilmə prosesi.

== Xüsusiyyətləri ==
Bu zaman metasomatizm mineralların kristal qəfəsində «ion-iona» prinsipi ilə deyil, ilkin mineralların tədricən həll olması və onun yerində dərhal yenilərinin kristallaşması yolu ilə baş verir. Bunu metasomatozda [[Psevdomorfozlar|psevdomorfoz]] hadisəsinin geniş yayılması da sübut edir. Köhnə mineralların yenisi ilə əvəz olunması təxminən eyni vaxtda baş verir və dəyişilmə prosesi zamanı süxur (filiz) daim öz bərk halını saxlayır və bütövlükdə ümumi həcm V.Lindqrenin «metasomatizmdə həcmin sa­bitliyi  qaydası»na əsasən sabit qalır. «İon-iona» prinsipi ilə metasomatik əvəzolunma isə yalnız dəyişən tərkibli minerallarda («[[Sülb məhlul|sülb məhlullarda]]») [[İzomorfizm|izomorfizmin]] müxtəlif halları üçün səciyyəvidir. Metasomatizm üçün metasomatik zonallıq səciy­yəvidir. Komponentlərin məhlullarla daşınma üsullarından asılı olaraq metasomatik proseslər iki tipə bölünür: infiltrasion metasomatizm və diffuzion metasomatizm. Hər iki tip metasomatizm adətən müxtəlif geoloji şəraitlərdə baş versə də, təbiətdə çox vaxt birgə təzahür edir. Demək olar ki,  hidrotermal mənşəli bütün metal və qeyri-metal mineral yataqları metasomatik proseslər nəticəsində əmələ gəlir. Məhlulun yan süxurlara təsirindən müəyyən quruluşa malik metasomatik zonalar sütunu əmələ gəlir. Bəzi sənaye əhəmiyyətli qiymətli mineral yığımları bilavasitə metasomatik dəyişilmə prosesi zamanı əmələ gəlir və digər minerallarla yanaşı, onlarla paragenetik assosiasiya metasomatik sütunun müəyyən zonalarını təşkil edir. Ümumiyyətlə, metasomatik dəyişilmələr gizli filizlərin  birbaşa axtarışı üçün ən etibarlı əlamət və kriterilərdir. Metasomatizm hipogen və hipergen olur. 
 
== Bimetasomatoz ==
Bimetasomatoz ikili və ya qarşılıqlı [[Metasomatizm (metasomatoz)|metasomatoz]]; aktiv [[İntruzivlər|intruzivlərin]] oreollarında kimyəvi tərkibcə kəskin fərqlənən iki ilkin [[Süxur|süxurun]] (əsasən [[əhəngdaşları]] və [[Dolomit|dolomitlərin]]), eləcə də hiperbazitlərin aktiv və ya passiv [[Alümosilikatlar|alümosilikat]] süxurları ilə təmasında komponentlərin yük­sək temperaturlu postmaqmatik məh­lullar və məsamə məhlulları vasitəsilə müvafiq komponentlərin (bir tərəfdən, Ca və ya Mg, digər tərəfdən isə Si, Al) qarşılıqlı diffuziyası nəticəsində kontakt-reaksion metasomatitləri (kalsiumlu skarnlar, maqneziumlu skarnlar və b.) əmələ gətirən dəyişilmə prosesi. Bu metasomatitlə genetik bağlı olan metal və qeyri-metal yataqları yaranır. Bimetasomatoz nəticəsində metasomatik zonallıq əmələ gəlir. Bimetasomatoz ilə müxtəlif faydalı qazıntı ([[Skarnlar|skarnların]], [[korund]], [[floqopit]], lazurit, [[jadeit]], [[vermikulit]], azbest və b.) yataqları əlaqədardır.
 
== Mənbə ==
Sətir 7 ⟶ 13:
[[Kateqoriya:Geologiya]]
[[Kateqoriya:Elm]]
[[Kateqoriya:Geologiya terminləri]]