Naxçıvan Muxtar Respublikasındakı toponimlər: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
k →İstinadlar: tənzimləmə using AWB |
Kiçik redaktə |
||
Sətir 56:
[[Bazilika|Bəzirlik]] - [[İrəvan]] əyalətinin Şərur nahiyəsində kənd adı. «''Digər adı [[Vərməziyar]]''». Azərbaycan dilinin dialektlərində bəzir – «''[[zəyərək]] adlı bitki yağı''» deməkdir. Keçmişdə işləmə prinsipi və quruluşuna görə [[su]] dəyirmanını xatırladan bezirxana adlı əldəqayırma maşında şamdanlarda gecələr yandırmaq üçün zəyərək bitkisindən yağ alınırdı ki, buna bəzir deyilirdi. [[Tərtər çayı|Tərtərçayı]]<nowiki/>n sol qollarından biri [[Bəzirxana]] çayı adlanır.Bəzirxana zəyərəkdən bəzir çıxarılan yer mənasındadır.
Bələçi - Naxçıvan əyalətinin [[Qarabağ]] nahiyəsində qışlaq adı. Əsli [[Bilicidir]]. Kəngərlərin [[Bilici tayfa]]<nowiki/>sının məskunlaşması nəticəsində yarandığına görə Bilici [[etnonim]]<nowiki/>ini əks etdirir.
[[Bəıgədağ]] - [[Ordubadi|Ordubad]] r-nunda [[dağ]] adı. Ehtimal ki, türk dillərində bəlkə «nişan» sözündəndir. Bundan başqa döyüşdə qalxanı əvəz edən əşyaya (ağaca) da deyilir.
Sətir 68:
[[Binədüz dağı|Bilədüz]] - [[Babək rayonu|Babək]] r-nunda [[Böyükdüz]] kəndinin [[Şimal-Şərqi Rus|şimal-şərq]]<nowiki/>ində [[dağ]] adı. [[Dağ]] onun ətəyindəki [[Düzənlik (coğrafiya)|düzə]]<nowiki/>n yerdə [[Maldarlıq|maldar]] ellərin [[binə]]<nowiki/>lərinin adı ilə adlanmışdır.
Boçənək - [[Şahbuz rayonu|Şahbuz]] r-nunda yaylaq adı. Qədim [[Türkiyə|türk]] mənşəli [[Peçeneqlər|Peçeneq]] [[tayfa]]<nowiki/>sının adını əks etdirir.
[[Biçənək aşırımı|Biçənək]] - [[Şahbuz rayonu|Şahbuz]] r-nunda [[Zəngəzur|Zəngəzu]]<nowiki/>r silsiləsində aşırım (hünd. 2348 m.). [[Yevlax]]–[[Naxçıvan]] şosse yolu bu aşırımdan keçir. Qədim türk mənşəli [[Peçeneqlər|Peçene]]<nowiki/>q tayfasının adını əks etdirir.
[[Bozagil]]- [[Şərur]] r-nun [[Dəmirçi (Şamaxı)|Dəmirç]]<nowiki/>i kəndinin şimalında [[dağ]] (hünd. 1174 m.) adı. Dağın adı onun [[üst süxur]]<nowiki/>unun [[boz]] [[rəng]]<nowiki/>li [[gil]]<nowiki/>dən ibarət olması ilə əlaqədardır. Yerli əhali içərində [[Bozagil]] də adlanır.
[[Bozagil]] - [[Şərur rayonu]]nda [[Tənənəm]] kəndinin [[cənub]]-[[şərq]]<nowiki/>ində [[qaya]]-[[dağ]] adı.
[[Boyəhmədsu]] - [[Culfa rayonu|Culfa]] r-nunda [[Çay (coğrafiya)|çay]] adı.[[Çay (coğrafiya)|Çay]] [[Boyəhməd]] kəndinin adı ilə adlanmışdır.
[[Buzqov travertin yatağı|Buzqov]] – [[Babək rayonu|Babək]] r-nunda [[dağ]] adı. Yerli əhali içərisində [[Buzqov travertin yatağı|Bızqo]]<nowiki/>v kimi də tələffüz olunur. [[Dəvəçi (Şabran)|Dəvəçi]] r-nundakı [[Buzqov nekropolu|Bızqov]] dağının adı ilə eyni mənadadır.
[[Böyükdüz (Babək)|Böyükdüz]] - [[Naxçıvan]] [[şəhər]]<nowiki/>inin [[cənub]]-[[şərq]]<nowiki/>ində [[Araz çayı|Araz]] çayının [[sol sahil]]<nowiki/>i boyu yerləşən [[dağ]]ın (hünd. 957 m ) adı.
Sətir 92:
[[Canıqışlaq]] - [[Naxçıvan]] əyalətinin [[Mülki tarix|Mülki-]] [[Arslan Yabqu|Arslan]] nahiyəsində kənd adı.
[[Çopurallar|Çopur yal]] - [[Babək rayonu|Babə]]<nowiki/>k r-nunda [[Yüksəklik|yüksəkli]]<nowiki/>k adı.
[[Cəbdərə dərə|Cəbdərə]] - [[Şahbuz rayonu|Şahbuz]] r-nunda Şahbuz kəndinin [[cənub]]-[[qərb]]<nowiki/>ində [[dərə]] adı. [[Türk dili|Türk]] dillərində [[Çəpli|çəp]] «[[dağ]]ın [[Daşlıq dələsi|daşl]]ı, [[Bitkilər|bitki]]<nowiki/>siz [[yamac]]ı, maili və [[dərə]] sözlərindən ibarətdir. [[Zəngilan rayonu|Zəngilan]] r-nunda [[Çöpədərə|Çəpədərə]] dağ adı ilə mənaca eynidir.
Sətir 123:
Dağdağan - [[Şahbuz rayonu]]nda [[dağ]] aşırımı adı. [[dağdağan]] ağacının bitdiyi yer.
Dağ - Naxçıvan əyalətinin Dərə-Şahbuz nahiyəsində kənd adı. Mənbəyə görə kənddə heç kim yaşamır və orada kənar kəndlərin ailələri əkin əkirlər.
Daylaqlı - Naxçıvan əyalətinin Dərə-Şahbuz nahiyəsində məzrə adı. İndiki Şahbuz r-nda Əzizbəyov kəndinin keçmiş adı.
Dağ Məzrəsi - Naxçıvan əyalətinin Dərə-Şahbuz nahiyəsində kənd adı.
Dana Qalası - Şərur r-nunda Axura kəndinin şərqində, Avuş (Havuş) kəndinin cənub tərəfində hündür dağ üstündə qala adı. XI əsrə aid edilir. Mənbədə qeyd olunur ki, kənddə heç kim yaşamır. Dana -»çöl», «açıq yer», «vadi», cavan, yeniyetmə mə’nalarını verir.
DANAQIRT - Ordubad r-nunda kənd.9 V.M.Sısayev kəndin adını Danagird kimi qeyd etmişdir.10 Toponim türk dillərində dan,1 yaxud dana – «çöl», «açıq yer», «vadi» və qədim İran mənşəli kerd (kird), «şəhər», «möhkəmləndirilmiş yer» sözlərindən ibarətdir. Toponimin gerd komponenti İranın toponimiyasında geniş yer tutur və bə’zi hallarda cerd, cird formlarını da kəsb edir.2 Azərbaycan toponimiyasında da bu söz qədimdən mə’lumdur. X əsr ərəb coğrafiyaçısı ÿl Müqəddəsi Aranın şəhərləri içərisində Malazgird şəhərinin adını çəkir.
[[Dağüstü]] - [[Culfa rayonu]]nda [[Kərimqulu]] [[Dizə (Culfa)|Dizə]] kəndinin [[şimal]]-[[qərb]]<nowiki/>ində [[dağ]] belinin adı.
[[Darvadaq dağ|Darvadaq]] - [[Babək]] r-nunda [[dağ]] adı. [[Dərə (dəqiqləşdirmə)|Davradaq]] adının fonetik formasıdır. [[Azərbaycanın inzibati bölgüsü|Azərbaycanın]] bəzi rayonlarında [[Tövrədaq]] və [[Töyrətəpə yaşayış yeri|Tövrətəpə]] oronimləri mənaca eynidir. «Dövrə (dəyirmi) formalı» [[dağ]] mənasındadır.
[[Darıdağ (bulaq)|Darıdağ]] - [[Culfa rayonu|Culfa]] r-nunda [[dağ]] adı (hünd. 1756 m). Yerli əhali içərisində dağın adının darı ([[taxıl]] növü) ilə əlaqələndirilməsi xalq [[etimologiya]]<nowiki/>sıdır.[[Dartagüney]] - [[Naxçıvan]] əyalətinin [[Naxçıvan]] nahiyəsində məzrə (əkin [[Yer|ye]]<nowiki/>ri) adı.
[[Dədyan mərzə|Dədyan]] - [[Naxçıvan]] [[Sancaq|sancağ]]ının -[[Sairanthus|Sair]]- [[Məvaziyi-xatın|Məvazi]] nahiyəsində [[Məzrə (Babək)|məzrə]].
Sətir 173 ⟶ 185:
[[Elti dağı|Elti]] - [[Ordubad]] r-nunda [[Biləv]] kəndinin [[cənub]]<nowiki/>unda [[dağ]] adı. Qədim [[Türk dili|türk]] dillərində [[el]] və [[Tool|too]], tuu, tu «''[[dağ]]''» sözlərindən ibarətdir. [[Əznəbirt]] - [[Babək rayonu|Babək]] r-nunda [[Əznəbirt]] kəndinin yaxınlığında [[qala]] xarabalığı adı. Mənbədə [[Naxçıvan]] əyalətinin [[Qarabağ]] nahiyəsində [[İznəbird]] kimidir. [[Ermənilər|Erməni]] tarixçisi [[N]].[[Adonis (şair)|Adons]] orta əsr erməni mənbələrində qeyd olunmuş [[Aznaberd]] toponimindən bəhs etdikdə toponimin «berd» komponenti əsasında «''Azn qalası''» mənasında olduğunu yazmışdı Toponim türk dillərində azna «''keçid''», «''ensiz yer''» və azərbaycan dilində qədimdə mövcud olmuş «''qala''» sözlərindən ibarətdir.
[[Əyriqar dağ|Əyriqar]] - [[Şahbuz rayonu|Şahbuz]] r-nunda [[Biçənək (Şahbuz)|Biçənək]] kəndinin şimal-şərqində [[dağ]] və [[Ayrıqotu|ayrıq]] (mərz) adı. [[Azərbaycan]] dilində [[Əyriçay|əyr]]<nowiki/>i və [[qar]] sözlərindən ibarətdir.
[[Əylisçay]] - [[Ordubad rayonu|Ordubad]] r-nunda [[Araz]]ın sol qolunun adı. Uzunluğu 24 km.
Sətir 179 ⟶ 191:
[[Ələddinçay çay|Ələddinçay]] - [[Şərur]] r-nunda [[Arpaçayı|Arpaçayın]] sol qolunun adı.
[[Alacıdərə dağı|Ələcidərə]] - [[Culfa rayonu|Culfa]] r-nunda [[Culfa rayonu|Culfa]] şəhərindən [[şimal]]-[[qərb]]<nowiki/>də [[dağ]] adı.
[[Əlincəçay]] - [[Culfa rayonu|Culfa]] r-nunda [[Araz çayı|Araz]] çayının sol qolunun (uzunluğu 26 km) adı. Mənbəyini [[Dəmirli|Dəmirl]]<nowiki/>i dağından alır. [[Xəznədərə]] və [[Laktansius|Ləktaq]] su çaylarının birləşməsindən əmələ gəlir. [[Əlincə]] qalasının adındandır.
[[Əlixangüneyi]] - [[Naxçıvan]] əyalətinin [[Qarabağ]] nahiyəsində [[Məzrə (Ordubad)|məzrə]] (əkin yeri) adı.
Sətir 197 ⟶ 209:
[[Gəmiqaya]] - [[Şahbuz rayonu|Şahbu]]<nowiki/>z r-nunda [[Kömür]] kəndinin [[şərq]]<nowiki/>ində [[dağ]] adı (hünd. 2970 m).
[[Gilançay (Ordubad)|Gilançay]] - [[Ordubad]] r-nunda [[Qoşadizə (Ordubad)|Qoşadizə]] kəndinin [[qərb]]<nowiki/>indən axan [[Çay (coğrafiya)|çay]] (uz. 53 km) adı. Mənbəyini [[Qapıcıq dağı|Qapıçıq]] ([[Gəmiqaya petroqlifləri|Gəmiqaya]]) dağındakı [[Göy]]-[[göl]]<nowiki/>dən alan [[Sakkarnu]], [[Nəsirvaz]] və [[Parağaçay]] çaylarının birləşməsindən əmələ gəlir. Xaraba [[Gilan]] şəhər xarabalığının adını əks etdirir.
[[Göy göl|Göy-göl]] - [[Ordubad rayonu|Ordubad]] r-nunda [[Zəngəzur]] silsiləsinin [[cənub]] yamacında 3065 m yüksəklikdə şirin sulu, axarlı gölün adı.<ref>Azərbaycan SSR izahlı coğrafi adlar lüğəti</ref> [[Gilançay (Ordubad)|Gilan]] çayın sol qolu [[Sakkarsu]] çayının mənbəyidir.
Sətir 209 ⟶ 221:
[[Xoşkeşin]] - [[Culfa rayonu|Culfa r]]-nunda [[dağ]] suayrıcının adı.
[[Xunta|Xunut]] - [[Şərur rayonu|Şərur]] r-nunda [[Küncüt|Künnüt]] kəndinin [[şimal]]ında [[dağ]] adı. Eramızın əvvəllərində [[şimal]]<nowiki/>dan gəlib məskunlaşmış [[Hunlar|hun]] [[etnonim]]<nowiki/>i ilə bağlıdır. Qədim hun etnoniminin əsl forması məhz [[Xunnu|Xun]] olmuşdur.Erkən orta əsrlərdə [[Albaniya]]<nowiki/>da, indiki [[Tovuz rayonu|Tovuz]] r-nun ərazisində, Kürün sol sahilində [[Xunan]] qalasının adı (V əsrdən məlumdur), [[Gürcüstanda kənd təsərrüfatı|Gürcüstanda]] keçən əsrdə əhalisi azərbaycanlılardan ibarət [[Xunevi]], [[Xundisubani]], [[Gədəbəy rayonu|Gədəbəy]] r-nunda Xunus ([[Novo Spaskoe]]) adları ilə mənşəcə eynidir. Dağın adı Xun etnonimindən və qədim türk dillərində cəm bildirən - ut şəkilçisindən ibarətdir. Həmin dağın adı təhrif olunmuş şəkildə [[Küncüt|Künnüt]] kəndinin adında əksini tapmışdır.
[[Xuzmərək]] - [[1590]]-cı ildə [[Naxçıvan]] şəhərinin məhəllələrindən birinin adı. Qədim türk dillərində küz – «''dağın gündüşən tərəfi''», «''payız otlağı''», «''qoyunların payızda otarıldığı yer''» və mərək – «''nəzarət məntəqəsi''»<ref>Радлов В.В. Göstərilən lüğət c IV. 2. . 2025.</ref> sözlərindən ibarətdir.
Sətir 215 ⟶ 227:
[[İbadulla]] [[Şərur rayonu|- Şərur]] r-nunda kənd adı. Kəndin əsasını qoymuş şəxsin adındandır.
[[İqan-kit]] - [[Ordubad]] r-nunda [[Üstüpü|Üstüpi]] kəndinin [[cənub]]<nowiki/>undan axan [[Çay (coğrafiya)|çay]] adı.
[[İmamqulu qişlaği]] - [[Naxçıvan]] əyalətinin [[Şərur rayonu|Şərur]] nahiyəsində [[qışlaq]] adı. [[İmamqulu xan|İmamqulu]] şəxs adındandır.
Sətir 234 ⟶ 246:
[[Qazanyayla]] - [[Babək rayonu|Babək]] r-nunda [[Yuxarı Buzqov]] kəndinin [[şimal]]-[[şərq]]<nowiki/>ində [[yayla]] adı. Yayla Qazan xanın («''Kitabi-Dədə Qorqud''») adı ilə
adlanmışdır. Bulağın adındakı «''qazan''» (çökək) sözü bulağın qazan (qab) formalı olduğunu da bildirə bilər.
[[Dazangöldağ]] - [[Ordubad rayonu|Ordubad]] r-nunda [[Nəsirvaz]] kəndinin [[şimal]]-[[şərq]]<nowiki/>ində [[dağ]] adı. [[Zəngəzur]] silsiləsinin suayrıcındadır (3814 m). Dağ [[Qazan xanlığı|Qazan]] xanın adı ilə adlanmışdır.
[[Qazançı (Culfa)|Qazançi]] - [[Culfa rayonu|Culfa]] r-nunda [[Əlincə]] çayının «Daşarası» adlı dar dərəsində bir neçə [[bulaq]] adı. [[Qazançı (Zəngilan)|Qazançı]] kəndinin adı ilə adlanmışdır.
[[Qala]] - [[Ordubad rayonu|Ordubad]] r-nunda [[Biləv]] kəndinin [[qərb]]<nowiki/>ində [[dağ]] adı. [[Dağ]] oradakı adı naməlum qədim [[qala]]<nowiki/>nın adı ilə adlanmışdır.
[[Qalacıq dağ|Qalaciq]] - [[Ordubad rayonu|Ordubad]] r-nun [[Nəsirvaz]] kəndinin [[şərq]]<nowiki/>ində [[dağ]] adı. Dağ oradakı qədim qala xarabalığının adı ilə adlanmışdır.
[[Qandaq dağ|Qandaq]] - [[Şərur rayonu|Şərur]] r-nunda [[dağ]] adı. Ehtimal ki, [[Səlcuqilər sülaləsi|Səlcuq]] oğuzlarının [[Qandal]] (xandal) [[tayfa]]<nowiki/>sının adını əks etdirir.
[[Qanliquzey]] - [[Babək rayonu|Babək]] r-nunda [[Sirab]] kəndinin [[şərqi]]<nowiki/>ndə [[dağ]] adı. [[Dağ]] oradakı [[Quzey Azərbaycan|quzey]] ([[şimal]]) [[yamac]] adı ilə adlanmışdır. Oronimiyası «qanlı» sözü yerində bədbəxt hadisənin baş verməsini bildirir.
[[Qanlıgöl|Qanligöl]] - [[Şahbuz rayonu|Şahbuz]] r-nunda [[Zırnel dağı|Zırnel]] kəndinin [[şimal]]ında, [[Keçəldağın]] [[yamac]]ında [[göl]] adı. [[Göl]] orada nə vaxtsa bədbəxt hadisənin baş verməsi (qan tökülməsi) ilə əlaqədar adlanmışdır.
Sətir 266 ⟶ 278:
[[Qaraulxana]] - [[Şərur rayonu|Şərur]] r-nunda Yuxarı [[Yaycı (Culfa)|Yaycı]] kəndinin [[şimal]]-[[şərq]]<nowiki/>ində [[dağ]] adı.
[[Qaraulxana]] - [[Ordubad rayonu|Ordubad]] r-nunda [[Biləv]] kəndinin [[qərb]]<nowiki/>ində [[dağ]] adı.
[[Qaraçala]] - [[Babək rayonu|Babək r]]-nunda [[Nəzərabad (Babək)|Nəzərabad]] kəndinin [[cənub]]-[[şərq]]<nowiki/>ində [[dağ]] adı. Oronim yeraltı suların ([[Qaraşlar|qara sular]]ın) mövcud olduğu [[Çala gölü|çala]] (çökək yer) mənasındadır.
Sətir 316 ⟶ 328:
[[Səngər (coğrafiya)|Səngər]] - [[Şahbuz rayonu|Şahbuz]] r-nunda [[Nursu|Nürs]] kəndinin [[şimal]]-[[şərq]]<nowiki/>ində [[dağ]] adı. Qədim türk dillərində [[Sindirk|sinqir]], [[Senqe|senqer]] – «''dağ burnu''» sözündəndir.
[[Sapadərə|Səpərdərə]] - [[Ordubad rayonu|Ordubad r]]-nunda [[Urmis kənd|Urmis]] kəndindən [[şimal]]-[[Şərqi Azərbaycan ostanı|şər]]<nowiki/>qdə [[Zəngəzur]] [[dağ]] [[Silsiləvi ləçək xalçaları|silsiləsi]]<nowiki/>ndə dağ (3827 m) adı.
[[Ucagüney]] - [[Ordubad rayonu|Ordubad]] r-nunda [[Biləv inşaat|Biləv k]]əndinin [[şimal]]ında [[dağ]] adı.
Sətir 326 ⟶ 338:
[[Üçqardaş dağı|Üçqardaş]] - [[Şahbuz rayonu|Şahbuz]] r-nunda [[Keçili (Şahbuz)|Keçili]] kəndinin [[şimal]]-[[şərq]]<nowiki/>ində [[dağ]] adı.
[[Vəliağalı|Vəlidağ]] - [[Şərur rayonu|Şərur]] r-nunda [[Sədərək rayonu|Sədərək]] kəndinin [[cənub]]<nowiki/>unda [[dağ]] (hünd. 1243 m ) adı. Vəli şəxs adından ay dağ sözündən ibarətdir.
[[Yardımlı rayonu|Yardımlı]] r-nunda [[Vəliağalı|Vəlidağ]] ([[Alaşar]]-[[Buravar|Burovar]]) [[Silsilə şəhristanı|silsilə]]<nowiki/>sinin [[qərb]] [[yamac]]ında [[zirvə]] adı (oronimi) ilə eynidir.
[[Vəliağalı|Vəlidağ]] - [[Şərur rayonu|Şərur]] r-nunda [[Sədərək]] kəndinin [[cənub]]<nowiki/>unda xarabalıq. Kənd dağın adı ilə adlanmışdır.
[[Yağlidərə]] - [[Ordubad rayonu|Ordubad]] r-nunda [[Urmis kənd|Urmis]] kəndinin [[şərq]]<nowiki/>ində [[dağ]] adı. Dağ oradakı «''Yağlıdərə''» dərəsinin adı ilə adlanmışdır. Ad həmin dərədə mal-qara otarıldıqda südünün yağlılıq dərəcəsinin artması ilə əlaqədar yaranmışdır. [[İsmayıllı rayonu|İsmayıllı]] r-nunda [[Köhnədaxar|Köhnə Daha]]<nowiki/>r kəndində [[Yağlıbulaq]] hidronimindəki «''yağ''» sözü ilə mənaca eynidir
Sətir 338 ⟶ 350:
[[Ziyarəttəpə dağı|Ziyarəttəpə]] - [[Şərur rayonu|Şərur]] r-nunda [[Mahmudkəndli]] [[cənub]]<nowiki/>unda [[dağ]] adı. Keçmişdə əhali tərəfindən müqəddəs yer kimi ziyarət edilmiş təpə mənasındadır. [[Təpə]]<nowiki/>də [[Pir Hüseyn xanəgahı|pir]] vardı.
[[Zimmi keçidi]] - [[Naxçıvan]] əyalətinin [[Dərəşahbuz nahiyəsi|Dərə-Şahbuz]] nahiyəsində kənd adı. [[Orta əsrlər]]<nowiki/>də müsəlmanlar içərisində yaşayan və himayə edilən [[xristian]] ailələri [[ərəbcə]] [[Zimmilər|Zimmi]] adlanırdı.
[[Zərnəli|Zərnil]] - [[Şahbuz rayonu|Şahbuz]] r-nunda kənd adı. «''[[Qızılca (Culfa)|Qızıl çay]]''» mənasını verir.
| |||