Qarakənd faciəsi: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
k parametr düzəlişləri using AWB |
|||
Sətir 1:
{{
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
▲|Ölənlərin sayı = 22
|
▲|Havayolu firması = [[Aeroflot]]
▲|Qeydiyyat nömrəsi =
}}
'''Qarakənd faciəsi''' və ya '''20 noyabr faciəsi''' — [[1991]]-ci il [[20 noyabr]]da [[Xocavənd]] rayonunun [[Qarakənd]] kəndinin yaxınlığında, [[Ağdam]] rayonunun [[Mərzili]] kəndi ərazisində erməni hərbi dəstələri tərəfindən vurulan Azərbaycan hərbi helikopter hadisəsi. Hesablamalara görə, [[Qarakənd]] üzərində üç yüz metr yüksəklikdə uçan [[Mİ-8]] N72 helikopteri 1991-ci il noyabrın 20-də saat 14:42 dəqiqədə vurulub.<ref name="krunk">{{cite book|last1=Novruzoğlu|first1=Rövşən|title=GENOSID......ECOCID|date=2005|publisher=«Adiloğlu» nəşriyyatı|location=Bakı|pages=544|accessdate=17 iyul 2016|archivedate=17 iyul 2016}}</ref> Həlak olanlar arasında [[Azərbaycan|Azərbaycan Respublikası]]nın Dövlət katibi [[Tofiq İsmayılov (akademik)|Tofiq İsmayılov]], baş prokuror [[İsmət Qayıbov]], dövlət müşaviri, sabiq daxili işlər naziri [[Məhəmməd Əsədov]], millət vəkilləri [[Vaqif Cəfərov]] və [[Vəli Məmmədov]], baş nazirin müavini [[Zülfü Hacıyev]], Prezident Aparatının şöbə müdiri və jurnalist [[Osman Mirzəyev]], [[Qazaxıstan|Qazaxıstan Respublikası]] Daxili İşlər nazirinin müavini [[Saylau Serikov]], [[Azərbaycan Televiziyası|Azərbaycan Dövlət Televiziyasının]] jurnalisti [[Alı Mustafayev]] var idi.<ref name="ahli"/> Ümumilikdə qəza nəticəsində 22 nəfər həlak olub.<ref name="ahli"/>
Sətir 30 ⟶ 26:
1991-ci il noyabrın 7-də [[Bakı]]da [[Qazaxıstan]], [[Azərbaycan]], [[Türkmənistan]], [[Rusiya]] və [[Ermənistan]] həmsədrlərinin görüşü keçirildi.<ref name=qarakend>{{cite web|title=Qarakənd faciəsi - Erməni dəhşətləri|url=http://karabakhmedia.az/main/397-qarakend-faciesi-ermeni-dehshetleri.html|website=karabakhmedia.az|publisher=karabakhmedia.az|accessdate=17 iyul 2016|archiveurl=http://karabakhmedia.az/main/397-qarakend-faciesi-ermeni-dehshetleri.html|archivedate=17 iyul 2016}}</ref> Görüşün səbəbi [[Qarabağ müharibəsi]] və hansı xalqın (Azərbaycan türkləri və ya ermənilər) sıxışdırıldığı məlum edilməsi idi.<ref name=qarakend/> Bu səbəbdən də həmsədrlər razılaşdılar ki, hadisələri öz gözləri ilə görsünlər və [[Xankəndi]]yə getsinlər.<ref name=qarakend/>
1991-ci il noyabrın 18-də [[Mixail Qorbaçov]]un şəxsi köməkçisi [[Kreml (Moskva)|Kremldən]] Bakıya zəng vurur və Azərbaycan Respublikasının Dağlıq Qarabağ rəhbərliyindən xahiş edir ki, [[Təhlükəsizlik Şurası]]nın növbəti iclasını Dağlıq Qarabağda keçirsin çünki ərazidəki torpaq iddiasında olan erməni liderlərinin və Moskva nümayəndələrinin də bu iclasda iştirakı nəzərdə tutulur.<ref name="kapkan">{{cite web|last1=Şirinova|first1=Arzu|title=Qarakənd düyünü|url=http://anl.az/down/meqale/xalqcebhesi/2010/noyabr/142717.htm|website=anl.az|publisher=anl.az|accessdate=17 iyul 2016|archiveurl=http://anl.az/down/meqale/xalqcebhesi/2010/noyabr/142717.htm|archivedate=17 iyul 2016}}</ref> Bu telefon zəngindən sonra Bakıda siyahı tərtib olunur.<ref name="kapkan"/> Siyahıya [[Viktor Polyaniçko]] rəhbərlik etməli idi. Nümayəndələr, ancaq güc nazirliklərindən və Təhlükəsizlik Şurasının rəhbər orqanlarından ibarət olmalıydı.<ref name="kapkan"/>
Rayon komendantı Nikolay Jinkinin müavini, polkovnik [[Vladimir Kuşnarik]]in 1991-ci il noyabrın 18-də tərtib etdiyi və Bakı ilə razılaşdırılmış siyahısına "Aşanak" kolxozunun Heyvandarlıq Birliyinin sədri [[Emil Balayan]], Vladimir Kuşnarikin özü, beynəlxalq erməni diasporu (əsasən Fransa və Kaliforniya erməni kilsələri) tərəfindən maliyyələşdirilən "[[Krunk]]" təşkilatının Dağlıq Qarabağdakı ideoloqlarından [[Oleq Yeseyan]], "Yevkrapa" cəmiyyətinin maliyyə məsələlərinə baxan, onun Livan erməni diasporu ilə əlaqələndiricisi [[Leonard Petrosyan]], zabit [[Tatavis Baqramyan]] və bir də qərara alınmışdı ki, [[Azərbaycan Xalq Cəbhəsi]]nin Ağdam, Xocavənd, Füzuli, Cəbrayıl, Xocalı, Əsgəran rayon şöbələrinin liderləri və onların Bakı nümayəndəsi daxil olsun.<ref name="krunk"/> Məşvərət lentə alınmalı və respublika televiziyasının "Günün ekranı" xəbərlər proqramında göstərilməli idi.<ref name="krunk"/> Saat 13:40 dəqiqədə Ağdam hava limanına verilən xəbərdən sonra bu adamlar vertolyota minmirlər.<ref name="krunk"/>
Rəsmi Moskva iclasda dövlət katibi [[Tofiq İsmayılov (akademik)|Tofiq İsmayılov]] və baş prokuror [[İsmət Qayıbov]]un hökmən iştirakını xahiş edir.<ref name="kapkan"/> Bu xahişi isə məhz polkovnik [[Georgi Septa]] çatdırır.<ref name="kapkan"/> 1991-ci il noyabrın 19-u saat 19.05-də siyahı tərtib olunur.<ref name="kapkan"/> İlkin siyahı Tofiq İsmayılovun rəhbərliyilə müzakirə edilir.<ref name="kapkan"/> Millət vəkilləri [[Vaqif Cəfərov]] və [[Vəli Məmmədov]] siyahıdan çıxarılır.<ref name="kapkan"/> Onların yerinə güc nazirliklərinin, qoşun birləşmələrinin rütbəli məmurları salınır.<ref name="kapkan"/> Siyahıya Viktor Polyaniçkonun başçılıq etməsi qüvvədə qalır.<ref name="kapkan"/>
Ancaq 1991-ci il noyabrın 19-da gecədən xeyli keçmiş siyahı təzələnir.<ref name="kapkan"/> Viktor Polyaniçkonun, güc nazirliklərindən seçilmiş şəxslərin adları siyahıdan çıxarılır.<ref name="kapkan"/> Millət vəkilləri Vaqif Cəfərov və Vəli Məmmədov siyahıya daxil salınır.<ref name="kapkan"/> Tofiq İsmayılov tərtib olunmuş siyahıya başçılıq etməli, [[Ağdam]]da Təhlükəsizlik Şurasının səyyar iclası keçirməliydi.<ref name="kapkan"/> Yeni siyahını [[Ayaz Mütəllibov]] 1991-ci il noyabrın 19-u, saat 23:00-da təsdiqləyir.<ref name="kapkan"/> Siyahıdakıların bəzilərinə hazırlıq üçün telefon zəngləri olunur.<ref name="kapkan"/> Dağlıq Qarabağa gedəcək adamların siyahısı DQ rəhbərliyinə, [[Ağdam hava limanı]]na, hərbi komendanta və Moskvaya göndərilir.<ref name="kapkan"/> Qrupun Dağlıq Qarabağ ərazisindəki fəaliyyətinə isə üçlük nəzarət edir — Dağlıq Qarabağ təhlükəsizlik rəisi, polkovnik Georgi Septa, hərbi komendantın müavini, polkovnik [[Vladimir Kuşnarik]] və Xocavənd milis rəisi, polkovnik [[Oleq Osenov]].<ref name="kapkan"/>
Sətir 50 ⟶ 46:
Hesablamalara görə, Qarakənd üzərində üç yüz metr yüksəklikdə uçan Mİ-8 N72 vertolyotu 1991-ci il noyabrın 20-də saat 14:42 dəqiqədə vuruldu.<ref name=krunk/> Faciə haqqında ilkin məlumat Prezident Aparatına saat 19:55-də çatır.<ref name=krunk/> Lakin bu faciə haqqında xəbər Xankəndidən erməni dilində yayımlanan "Vətən və vətəndaş" verilişinin xəbərlər bölümündə, saat 15:30-da yayımlanmışdı.<ref name=krunk/> Həmin gün Yerevan radiosu saat 16:15-də həmin xəbərin "qəza" kimi şərhini verdi.<ref name=krunk/> Saat 16:40-da Tehran radiosu, 17:00-da Moskva radiosu açıqladı.<ref name=krunk/>
Həlak olanlar arasında [[Azərbaycan|Azərbaycan Respublikası]]nın Dövlət katibi Tofiq İsmayılov, baş prokuror İsmət Qayıbov, dövlət müşaviri, sabiq daxili işlər naziri [[Məhəmməd Əsədov]], millət vəkilləri Vaqif Cəfərov və Vəli Məmmədov, baş nazirin müavini [[Zülfü Hacıyev]], Prezident Aparatının şöbə müdiri və jurnalist [[Osman Mirzəyev]], [[Qazaxıstan]] daxili işlər nazirinin müavini [[Saylau Serikov]], Azərbaycan Dövlət Televiziyasının jurnalisti [[Alı Mustafayev]] var idi.
İlkin olaraq Azərbaycanın nümayəndə heyətinin məlumatına görə, cəsədlərdən 12-si tam şəkildə tanınırdı, 3-cü qismən tanınırdı, qalanlarının şəxsiyyəti isə ekspertiza nəticəsində müəyyən edildi.<ref name="clock">{{cite web|last1=Əliyev|first1=Zaur|title=Qarakənd faciəsi unudulmamalıdır|url=http://karabakhinfo.com/21062|website=karabakhinfo.com|publisher=karabakhinfo.com|accessdate=17 iyul 2016|archiveurl=http://karabakhinfo.com/21062|archivedate=17 iyul 2016}}</ref> İsmət Qayıbovun oğlu İsmayıl Qayıbovun sözlərinə görə, ilk və son dəfə onun atası ailə üzvlərinə vida etməmişdi.<ref name="goodson">{{cite web|last1=Батыев|first1=Бахрам|title=«ОТЕЦ ВООДУШЕВЛЕННО СКАЗАЛ: «ВЧЕРА МЫ ОЧИСТИЛИ ОТ БОЕВИКОВ ЧАЙКЕНД...!»|url=http://vesti.az/news/59701|website=vesti.az|publisher=vesti.az|accessdate=17 iyul 2016|archiveurl=http://vesti.az/news/59701|archivedate=17 iyul 2016|language=Rus}}</ref> İsmət Qayıbovun geyindiyi pencəyin cibində isə [[Ömər Xəyyam]]ın [[rübai]]si var idi:
Sətir 101 ⟶ 97:
== Reaksiyalar ==
Vertolyotun vurulmasından sonra [[
[[2013]]-cü ildə ABŞ Dövlət Departamentinin mətbuat katibi [[Cen Psaki]] Qarakənd faciəsini Dağlıq Qarabağ münaqişəsini həll etmək səylərini geriyə atdığını qeyd etmişdi.<ref>{{cite web|title=ABŞ Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı mövqeyini açıqladı|url=http://www.anspress.com/siyaset/22-11-2013/abs-dagliq-qarabag-munaqisesi-ile-bagli-movqeyini-aciqladi|website=www.anspress.com|publisher=www.anspress.com|accessdate=17 iyul 2016|archiveurl=http://www.anspress.com/siyaset/22-11-2013/abs-dagliq-qarabag-munaqisesi-ile-bagli-movqeyini-aciqladi|archivedate=17 iyul 2016}}</ref>
Sətir 118 ⟶ 114:
Jurnalist Salman Alıoğlunun sözlərinə görə, [[Mərzili]]ni keçəndə hərbiçilər jurnalistləri saxladılar və o əraziyə bir sutka heç kəsi buraxmadılar.<ref name="salman">{{cite web|title=Əcələ qaçan deputat və ya İsmət Qayıbovun sonuncu yemək sifarişi|url=http://kulis.lent.az/print/6768|website=kulis.lent.az|publisher=kulis.lent.az|accessdate=17 iyul 2016|archiveurl=http://kulis.lent.az/print/6768|archivedate=17 iyul 2016}}</ref> Alıoğluya görə, jurnalistlər əraziyə gedəndə ruslar və ermənilər ərazidə ciddi təmizləmə işi aparmışdılar.<ref name="salman"/> Onun fikrincə, vertolyot yerə düşmüş və onlar vertolyotu yerdə yandırmışdılar:<ref name="salman"/>
{{cquote|müəllif=|''Vertolyotdan təxminən 500-600 metr məsafədə nazir müavini Qurban Namazəliyevin cəsədi vardı. 700-800 metrlikdə Osman Mirzəyevin cəsədi vardı. Mən o vaxt dediyim versiyada qalıram ki, onlar vertolyotu endirəndə içindəkilər sağ olublar.''<ref name=salman/>}}
Alıoğlunun sözlərinə görə, səfərdən əvvəl İsmət Qayıbov və Məhəmməd Əsədov kürk geyinmişdi və onların kürkünün altında [[İsrail]] istehsalı olan avtomatları var idi.<ref name=salman/> Jurnalistin fikrincə, vertolyotun içində atışma olub.<ref name=salman/> Alıoğluya görə, meyitləri tabutlara yerləşdirəndə vertolyotda olanlarla, tabutda olanların sayı düz gəlmirdi və təxminən üç-dörd cəsəd yox idi.<ref name=salman/>
2010-ci il noyabrın 20-də Qarakənd faciəsi cinayət işi üzrə istintaq dayandırılıb.<ref name=ahli/> Səbəb hadisənin baş verdiyi ərazinin [[Ermənistan Silahlı Qüvvələri]] tərəfindən işğal olunmasıdır.<ref name=ahli/><ref>{{cite web|title=Helikopter Terörü Soruşturması Kapandı|url=http://www.zeynebiye.com/helikopter-teroru-sorusturmasi-kapandi_d75804.html|website=www.zeynebiye.com|publisher=www.zeynebiye.com|accessdate=17 iyul 2016|archiveurl=http://www.zeynebiye.com/helikopter-teroru-sorusturmasi-kapandi_d75804.html|archivedate=17 iyul 2016}}</ref
[[2016]]-cı ildə Qarakənd faciəsində həlak olan jurnalist [[Osman Mirzəyev]]in qızı, [[Sevinc Osmanqızı]] parlament Azərbaycan Ali Soveti sədrinin keçmiş müavini və istintaq komissiyasının sədri [[Tamerlan Qarayev]]i ittiham edib:
Sətir 149 ⟶ 145:
* [http://www.moderator.az/news/139061.html ““Qatır Məmməd”-in etirafından sonra Tamerlan Qarayev dindirilməli idi”]
* [https://azvision.az/news/162308/qarakend-faciesinin-gizli-meqamlari--eslinde-ne-bas-vermisdi-sahidler-danisir--.html Qarakənd faciəsinin gizli məqamları: Əslində nə baş vermişdi? - Şahidlər danışır]
{{
{{Dağlıq Qarabağ münaqişəsi}}
{{Aviasiya qəzaları və insidentləri (1991)}}
| |||